Istnieje przekonanie, że rozwój psychiczny dziecka w młodszym wieku szkolnym ma bardzo duże znaczenie dla kształtowania osobowości w wyższych klasach. Powszechnie też docenia się rolę nauczania zintegrowanego, jako głównego
i podstawowego szczebla w kształceniu i wychowaniu człowieka. W młodszym wieku szkolnym zadania dydaktyczne i wychowawcze ściśle się ze sobą splatają i przenikają. Należycie prowadzona praca w klasach niższych, uwzględniająca różnorakie potrzeby rozwojowe wszystkich dzieci decyduje w znacznym stopniu o dalszej karierze szkolnej
i życiowej ucznia. Praca w klasach młodszych to szeroko rozumiany start szkolny
i życiowy dziecka. Edukacja wczesnoszkolna to nauczanie, kształcenie i wychowanie. Nauczanie jest to dostarczanie wiadomości, kształcenie to rozwijanie różnorakich intelektualnych i motorycznych umiejętności i nawyków. Natomiast wychowanie to formowanie wszystkich postaw, a w konsekwencji całej osobowości .
Edukacja wczesnoszkolna nie ma charakteru samowystarczalnego, lecz propedeutyczny, wprowadzający i usprawniający do dalszej nauki. Podstawowe zadania to: rozwijanie procesów intelektualnych, budzenie zainteresowań i aktywności poznawczej, osiąganie umiejętności wyrażania swoich myśli w słowach i rozumienie myśli cudzych jako niezbędnego warunku komunikowania i przyswajania sobie wiedzy, doskonalenie spostrzegawczości, zdolności do obserwacji, rozwijanie wyobrażeń, rozwijanie umiejętności wyrażania się w różnych formach (plastycznych, muzycznych, technicznych itp.) oraz wszechstronny rozwój osobowości dziecka w toku jego własnej aktywności .
Funkcje i zadania szkoły oraz nauczyciela wyznaczone są przez podstawowe cele społeczne i relacje międzyludzkie, sfery aktywności człowieka oraz określone miejsce
w szkolnictwa w systemie edukacji narodowej.
Najbardziej tradycyjny i typowy jest podział funkcji zawodowych nauczyciela na:
• Dydaktyczną
• Wychowawczą
• Opiekuńczą
• Środowiskową
• Badawczą
• Życiowego ukierunkowania młodzieży
W każdej z tych funkcji są zawarte określone zadania, stanowiące grupę czynności, których wykonanie prowadzi do realizacji celów. Za szereg podstawowych zadań decydujących o jakości pracy nauczyciela, dotyczących rozwijania J. Szempruch wymienia:
a. Samodzielność
b. Zainteresowanie
c. Pobudzanie aktywności poznawczej
d. Rozwijanie wrażliwości na wartości
e. Stwarzanie szans pełnego wykorzystania możliwości psychicznych uczniów
f. Zapewnienie współudziału w pracy pedagogicznej środowiska, związanych
z usuwaniem mikrodefektów
g. Formułowanie planów życiowych i zawodowych uczniów .
Uwzględniając złożoność omawianych procesów, przy zachowaniu zasadniczych rozstrzygnięć doktryn edukacji twórczej i krytyczno-kreatywnej, J. Szempruch ogólnie wyróżnia następujące grupy celów i zadań edukacji:
1. Pedagogiczne, obejmujące kształtowanie osobowości uczestników procesów edukacyjnych, zdobywanie wiedzy, umiejętności i wybór wartości,
2. Społeczne, dotyczące kształtowania i sterowania losami edukacyjnymi
i życiowymi ludzi,
3. Polityczne, koncentrujące się na przygotowaniu do obywatelskiej aktywności społeczno- politycznej i wartościowego życia w społeczeństwie,
4. Kulturalne, polegające na zaszczepieniu potrzeby i umiejętności uczestnictwa
w kulturze , jej współtworzenia oraz kształtowania właściwych aspiracji,
5. Ekonomiczne, obejmujące przygotowanie do pracy i zawodu, kształtowanie motywacji oraz umiejętności organizacji i osiągania wysokiej efektywności
w działaniu.
Autorka podkreśla, że świadomość celów, funkcji i zadań systemu edukacji, wynikającej z transformacji ustrojowej oraz wyzwań cywilizacyjnych i koncepcji reformy edukacji, jest niezbędna dla właściwego przebiegu procesu kształcenia. Praca ucznia, jak
i nauczyciela powinna opierać się na wyraźnym określeniu funkcji i zadań systemu szkolnictwa.
Znacznie szerzej zadania i funkcje nauczyciela w kontekście jego kompetencji
i powinności zawodowych analizuje Cz. Banach który uważa że „...w zreformowanym systemie edukacji zmianie i modyfikacji ulegają funkcje, czynności i zadania nauczyciela”. Najważniejsze z nich to :
• Organizowanie procesu nauczania – uczenia się uczniów przy kierowniczej
i wspierającej roli nauczyciela, aby wywołać wielostronną ich aktywność, ukierunkowaną na formułowanie i realizowanie strategii edukacyjnej : Rozumieć świat – kierować sobą;
• Organizowanie procesu wychowania w całym życiu szkolnym i środowiskowym, wpływanie na postawy społeczne młodzieży, współkształtowanie jej charakterów, umiejętności życia we wspólnotach, rozwój samorządności i realizacja praw dziecka;
• Opieka nad młodzieżą, diagnozowanie sytuacji i potrzeb, socjalizacja
i resocjalizacja, przeciwdziałanie patologiom społecznym. Współpraca z rodziną
i środowiskiem lokalnym, rozwijanie pogłębionego dialogu wszystkich podmiotów edukacji na temat dziecka, szkoły, rodziny i środowiska;
• Orientacja i wspomaganie młodzieży w kształtowaniu jej planów edukacyjnych i życiowych, w sytuacji zmian wynikających z procesów transformacji systemowej, potrzeb rynku pracy, dużego wpływu ( nie zawsze pozytywnego ) na świadomość młodych ludzi przez środki masowego przekazu;
• Działalność nowatorska, inicjowanie nowych rozwiązań w nauce i pracy uczniów, przez uruchamianie motywacji pozytywnej i wskazywanie na potrzebę więzi teorii i praktyki pedagogiczno – społecznej .
