Katalog

Beata Klary
Język polski, Różne

Ocena pedagogiczna komunikatu medialnego pt. "Literatura i przyroda. Antologia ekologiczna"

- n +

1. Informacja o komunikacie

Tytuł: "Literatura i przyroda. Antologia ekologiczna".
Autor: Jacek Kolbuszewski
Wydawca: Wydawnictwo "Książnica"
Miejsce wydania: Kraków
Rok wydania: 2000 1

2. Treści komunikatu

Antologia ta jest cennym źródłem wiedzy, zarówno dla licealistów, jak i dla ich nauczycieli. Jest bowiem, jak pisze sam autor:

"zbiorem w przeważającej większości literackich, obok nich jednak także nieliterackich, naukowych i użytkowych utworów i tekstów o dość szeroko pojmowanej tematyce przyrodniczej"2.

Pozycja ta składa się z czterech rozdziałów.

W rozdziale pierwszym: "Postawy wobec przyrody", możemy prześledzić rozwój zainteresowania przyrodą na łamach literatury, mamy tu bowiem fragmenty tekstów takich autorów jak: Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Szymon Szymonowic, Jan Andrzej Morsztyn, Elżbieta Drużbacka, Franciszek Karpiński, Stanisław Staszic, Adam Mickiewicz, Adam Asnyk, Jan Kasprowicz, Julian Tuwim.

W rozdziale drugim "Księga natury", mamy do czynienie z wyborem tekstów tych autorów, którzy "traktowali przyrodę jako pewnego rodzaju tekst, bądź księgę"3, z której należy czytać i jej prawidła stosować w życiu.

Rozdział trzeci: "Przyroda polska" wyraźnie akcentuje wymowę patriotyczną tekstów poświęconych przyrodzie, o czym świadczą zawarte w tym rozdziale teksty np. Kazimierza Brodzińskiego "Pobyt na Górach Karpackich", Konstantego Gałczyńskiego "Tęsknota za krajem", Aleksandra Fredry "Ojczyzna nasza", Mieczysława Jastruna "Bajka o ziemi naszej".

W ostatnim rozdziale: "Ochrona przyrody" umieszczone wypisy to pomoc na zajęciach z ekologii, poświęconych dbaniu o otaczające dobra natury.
Istotną pomoc dla ucznia i nauczyciela stanowią krótkie interpretacje przytoczonych utworów oraz co bardzo ważne dla tych, którzy chcą pogłębić wiedzę na dany temat - obszerne przypisy i wskazówki bibliograficzne.

Jedynym zauważalnym niedostatkiem tej pozycji książkowej jest brak indeksu nazwisk autorów, których teksy zostały w antologii zawarte. Rekompensatę może jednak stanowić bardzo szczegółowy spis treści umieszczony na końcu pozycji.

3. Ocena wartości pedagogicznych komunikatu

a) wartość pedagogiczna

Antologia ta, będąc komunikatem medialnym4 przeznaczona jest dla uczniów szkół średnich. Dzięki swej przejrzystej budowie, stanowi dla ucznia w tym wieku łatwą do użytku pomoc dydaktyczną. Co również warte podkreślenia, zwłaszcza teksty starsze, opatrzone są wyjaśnieniami trudnych i nieużywanych dziś wyrazów, tak aby ich właściwe odczytanie nie sprawiało kłopotu nauczycielom, a zwłaszcza młodym uczniom.
Wartość szczególną stanowią cytaty z tekstów pochodzących spoza kanonu lektur szkolnych, poszerzające spojrzenie ucznia na owy temat poza ramy podręcznika.

