Dysleksja rozwojowa – problem znany i nieznany

Dysleksja rozwojowa – to termin określający zespół specyficznych trudności w uczeniu się czytania i pisania. Określenie „ rozwojowa” oznacza, iż opisane trudności występują w nasilonym stopniu od początku nauki szkolnej: „Dysleksja nabyta” to utrata już opanowanej umiejętności czytania, co zdarza się w wyniku urazu mózgu np. Po wypadku. W Polsce najczęściej stosuje się następującą terminologię:
Dysleksja rozwojowa – sama nazwa całego zespołu specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, w uproszczonej formie zwanej dysleksją. Trudności w czytaniu i pisaniu objęte tą nazwą mogą występować u dziecka w trzech formach:
- w postaci izolowanej, np. tylko w postaci trudności z nauczeniem się poprawnej pisowni, lub jako zespół dwóch lub nawet trzech form tych zaburzeń:
dysgrafia – trudności w opanowaniu pożądanego poziomu graficznego pisma
dysleksja – specyficzne trudności w nauce czytania, którym często towarzyszą trudności w pisaniu
dysortografia – specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (nie tylko błędy ortograficzne)
Trudności w czytaniu i pisaniu mają różne przyczyny, a ich uświadomienie jest podstawą udzielenia skutecznej pomocy. Trudności te występują w przypadkach:
a) upośledzenia rozwoju umysłowego
b) u dzieci z inteligencją niższa niż przeciętna
c) u dzieci z wadami zmysłu wzroku i słuchu
d) zaniedbania środowiskowego
Bezpośrednią przyczyną trudności o charakterze dyslektycznym jest nieharmonijny rozwój psychomotoryczny dziecka, co oznacza, że niektóre funkcje rozwijają się dobrze lub ponadprzeciętnie, inne zaś z wyjątkowym opóźnieniem. Dotyczy to przede wszystkim zaburzeń rozwoju tych funkcji poznawczych i ruchowych, które biorą udział w czytaniu i pisaniu oraz ich współdziałania.
1. Nieprawidłowości rozwoju funkcji słuchowo – językowych objawiają się jako zaburzenia uwagi, pamięci i percepcji słuchowej. Dziecko nie dostrzega różnicy między głoskami ( np. z i s), myli je podczas zapisywania, myli wyrazy różniące się jedną głoską ( np. koza – kosa), ma trudności z dokonywaniem analizy sylabowej, a także głoskowej, czyli wydzielania sylab i głosek ze słów, czego konsekwencją jest opuszczanie lub dodawanie liter, czy sylab w zapisywanych wyrazach. Z tego powodu dziecko może nie umieć rozpoznać rymujących się słów, ani wymyślać ich, przekręca wyrazy podczas pisania, opuszcza wyrazy podczas dyktanda, ma trudności z przypomnieniem sobie właściwego słowa podczas pisania samodzielnego oraz podczas czytania.
2. Zaburzenia funkcji wzrokowych ( uwagi i spostrzegania wzrokowego, pamięci wzrokowej) powodują: w klasie „O” i I ma trudności z zapamiętywaniem liter i ich odróżnianiem, stąd mylenie liter podobnych pod względem kształtu ( t- l – ł , m – n), z pamiętaniem kształtu rzadziej występujących liter ( F, H, Ł). Pojawiają się trudności w nauce czytania elementarnego (tzw. dekodowania), ponieważ nieprawidłowe rozpoznawanie liter uniemożliwia sprawne literowanie, co w dalszym etapie wydłuża dokonywanie syntezy i odczytanie wyrazu .Zwykle też powstają trudności z utrwaleniem poprawnej pisowni wyrazów zawierających trudność ortograficzną, np. „rz” i „ó”.
3. Deficyty rozwoju funkcji ruchowych a zwłaszcza motoryki rąk powodują: wolne tempo pisania, niski poziom graficzny pisma, łatwe męczenie ręki, trudność zapamiętania wzorców ruchowych, które pozwalają na zapisywanie poprawne wyrazów takich jak „który, król, rzeka, herbata”
4. Zakłócenia lateralizacji, takie jak oburęczność, zamiast oczekiwanej prawo – lub leworęczności u dziecka powyżej 7 lat, dwuoczność (brak dominacji jednego oka), czy tzw. skrzyżowana lateralizacja, np. praworęczność i lewoboczność, nie muszą powodować trudności, lecz obserwuje się, że często występują u dzieci dyslektycznych w powiązaniu z innymi zaburzeniami.
