Temat: Wulgaryzmy- językowe potyczki?

Cele:
• wzbudzenie refleksyjnego nastawienia do własnej wypowiedzi jako komunikatu, charakteryzującego nie tylko adresata, ale i nadawcę,
• uczeń zna pojęcie „wulgarny”,
• cechy stylu potocznego,
• potrafi wydać obiektywną ocenę osób, które posługują się niecenzurowanym słownictwem,
• znaleźć uzasadnienia i funkcje, jakie pełnią wulgaryzmy w komunikacji językowej,
• określić, co sugeruje otoczeniu wypowiadający się w sposób wulgarny człowiek,
• rozumie dlaczego używanie wulgaryzmów jest naruszeniem norm językowych i etycznej stosowności.
Metody: pogadanka heurystyczna, burza mózgów, podająca.
Formy organizacyjne: praca jednostkowa, praca zbiorowa.

Pomoce dydaktyczne:
• W. Kopaliński „Słownik mitów i tradycji kultury”.
Liczba jednostek lekcyjnych: 2




Przebieg lekcji:
Działania wstępne:
1. Lekcja rozpoczyna się odczytaniem zadań domowych. Uczniowie mieli za zadanie zanotować wypowiedź kogoś, kto w jej treści zamieścił wulgaryzmy.
2. Zapisanie tematu lekcji.
Lekcja właściwa:
1. Pogadanka z uczniami na temat wulgaryzmów. Nauczyciel zadaje pytania:
• Dlaczego pewne słowa uznajemy za niestosowne?
• Czy takie wyrazy zawsze brzmią wulgarnie, czy mają jakieś inne znaczenie?
• Dlaczego dziennikarze, spikerzy, reporterzy nie posługują się wulgaryzmami?
• Czy wulgaryzmy pojawiają się w literaturze pięknej, czasopismach? Jak są zapisywane?
• Czy w telewizji lub radiu zdarza się usłyszeć wulgaryzmy?

2. Próba znalezienia uzasadnień i funkcji, jaką pełnią wulgaryzmy w komunikacji językowej. Powstaje notatka.
• radykalnie wzmacniają i podkreślają emocjonalny charakter wypowiedzi;
• dają wyraz wzburzeniu, zdenerwowaniu, złości;
• są przejawem agresji językowej, chęci obrażenia, poniżenia;
• stosowane jako potrzeba natychmiastowego rozładowania napięcia;
• to ekscytacja owocem zakazanym, efekt naruszania tabu;
• efekt złamania stylu, „piorunującego” kontrastu;
• potrzeba dostosowania stylu, asymilacji z językiem potocznym rozmówcy;
• chęć „zejścia do piedestału” odmiany standardowej, radykalna potocyzacja;
• wzmocnienie, „maskulinizacja” wypowiedzi, efekt „szorstkości”, „twardości”;
• efekt dorosłości;
• efekt „luzu” językowego, chęć przejścia od „sztywnego”, starannego rejestru do rejestru „niedbałego”, swobodnego, niczym nieskrępowanego;
• efekt radykalnej „kreacji” językowej, chęć wywołania zaskoczenia, szoku;
• przejaw „odwagi” językowej poprzez świadome i bezceremonialne naruszenie powszechnie obowiązującego tabu;
• przejaw ubóstwa, lenistwa językowego;
• efekt desemantyzacji: słowa w ogóle nie konotują swoich pierwotnych znaczeń w danym kontekście- jedynym celem jest wulgaryzacja wypowiedzi.

3. Próba odpowiedzi na pytanie, dlaczego pewne słowa odbieramy jako wulgarne, inne, nazywające to samo, ale inaczej, nie wzbudzają w nas negatywnych emocji?
4. Wprowadzenie pojęcia „wulgarny”. Praca ze „Słownikiem mitów i tradycji kultury”.
Wulgarny- pospolity, ludowy.
5. Nauczycie pyta uczniów, z jakim stylem języka, kojarzą im się wulgaryzmy. Uczniowie dochodzą do stwierdzenia, że WULGARYZM = STYL POTOCZNY.
6. Przypomnienie cech stylu potocznego. Praca ze słownikiem.
• wyrażenia i zwroty spotykane w języku mówionym;
• słownictwo zawiera wiele wyrazów o silnym zabarwieniu uczuciowym i zasięgu środowiskowym;
• składnię stylu potocznego charakteryzuje nieregularność i uproszczenia w budowie zdania;
• przeważają zdania pojedyncze;
• wiązania zdań złożonych często są bezspójnikowe;
• występują równoważniki zdań;
• prosty, konkretny;
• cechuje go fizykalizm i biologizm w widzeniu człowieka.
7. Wnioski:
Istnieje pewna umowa społeczna, zgodnie z którą określone wyrazy uznaje się za niestosowne. Prawdopodobnie, kiedyś takie słowa pełniły rolę zaklęć, były swoistymi wyrazami- tabu. Dziś najczęściej dotyczą sfery intymnej, fizjologicznej, ale w formie wulgaryzowanej, trywialnej. Ich użycie świadczy o niskiej kulturze, toteż należy dawać przykład kulturalnego posługiwania się językiem ojczystym. Tylko dlatego, że dorośli bezkarnie przekraczają te granice stosowności, pewna grupa dzieci i młodzieży próbuje ich naśladować, aby w ten sposób demonstrować swoją dorosłość. Jeżeli wulgaryzmy pojawiają się w literaturze, to rzadko i tylko po to, aby dokładnie charakteryzować i uwiarygodnić prezentowaną postać. Podobnie powinno być w filmie. W czasopismach zaś na użycie takich słów nie pozwalają korektorzy.

8. Nauczyciel pyta uczniów „Co sugeruje otoczeniu wypowiadający się w sposób wulgarny człowiek?” Przewidziane odpowiedzi uczniów:
• prymitywizm;
• ubóstwo słownictwa;
• niski poziom kultury;
• brak charakteru;
• to, że znajduje się w niebezpiecznej sytuacji.
9. Nauczyciel pyta uczniów, jakie grupy osób kojarzą się im z nadużywaniem wulgaryzmów.
10. Podsumowanie lekcji stanowi próba odpowiedzi na pytanie zawarte w temacie lekcji.

Wyświetleń: 4352