Zadania stawiane przed nauczycielem nauczania początkowego T. Wróbel sformułował jako zadania: poznawcze, sprawnościowe i wychowawcze.
Praca poznawcza dzieci obejmuje wiedzę rzeczową w zakresie: faktów społecznych, przyrodniczych, wytworów kulturalnych powstałych w wyniku różnorodnej działalności człowieka oraz wiedzę językową i matematyczną.
Zakres zadań sprawnościowych dotyczy zdobywania podstawowych technik
i umiejętności do dalszej pracy umysłowej, ogólne zdolności uczenia się oraz sprawności techniczne, plastyczne, muzyczne i ruchowe.
Zadania wychowawcze to przede wszystkim zadania związane a wychowaniem moralno-społecznym .
Ważną rolę w sferze działania społeczno-wychowawczego w wielu krajach odgrywają pedagodzy-animatorzy. Tradycyjną funkcję nauczyciela-dydaktyka współczesny nauczyciel pragnie zastąpić funkcją animatora. Wychowawca-animator wnosi ożywienie do życia, zachęca, aktywizuje, wzbudza różnorodne zainteresowania wychowanków. Animatorzy są „misjonarzami” edukacji i kultury, wychowują przez kulturę. Są specjalistami od komunikowania i reanimacji społecznej, ulepszają stosunki międzyludzkie, prowadzą różnorodną działalność wychowawczą, rozbudzają pożądanie wiedzy, rozwijając twórcze myślenie i aktywność własną wychowanków. Są więc wychowawcami. W zawodzie tym osobowość pedagoga-animatora i jego sposób bycia liczą się bardziej niż dyplom. Animatorzy − opowiadając się za wychowaniem kreatywnym – wskazują na swój pedagogiczny rodowód, akcentują dyrektywy pedagogiki aktywnej. Nazwa „pedagog-animator” nie sugeruje funkcji typowo nauczycielskiej. Przedstawiciele tej grupy zawodowej stwarzają sytuacje wychowawcze, w których jednostki i grupy – pytając o swój stosunek do otoczenia, świata, innych ludzi – podejmują działania twórcze, stosując metody niedyrektywne .
W przyszłym pedagogu musimy widzieć osobę, która będzie nie tylko poprawnym wykonawcą zarządzeń, ale także człowiekiem wrażliwym na wartości, zainteresowanym otaczającym go światem, usiłującym ten świat zrozumieć, człowiekiem o otwartym
i chłonnym umyśle, potrafiącym współżyć i współpracować w zespole, angażującym całą swą osobowość w twórcze rozwiązywanie problemów, które przynosi ze sobą życie.
Z realizacją funkcji opiekuńczo - wychowawczych przez szkołę związane jest także zagadnienie zapewnienia bezpieczeństwa. Przemoc w szkole jest problemem starym. Najczęściej spotkanymi formami przemocy w szkole są: agresja słowna wobec uczniów
i nauczycieli, znęcanie się fizyczne jednych uczniów nad innymi, demonstrowanie pogardy wobec młodszych i inne. Wskazując na ten problem, T. Pilch stwierdza, że "zjawisko agresji, narastającej przestępczości nieletnich stały się w ostatnich latach stałym elementem życia szkoły" . W ramach swych funkcji szkoła może działać wprost na osobowość uczniów przez propagowanie działań pro społecznych, przestrzeganie prawa przez wszystkich pracowników szkoły oraz przez organizowanie czasu wolnego uczniom. Jeśli nauczyciel sumiennie wykonuje swoją pracę, posiada kompetencje zawodowe
i osobowościowe, potrafi okazywać życzliwość i szacunek innej osobie, może pozytywnie oddziaływać na uczniów. To on jest dla ucznia zawsze wzorem .
Jak wynika z powyższych rozważań rola nauczyciela – wychowawcy klas nauczania zintegrowanego jest specyficzna i wyjątkowo odpowiedzialna. Można stwierdzić, że w klasach początkowych potrzebny jest nauczyciel o wielkich przymiotach serca i charakteru, kochający pracę z małymi dziećmi, cierpliwy i opanowany, stale podnoszący swoje kwalifikacje korzystając z form doskonalenia oraz w drodze samokształcenia. Nauczyciel musi dostrzegać, wykorzystywać i modyfikować całokształt uwarunkowań, które dopiero umożliwiają realizację wszystkich funkcji nauczania początkowego.

Opracowała: Natalia Antoń Studentka Uniwersytetu Rzeszowskiego III roku Pedagogiki Opiekuńczo- Wychowawczej

Wyświetleń: 16271