b) ocena pedagogiczna

Wiedza
  • Antologia ta podaje i udostępnia gotowe materiały do pracy w zakresie badania tematyki przyrodniczej obecnej w literaturze polskiej;
  • Ugruntowuje wiedzę, zwłaszcza maturzystów, na temat nurtu przyrodniczego w twórczości polskiej;
  • Dużą zaletą tej pozycji książkowej jest fakt, że cytowane teksty to nie tylko wiersze, a również fragmenty prozy np. Seweryna Goszczyńskiego "Dziennik podróży do Tatrów" czy Stefana Żeromskiego "Ludzie bezdomni". Daje to możliwość omawiania tematu zarówno z punktu widzenia poezji, jak i prozy;
  • Za sprawą umieszczonych pod utworami wskazówek interpretacyjnych, pozycja ta kieruje procesem rozwiązywania problemów przez ucznia, dając mu pole do wyrażenia własnych odczuć i przemyśleń np. "Jakie wartości przypisywał Limanowski poznawaniu Tatr?", "Czy opisany w tym wierszu <zew lasu> jest dla ciebie czytelny?";
  • Zbiór ten pobudza motywację poznawczą ucznia, która z kolei jest źródłem spontanicznej aktywności jednostki, ukierunkowanej na zdobycie większej liczby informacji na temat przyrody i ochrony środowiska5;
  • Przy powszechnym szatkowaniu literatury na poszczególne epoki, w tym wypadku temat łączy w jedność obraz wizji przyrody w życiu człowieka. Takie całościowe podejście do edukacji przyrodniczej, pomoże nauczycielowi w roztoczeniu przed oczami uczniów rozległego horyzontu obrazowego.
  • Przy każdym z wymienionych autorów znajdują się daty jego urodzenia i śmierci. Dzięki temu uczeń umiejscawia twórczość danego autora w dziejach literatury.
  • Ze względu na swą tematykę antologia ta może mieć wielorakie zastosowanie - począwszy od lekcji języka polskiego, poprzez historię, przedmioty przyrodnicze, lekcję wychowawczą, realizację ścieżki ekologicznej, przyrodniczej, do prac w kółkach zainteresowań po zajęcia w nauczaniu systemem indywidualnym;
Umiejętności
  • zbiór ukazuje znaczenie jakie w dziełach kultury i literatury polskiej przypisywano motywom przyrodniczym;
  • ukazuje związek literatury z życiem codziennym i zaangażowanie twórców w problemy związane z istnieniem człowieka w świecie przyrody;
  • uzasadnienia konieczności ochrony owego bogactwa natury;
  • uczy praktycznego dokonywania wyboru właściwych utworów w ramach danego kręgu znaczeniowego np. utwory poświęcone ochronie środowiska;
Postawy
  • antologia propaguje ideę ochrony przyrody i wszelkiego otaczającego nas bogactwa;
  • buduje postawę zainteresowania się, a nawet przejęcia zagadnieniami ekologii;
System wartości
  • Antologia ta ukazuje wartości patriotyczne. Wielokrotnie bowiem przywiązanie do ziemi, to zjawisko równorzędne z przywiązaniem do ojczyzny. Uczucia patriotyczne wyrażają się bowiem między innymi w ukochaniu ziemi, przyrody, wszystkiego co człowieka otacza, co z nim współistnieje. Ten związek przyrody z państwowością, to również jeden z ważnych przejawów naszej narodowej kultury;
  • Rozwija wrażliwość na otaczającą przyrodę, pokazując różnego typu bezpośrednie związki przyrody z życiem człowieka, czego przykładem może być archetyp mowy kwiatów - symbolika jaką przypisywano kwiatom, narzucała bowiem nakazy obyczajowe, których złamanie świadczyło o złym wychowaniu;
  • Ukazuje wartości jakie niesie za sobą rozsądne i pełne wrażliwości podejście do zagadnień ekologicznych;
c) ocena pedagogiczna pod kątem funkcji dobrego komunikatu

Antologia, jako komunikat medialny6 poszerza wiedzę ucznia na temat rzeczywistości, tej mu najbliższej, tej która go otacza, a mianowicie środowiska naturalnego. Teksty zawarte w antologii pokazują jak owy temat realizowany był przez twórców od początku polskojęzycznej twórczości, aż po czasy współczesne.

Owe wypisy zdecydowanie kształtują postawę wrażliwości na piękno natury i konieczność jego zachowania. Sygnalizują dzisiejsze problemy ekologiczne, dając możliwość poszukiwania przez ucznia ich rozwiązania. Nie są to teksty naukowe, a natury artystycznej, co dzięki wykwintnemu językowi i zabiegom typowym dla poezji i prozy, stanowi pole do rozwijania toku myślowego i interpretacyjnego ucznia. Pozycja ta będąc dobrze wykonaną pod względem pedagogicznym, technicznym i zarazem artystycznym, może wywoływać szereg przeżyć emocjonalnych u jej odbiorców.

