mgr Beata Kielar
Nauczyciel mianowany
ubiegający się o stopień awansu
nauczyciela dyplomowanego
Przedszkole nr 6 z Oddziałami Integracyjnymi
w Zgorzelcu



POSTAWA INNOWACYJNA SKŁADNIKIEM SYSTEMU WARTOŚCI WSPÓŁCZESNEGO NAUCZYCIELA
System wartości związany jest z naczelnym celem wychowania. W aksjologii [teorii wartości] wyróżnia się pewne ich kręgi i dziedziny. Są to wartości ogólnoludzkie, czyli elementarne- takie jak: prawda, sprawiedliwość, dobro, szczęście, piękno; oraz wartości ponadindywidualne---społeczne [powiązane z życiem społecznym i współdziałaniem z innymi ludźmi, drugim człowiekiem].
Wyodrębnia się także wartości poznawcze, moralne, estetyczne, biologiczne, ekonomiczno-techniczne oraz wartości tkwiące w osobowości człowieka.
Wartości społeczne należą do najbardziej istotnych w układzie wartości wyznaczających naczelne cele wychowania. Integrują one bowiem wartości ogólnoludzkie i osobiste nadając im społeczny sens. Do tych celów w najogólniejszym ujęciu należy: wielostronne kształtowanie rozwiniętej osobowości człowieka- dziecka, umożliwienie mu samorealizacji i czynnego udziału w życiu społecznym. wychowanie osiągnie swoje cele, gdy wzbudzi poczucie sensu życia oparte na zespole—systemie wartości, w które człowiek wrasta, znajdując drogę do własnego szczęścia i motywację dla swojej działalności w społeczeństwie.
Jeżeli nauczyciel przedszkola, podobnie jak nauczyciel innych specjalności, stanowią grupę ludzi związanych więzią formalną i nieformalną, musi istnieć pewien swoisty, właściwy tej grupie zbiór norm, wzorów zachowań, ocen i wartości.
Moralność zawodowa nauczycieli pełni funkcję integrującą, zapewnia spoistość grupy, ogranicza tarcia, łagodzi konflikty. Jej funkcją jest także podtrzymywanie wewnętrznej równowago układu nauczycielka-dziecko, niezbędnej dla powodzenia procesu pedagogicznego. System wartości współczesnego nauczyciela wyznacza również powinności wobec wychowanków, przypomina o odpowiedzialności nie tylko za efekty wychowawcze, dydaktyczne, ale przede wszystkim za bezpieczeństwo i najszerzej pojęty rozwój dziecka.
Nauczycielka przedszkola (jak i każdy nauczyciel) jest nosicielem wartości, norm, ocen i wzorów zachowań. W procesie wychowania nie mogą być zatem obojętne jej postawy moralne, światopogląd i cechy osobowe.
Współczesny wzór nauczyciela określa go jako osobę komunikatywną, sprawiedliwą, życzliwą, opanowaną. Nauczyciel, który dobrze komunikuje się z dziećmi to nauczyciel empatyczny (umie dostrzegać, rozumieć i właściwie reagować na emocje innych). W kontaktach z dzieckiem nauczyciel przyjmuje postawę proponującego, zachęcającego do działania. Dobry nauczyciel to taki, który jest dynamiczny – otwarty na pomysły dzieci. Nauczyciel niedyrektywny analizuje i wyjaśnia postępowanie i zachowanie dzieci. Dobry nauczyciel realizuje zasadę dwupodmiotowości w wychowaniu. Nauczyciel powinien być również otwarty na dziecko i na samego siebie. Pożądane jest również, aby nauczyciel był dobrym negocjatorem, ażeby był twórczy i innowacyjny.
Postawa innowacyjna wzbogaca system wartości współczesnego nauczyciela. Istnieje wiele definicji innowacji i nie ma jednolitego stanowiska co do treści tego pojęcia. Z.Pietrasiński mianem innowacji określa „zmiany celowo wprowadzane przez człowieka, (...) które polegają na zastępowaniu dotychczasowych stanów rzeczy innymi, ocenianymi dodatnio w świetle określanych kryteriów i składających się w sumie na postęp”. Warunkiem powstania każdej innowacji jest, zdaniem R.Miller, „krytyczna ocena istniejącego stanu rzeczy, którego słabe strony powinna innowacja zlikwidować”. Stanie się to dopiero wtedy, jak pisze Cz.Barański, gdy „jest zastosowana i spożytkowana w praktyce, a następnie upowszechniona”. Końcowym etapem szeroko pojętego systemu innowacji, związanym z procesem wdrażania i upowszechniania innowacji jest nowatorstwo.
Innowacje pedagogiczne, stwierdza R.Schulz, powstają za sprawą działań, które określa się mianem twórczości pedagogicznej, postępu pedagogicznego i nowatorstwa. Pojęcie innowacji rozpatruje wspomniany autor w sensie czynnościowym i w sensie rzeczowym.
