PROGRAM BIBLIOTERAPEUTYCZNY
DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM I SZKÓŁ ZAWODOWYCH

,,SZANUJE SIEBIE
I INNYCH”




Opracowała : Genowefa Maroń
Wstęp
Terapeutyczne znaczenie literatury w życiu człowieka doceniano już w czasach starożytnych, już wówczas bibliotekę traktowano jako ,,lecznicę dusz,,. Biblioterapia jako forma psychologicznego wsparcia od wielu lat ma zastosowanie w terapii psychologicznej i pedagogicznej. Poprzez zastosowanie odpowiednich środków biblioterapeutycznych ukazuje człowiekowi potrzebującemu psychicznego wsparcia jak sobie radzić w życiu. Pomaga odnajdywać się w nowej sytuacji zdrowotnej, społecznej, ekonomicznej czy socjalnej.
Dzięki literackim bohaterom uczestnicy biblioterapii mogą zmagać się z własną niepełnosprawnością , chorobą. Biblioterapia zachęca do podejmowania wysiłku, sprzyja budowaniu właściwych postaw wobec swoich niepełnosprawności oraz przyczynia się do twórczej aktywności.
Dlatego tak dużą uwagę przywiązuje się do książki jako środka terapeutycznego w szkołach specjalnych.

Cele
Głównym celem zajęć biblioterapeutycznych jest wywieranie za pomocą literatury wpływu na wychowanka, aby w swoim postępowaniu dokonywał wyboru wartości, które umożliwią mu osiągnięcie jak najpełniejszego rozwoju oraz ukształtują w nim odpowiednie normy społeczne, postawy i mechanizmy przystosowawcze.
Cele szczegółowe:
• kształtowanie emocjonalnego stosunku do książki jako źródła przeżyć i wiedzy
• wzbogacanie wiedzy o otaczającej rzeczywistości, poznawania świata i rozumienia go
• rozszerzenie zasobów języka
• kształcenie poprawnych wypowiedzi i umiejętności wyrażania myśli i uczuć
• rozwój osobowości ucznia
• poddawanie wzorców do naśladowania
• wzmacnianie poczucia własnej wartości
• pomoc w uaktywnianiu się i rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych
• redukowanie przykrego napięcia emocjonalnego
• kształtowanie postaw i zachowań asertywnych
• propagowanie stylu życia bez nałogów
• zachęcanie do relaksu i aktywnego wypoczynku
• rozpoznawanie przyczyn i poszukiwania sposobów radzenia sobie z napadami złości i agresji
• uczenie tolerancji i akceptacji innych
• kształtowanie zgodnego współdziałania w grupie, tworzenie klimatu bezpieczeństwa i zaufania
• ukazywanie dobrych cech każdego ucznia

Działy tematyczne:
I Przeciwdziałanie agresji i przemocy:
• kontroluję własne zachowanie
• jestem uprzejmy
• potrafię nazwać swoje uczucia
• komunikuję się z innymi
• rozwiązuję sytuacje konfliktowe
• jestem tolerancyjny
• znam swoją wartość
II Profilaktyka uzależnień:
• jestem asertywny
• zdrowo spędzam wolny czas
• szukam przyjaciela
• znam skutki uzależnienia od alkoholu, papierosów i narkotyków
• z umiarem korzystam z komputera, Internetu i telewizji


Charakterystyka programu
Program biblioterapeutyczny ,,Szanuję siebie i innych” przeznaczony jest dla uczniów I kl . ZSZ .Zakłada się jednoroczny cykl realizacji programu. Zajęcia będą się odbywać w bibliotece w ramach zajęć pozalekcyjnych, 2 godz. w tygodniu. Tematyka zajęć dobrana została do grupy pod względem jej potrzeb i problemów, które mogą zostać rozwiązane poprzez terapię czytelniczą i inne wspierające ją metody terapeutyczne.
Ponieważ celem mojego postępowania biblioterapeutycznego jest wywołanie u uczestników chęci dążenia do zmiany a przez to korekta niewłaściwych postaw i zachowań, po dłuższej obserwacji podopiecznych i wielu rozmowach a także korzystając z wieloletniego doświadczenia w pracy z dziećmi specjalnej troski, wybrałam kilka modeli postępowania terapeutycznego:
- wzmacniający poczucie własnej wartości
-wspierający proces adaptacji ucznia w grupie
-przeciwdziałający agresywnym zachowaniom ucznia
-profilaktyka uzależnień
Wśród dziesięciu uczestników grupy, znajdują się bowiem uczniowie oceniający siebie jako osobę o niskiej wartości nieprzystosowaną do grupy, reagujący na swoją niepełnosprawność zmiennymi nastrojami, uczniowie nie mogący zaadaptować się w klasie ze względu na swoją ,,inność" oraz uczniowie mający trudności współżycia w grupie, konfliktowe, nie potrafiące rozwiązywać trudnych sytuacji, i niewłaściwą ocenę sytuacji.