4. Ocena komunikatu w aspekcie artystyczno - technicznym
  • język komunikatu jest językiem literatury, jednakże wszelkie zawarte w antologii tropy interpretacyjne, pomagają w odbiorze zamieszczonych utworów;
  • w przypadku wyrazów sprawiających dziś trudność, a występujących w twórczości wieków minionych, autor umieścił ich tłumaczenia;
  • czcionka druku jest wyraźna, budowa przejrzysta, krótkie wstępy autora do rozdziałów oddzielone, tropy interpretacyjne umieszczone pod utworami w odróżniających je ramkach;
5. Rekomendacja

Jak więc widać z powyższej oceny pedagogicznej antologia ta, z tak wieloma przytoczonymi tekstami, może nie wyczerpuje tematu, ale na pewno bardzo go przybliża, co wraz z objaśnieniami, tropami interpretacyjnymi i wskazówkami bibliograficznymi, stanowi wspaniały materiał do przemyśleń oraz realizacji różnorodnych zajęć dydaktycznych. Szczerze pozycję tę polecam, zarówno nauczycielom, jak i przyszłym maturzystom, którzy dzięki tej książce mogą ugruntować swoją wiedzę na temat motywów przyrodniczych w literaturze, jak i pogłębić wiedzę o wrażliwości twórców na problemy ochrony środowiska.

Nurt ten (owego przejęcia się ekologią), tak rozkwitły od czasów Młodej Polski, stanowił odpowiedź pisarzy i poetów na panujące hasło trzech M - miasto, masa, maszyna, które doprowadziło do wielu szkód w środowisku naturalnym naszego państwa. Bystry nauczyciel wykorzysta wiele cytowanych wypowiedzi, jako argumentację na rzecz propagowania idei ochrony środowiska. Owe teksty bowiem budują postawę przejęcia się zagadnieniami ekologii, o których to pisano już ponad sto lat temu.
Wskazówki bibliograficzne
  1. Bandura L., Pedagogika medialna [W:] "Ruch Pedagogiczny", n 1983 r., nr 2
  2. Kąkolewicz M., Edukacja medialna - nowa dziedzina kształcenia [W:] "Edukacja Medialna", 1999, nr 4, s. 41-46
  3. Media a edukacja, pod. Red. Wacława Strykowskiego. Poznań, 1997
  4. Strykowski W., Audiowizualne materiały dydaktyczne, Warszawa 1984
  5. Strony internetowe:
    http://www.men.waw.pl
    http://www.ptm.edu.pl

Przypisy:

1 Wydawnictwo "Książnica" sp. z o.o. ul. Powstańców 30/401, 40-039 Katowice, tel. (o prefiks 32) 757-22-16,
http:// www.ksiaznica.com.pl, e-mail: ksiazki@ksiaznica.com.pl
2 J. Kolbuszewski, Literatura i przyroda, Katowice 2000, s. 34
3 Ibidem, s. 168
4 Etymologia słowa media - wskazuje na łacińskie pochodzenie terminu od słowa "pomiędzy" i definiowana jest jako pośrednik w akcie komunikowania się np. książka, czasopismo, tablica, foliogram, fotografia, film, nagrania audialne, telewizja, komputer. Podaję za: www. Ptm.edu.pl
5 Porównaj W. Strykowski, Audiowizualne materiały dydaktyczne, Warszawa 1984,
6 Warto podkreślić w tym miejscu, że w Polsce po raz pierwszy pojęcie pedagogiki medialnej do literatury pedagogicznej wprowadził Ludwik Bandura zamieszczając na łamach "Ruchu Pedagogicznego" nr 2 z roku 1983, artykuł pod tym właśnie tytułem ("Pedagogika medialna").

Opracowanie: mgr Beata Klary

Wyświetleń: 2470


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.