5. Zaburzenia orientacji utrudniają rozpoznawanie kierunków w przestrzeni i orientację w lewej i prawej stronie własnego ciała. Dzieci z takimi zaburzeniami często mylą litery o podobnych kształtach, lecz inaczej położonych w przestrzeni, jak :p – b - d – g. Dzieci piszą lustrzanie. Rozpoczynając naukę pisania w klasie pierwszej zapisują wyrazy, a nawet całe działania matematyczne od strony prawej do lewej.
Stwierdzenie dysleksji rozwojowej wymaga specjalistycznej diagnozy. Służą temu badania diagnostyczne, służące postawieniu diagnozy dysleksji rozwojowej, badanie psychologiczne pozwalające ocenić poziom rozwoju intelektualnego, badanie pedagogiczne, które ustala czy trudności w czytaniu pisaniu występują jednocześnie, czy w izolacji oraz z jakim nasileniem. Badania diagnostyczne prowadzi się w poradniach psychologiczno – pedagogicznych, badanie odbywa się za zgodą obydwu rodziców. Rozpoznaje się dysleksję rozwojową, gdy stwierdza się : prawidłowy rozwój umysłowy, obecność istotnych opóźnień rozwoju funkcji ( słuchowo – językowych, wzrokowo – przestrzennych, ruchowych, integracji tych funkcji), które stanowią podstawę do wykształcenia się umiejętności czytania i pisania, wczesne występowanie, trudności w czytaniu i pisaniu (od początku nauki w zerówce), trudności w czytaniu i pisaniu są nasilone i długotrwałe, nie ustępują zaraz po podjęciu pomocy w domu, a nawet w pierwszym okresie terapii.
Nie rozpoznaje się dysleksji rozwojowej, gdy trudności są wynikiem złego funkcjonowania narządów zmysłu (niedosłuch lub wada wzroku), należą do zespołu symptomów inteligencji niższej niż przeciętna, upośledzenia umysłowego, są wyłącznie wynikiem zaniedbania środowiskowego dydaktycznego.
W Polsce istnieją rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej, które gwarantują prawo do: wczesnej diagnozy, wczesnej specjalistycznej interwencji, programu metod nauczania dostosowanych do potrzeb, możliwości i stylu uczenia się, udziału w zajęciach terapii pedagogicznej, dostosowania wymagań szkolnych i sposobu oceniania do możliwości ucznia, zwolnienia z nauki drugiego języka obcego w przypadku stwierdzenia głębokiej dysleksji, wyrównywania szans podczas egzaminów (sprawdzian po szkole podstawowej, egzamin gimnazjalny, i matura).
Nie należy zwalniać ucznia z obowiązku pracy nad problemem. Dzieci z trudnościami w nauce czytania i pisania powinny uczestniczyć w zajęciach korekcyjno – kompensacyjnych, zwanych również terapią pedagogiczną. Ich istota sprowadza się do korekcji, czyli usprawniania funkcji dobrze rozwijających się celem wspomagania tych słabiej funkcjonujących lub częściowego ich zastępowania. Celem terapii pedagogicznej jest stymulowanie ogólnego rozwoju ucznia i usprawnianie funkcji ważnych w procesie uczenia się czytania i pisania:
• wzrokowo – przestrzennych, to jest skupiania uwagi wzrokowej, spostrzegania i pamięci wzrokowej, spostrzegania przestrzeni,
• słuchowo – językowych, to jest skupiania uwagi słuchowej, spostrzegania i pamięci słuchowej dźwięków mowy oraz funkcji językowych,
• motorycznych, to jest sprawności manualnej i ogólnego rozwoju ruchowego dziecka, współdziałania ze sobą funkcji ( koordynacja wzrokowo- ruchowa podczas pisania,
• wzrokowo – słuchowa podczas czytania, itp).
Zadaniem terapii jest również łagodzenie zaburzeń emocjonalnych, będących efektem szkolnych niepowodzeń oraz wypracowanie motywacji do nauki, której zwykle brakuje uczniom z dysleksją.

Co rodzice robić powinni?

• zrozumieć problem dziecka
• poznać jego mocne strony
• umacniać w dziecku pozytywne wartości
• zapewnić mu warunki do pracy
• nauczyć stałego korzystania ze słowniczka ortograficznego
• czytać wspólnie z dzieckiem
• ćwiczyć pisanie z pamięci
• pobudzać potrzebę czytania dla przyjemności

Systematyczna praca w szkole i w domu to podstawowy warunek skutecznego oddziaływania na dziecko.

Wyświetleń: 1129