Dobór materiału
• odpowiednio wyselekcjonowana książka (dobrana pod kątem określonych celów)
• filmy fabularne, filmy profilaktyczno-edukacyjne, broszury, ulotki, plakaty
• muzyka uspokajająco-relaksacyjna
• karty pracy- kwestionariusze: moje mocne strony, jak widzę innych ludzi, tolerancja, mój lęk

Zaplanowane treści i utwory literackie
Lp. Treść Cele do osiągnięcia Literatura
1. Adaptacja w grupie Integracja grupy, podniesienie stopnia uspołecznienia klasy I.Jurgielewiczowa
,,Ten obcy" ,,Inna,,
H. Poświatowska
,,Opowieść dla przyjaciela”
2. Wzmacnianie poczucia własnej wartości Podniesienie samooceny ,zmiana zaburzonej hierarchii wartości, ukazanie możliwości fizycznych, manualnych i intelektualnych uczestników K. Berwińska ,,Con Amore,,
A. Domańska
,,Los w twoich rękach”
3. Akceptacja, nowy uczeń w klasie, alkohol Ukazanie skutków chęci bycia akceptowanym za wszelką cenę, pobudzenie zdolności akceptowania siebie i innych, profilaktyka antyalkoholowa A. Żelazowska ,,Najlepsza rzecz jaką możesz zrobić ,to zawsze być sobą”
4. Pierwsza pomoc, altruizm, osąd innych na podstawie wyglądu Omówienie zasad pomagania innym ludziom, ukazanie niewłaściwych postaw wobec siebie i innych osób A. Czernia ,,Feralny wtorek”
5. Potrzeba akceptacji, kradzież Analiza bilansu strat i zysków związanych z byciem akceptowanym za wszelką cenę ,omówienie moralnego aspektu kradzieży i nieuczciwości J. Szyndzielorz ,,Klasowa wycieczka”
6. Przyjaźń, granice przyjaźni, alkohol Analiza relacji przyjacielskich, profilaktyka antyalkoholowa E.J. Konieczna ,,Miejsce przyjaźni w życiu młodzieży”
7. Stres ,agresja, wypoczynek Poznanie przyczyn powstawania stresów, ukazanie związku stresu z trybem życia, propagowanie aktywnego spędzania czasu wolnego A. Krista

,,Jak przezwyciężyć stres”

8. Agresja, zmowa milczenia ,nauczyciele oraz rodzice wobec przemocy w szkole, czas wolny Analiza problemu agresji w szkole, omówienie roli nauczycieli i rodziców w walce z przemocą w szkole, zwrócenie uwagi na zagrożenia związane z brakiem poszanowania życia i zdrowia M. Kurpiers

,,Romek”
9. Choroba, śmierć, cierpienie Dzieci i młodzież w obliczu choroby lub śmierci kogoś bliskiego R. Binkowski ,,Długa choroba”,
K. Foit , E. J. Konieczna
,,Oskar i pani Róża”
10. Przemoc, lęk, niepewność, pomoc Rozpoznanie u siebie
i u innych uczucia lęku, szukanie sposobów radzenia sobie ze strachem, kształcenie umiejętności radzenia sobie z problemami E. Bartosik
,,Pokonać lęk”
E. J. Konieczna
,,Pechowy spacer”
11. Tolerancja, akceptacja innych Ukazanie zachowań nietolerancji i naznaczania społecznego M. Orłoń ,,Odmieniec”


Filmy fabularne:,, Jezioro osobliwości”, ,,Pamiętam ten dzień”,
,,Błękitny motyl”
Filmy profilaktyczno-edukacyjne: ,,Przygnębienie i apatia – jak sobie z nimi radzić”, ,,Przemoc i agresja”, ,,Język, gesty i słowa, czyli jak się porozumiewamy”, ,,Asertywność czyli sztuka bycia sobą”

Zasady prowadzenia zajęć:
• swoboda uczestnictwa,
• uwzględnienie potrzeb, problemów i preferencji członków grupy,
• dostosowanie środków terapeutycznych do możliwości percepcyjnych i fizycznych poszczególnych uczestników grupy,
• uwzględnienie i akceptowanie poziomu,, gotowości uczestnictwa” poszczególnych członków grupy,
• dostosowanie poziomu i tempa zajęć terapeutycznych do psychicznych i fizycznych możliwości uczestników

Metody pracy
słowne-głośne i ciche czytanie ze zrozumieniem ,pogadanka, dyskusja
oglądowe –filmy, broszury, plakaty
praktycznego działania- praca z tekstem, wypełnianie kwestionariusza

Oczekiwane efekty
Uczeń:
• potrafi kontrolować własne zachowanie
• potrafi nazwać swoje uczucia
• potrafi rozwiązać sytuacje konfliktowe
• zna swoją wartość
• jest tolerancyjny i asertywny
• ceni wartość przyjaźni
• potrafi zdrowo spędzać wolny czas
• zna skutki uzależnienia od używek
• potrafi z umiarem korzystać z komputera, Internetu i telewizji

Ewaluacja

Podczas czytania indywidualnego lub grupowego wychowanek uświadamia sobie źródła swojego problemu .Lektura wspomagana
dyskusją doprowadza go do identyfikacji z bohaterem literackim, co umożliwia mu znalezienie wyjścia z trudnej psychicznie sytuacji lub przyczynia się do zaakceptowania sytuacji , a tym samym dokonanie przez niego wglądu w głąb siebie. Daje to szanse konfrontacji swoich dotychczasowych poglądów i zachowań oraz umożliwia podjęcie pewnych decyzji. Przyczynia się do osiągnięcia pozytywnych zmian w postawach i zachowaniach uczestników biblioterapii przejawiających się przede wszystkim zmniejszonym napięciem emocjonalnym, obniżeniem poziomu agresji i odnajdywaniem radości z drobnych codziennych sukcesów.
Uczestnicy zajęć mają również możliwość podzielenia się z grupą terapeutyczną swoimi wrażeniami, emocjami i doświadczeniami podczas podsumowania, wypełniania ankiet dokonują w ten sposób ewaluacji, łatwo odkrywając drogę do zmiany swojego postępowania względem siebie i innych.

Literatura:
1.E. Tomasik, Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej. Warszawa 1994.
2.E. Tomasik ,Zagadnienia pedagogiki specjalnej w literaturze. Warszawa 1992.
3.I Borecka, Biblioterapia, teoria i praktyka, Warszawa 2001.
4.E. J. Konieczna, Biblioterapia w praktyce, Kraków 2006.

Wyświetleń: 2677