Innowacja pedagogiczna pojmowana czynnościowo jest to forma wzbogacania pedagogicznego doświadczenia o nowe składniki (wartości), jest to procedura rozwijania kulturowych podstaw wychowania. Innowacja rozumiana rzeczowo – to nowe elementy zasobu kulturowego praktyki pedagogicznej, nowe rozwiązania dla problemów edukacyjnych, odpowiedzi na pytania powstałe w toku praktyki pedagogicznej.
Wdrożone i upowszechnione innowacje w warunkach konkretnych placówek szkolnych, przedszkolnych, które dotyczą treści, form organizacyjnych, metod pracy pedagogicznej lub innych form działalności nazywamy nowatorstwem pedagogicznym.
Nauczyciel otwarty na siebie jest nastawiony na własny rozwój. Taki nauczyciel podejmuje pracę nad sobą, czyli poszerza swoją wiedzę zawodową oraz doskonali własne cechy osobowe. Chodzi tu o takie cechy jak otwartość na nowość, różnorodność, niezgodność, sprzeczność, otwartość wobec konfliktów i problemów, ujmowanie zagadnień w kategoriach możliwości i prawdopodobieństwa, śledzenie zmian w otoczeniu i umiejętność podejmowania ryzyka.
Proces edukacyjny nastawiony jest z jednej strony na zapoznanie dziecka z czynnościami algorytmicznymi i wypracowanie czynności rutynowych, przydatnych w rozwiązywaniu zamkniętych problemów. Uczenie powinno jednak także przygotować dziecko do radzenia sobie w sytuacjach nowych. Ten rodzaj uczenia, zwany innowacyjnym, oparty jest na antycypowaniu, uczestniczeniu, wyobrażeniach i wartościowaniu. Uczenie innowacyjne przygotowuje do korzystania z takich technik jak: programowanie, symulacja, tworzenie scenariuszy, planów, modeli. Edukacja taka przygotowuje do przyszłości. Antycypowanie zakłada przyjmowanie odpowiedzialności za kształtowanie przyszłości w uczeniu innowacyjnym chodzi więc o wyrabianie u dzieci poczucia sprawstwa, tj. poczucia możliwości wyboru i indywidualnych rozwiązań oraz przyjmowania odpowiedzialności za własne działania. W uczeniu innowacyjnym, wpływającym nie tylko na intelekt, ale także na uczucia i wolę, ważne staję się bezpośredni kontakt z nauczycielem. Nauczyciel bowiem pełni w procesie dydaktycznym rolę przekaziciela wartości. Ukazuje dzieciom, co nadaje wartość człowiekowi. Zadaniem nauczyciela jest rozwijanie wrażliwości na innych, budzenie szacunku dla przeżyć i sądów innych ludzi. Nauczyciel zwraca uwagę na humanistyczne wartości ekologiczne i społeczne; kształtuje właściwy stosunek do naszej planety i poczucie odpowiedzialności za jej los; zwraca uwagę na wartości duchowe, tj. poznawcze (wiedza, wyjaśnianie, porządkowanie), moralne (współczucie, sprawiedliwość, szacunek, dobroć, życzliwość, miłość, wierność), estetyczne (piękno, harmonia, wzniosłość), ontyczne (pokora, nadzieja, wiara w sens).
Nauczyciel powinien przyjmować postawę zaciekawienia światem i zarażać swą ciekawością dzieci, powinien przyjmować postawę innowacyjną. Mieć pomysły, to jeszcze jedna cecha nauczyciela – okazywać zainteresowanie tym, co otacza; wyrażać zdziwienie przeradzające się w badanie, dociekanie, radość z odszukania, poznania dowiedzenia się. W.D.Wall pisze, że „(...) osoba dorosła powinna wprowadzać do zajęć dzieci pomysły i formy działania, które umożliwiają im wyjście poza schematy zachowania się powstające w toku naturalnego rozwoju”. Nauczyciel powinien ukazywać dziecku możliwość innego ujmowania tych samych zjawisk, rozwijać postawę decentryczną, skłaniać dziecko do modyfikowania rzeczywistości. Takie zachowanie nauczyciela, podejmowanie przez niego inicjatyw innowacyjnych znacznie wzbogaci proces wychowawczo-dydaktyczny, będzie stwarzało strategie pracy z dzieckiem, które pomogą wychować człowieka, który nie tylko będzie przystosowywał się do rzeczywistości, lecz również rzeczywistość pozytywnie zmieniał.







LITERATURA

1. Z.Pietrasiński, Ogólne i psychologiczne zagadnienia innowacji, PWN, Warszawa 1971, s.9.
2. cyt. za: Cz.Barański, Uwarunkowania działalności innowacyjnej nauczycieli, WSiP, Warszawa 1986, s.17.
3. Cz.Barański, op. cit., s.18-19.
4. R.Schulz, Studia z innowatyki pedagogicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu M.Kopernika, Toruń 1996, s.52.
5. Cz.Barański, op. cit., s.20.
6. Podstawy Pedagogiki Przedszkolnej, pod red. M.Kwiatowskiej, WSiP, W-wa 1985.
7. M.Kielar-Turska, Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata, WSiP, W-wa 1992.
8. T.Mróz, Syntezy słowne i obrazowe w dydaktycznym przygotowaniu nauczyciela, wyd. Organon, Zielona Góra 1996.

Wyświetleń: 5500