W I E L K I E R E L I G I E Ś W I A T A
- O G Ó L N A C H A R A KT E R Y S T Y K A


Pojęcie „religia”:
etymologia słowa: z jęz. łac. re-legere – ponownie wybierać,
re-ligare – ponownie związywać,
re-eligere – ponownie obierać.
definicja: jedna z form świadomości społecznej, na którą składają się:
1. doktryna
2. kult
3. organizacja

Wielkie religie świata:
1. HINDUIZM
2. BUDDYZM
3. JUDAIZM
4. ISLAM
5. CHRZEŚCIJAŃSTWO
Wyznawcy tych religii stanowią ok. 90% wierzącej ludzkości.




H I N D U I Z M

• Najstarsza z 5 wielkich religii świata. Religia Indii.
Hinduizm wywodzi się z braminizmu, a braminizm – z wedyzmu (początki tego systemu wierzeń zaczęły kształtować się ok. 2 tys. lat przed Chr.).
O początkach hinduizmu można mówić od ok. 1000 – 500 r. przed Chr.
Nazwa „hinduizm” wprowadzona została przez Europejczyków w IX w. Hindusi nie używają takiej nazwy.

• Hinduizm opiera się na Wedach – świętych tekstach spisanych w archaicznym języku – sanskrycie. Teksty Wedy ( weda w sanskrycie to wiedza) to ogromny zbiór dzieł różnej treści powstałych na przestrzeni kilku wieków. Przez długi czas przekazywane były drogą ustna z zadziwiającą wiernością. Uważane są za wieczne i niestworzone. Są najstarszymi pismami ludzkości. Nauczają, jak można osiągnąć wyzwolenie, uwolnienie się ze świata zmienności, skończoności, materialności.
Księgi hinduistyczne to nie tylko Wedy.
Wszystkie święte księgi hinduistyczne można podzielić na:
Śrty ( Objawienie) – księgi starsze – Wedy
Brahmany ( pisma liturgiczne)
Upaniszady ( traktaty teologiczne)
Smrty ( Tradycje) – księgi późniejsze – 2 dzieła epickie:
1. Mahabharata, a w niej słynna Bhavagadgita ( zwana Gitą) – synteza szkół
i systemów hinduistycznych,
2. Ramajana.
Same Wedy dzielą się na zbiory:
Rigweda – hymny do bogów,
Samaweda – pieśni liturgiczne,
Jadżurweda – formuły przy składaniu ofiar,
Atharwaweda – pieśni czarodziejskie.

• Hinduizm jest trudny do określenia. Jest on nie tylko religią, ale i systemem społecznym.
W hinduizmie obowiązuje sztywny system kast: ( 3 spośród 4 kast są uprzywilejowane, a ostatnia wyzyskiwana)
1. duchowni ( brahmini),
2. wojownicy ( w tym król i jego możni),
3. wieśniacy ( rolnicy, rzemieślnicy, kupcy, ogólnie – cały lud),
4. pariasi ( niewolnicy) – kilkadziesiąt mln ludzi.

Kasty są instytucją nie tylko religijną, ale i społeczną. Obowiązuje w nich dziedziczność. System ten jest kontrolowany przez autorytet króla, tzn. autorytet polityczny, a w mniejszym stopniu przez autorytet brahmanów. Przyjście na świat człowieka ( narodziny) automatycznie określa jego obowiązki i przywileje w ramach danej kasty.

• Brahmini – członkowie najwyższej kasty, mistrzowie i strażnicy świętych ksiąg i nadzorcy ofiar. Obowiązki brahminów, to czytanie Wed, składanie ofiar, dawanie lub branie jałmużny. Brahmini nazywali się „bogami na ziemi” – byli pośrednikami pomiędzy bogami a ludźmi. Wg brahminów – wszystkim rządzi rytuał i nawet bogowie są wobec niego bezsilni. Przez wiele wieków brahmini kierowali wychowaniem i wykształceniem, całym życiem duchowym. Ludzie oddawali im cześć.

• Hinduizm – braminizm jest religią politeistyczną, ale są w nim i elementy monoteistyczne. Uznaje Boga Najwyższego – wolnego od wieków i liczne bóstwa, które dążą do wyzwolenia, odradzają się w Bogu Najwyższym i uzyskują w Nim wyzwolenie. Niektóre teksty mówią o 33 mln bóstw ( symbolicznie oznacza to nieskończoną liczbę).
Bóg Absolut może być czczony w naturze – w słońcu, kamieniach, drzewach, ale i w obrazach i bożyszczach, które Hindus czci jako bogów.
Potrójna struktura Boga ( trimutri – trójca; nie można jednak porównywać z Trójcą
św. w chrześcijaństwie)
1. Brahman ( Brahma) – Najwyższy, uosobienie aktu stwórczego,
2. Wisznu – trwały aspekt twórczy ( utrzymywanie). Przedstawiany jest jako młodzieniec o ciemnoniebieskim ciele z błyszczącym diademem na głowie i klejnotem na piersi. Trzyma muszlę, dysk, maczugę i kwiat lotosu. Jego żona to Lakszmi – bogini piękności i szczęścia. Wisznu pojawia się okresowo na świecie, aby zwalczyć zło i zaprowadzić porządek w świecie.
Wisznu posiada wcielenia: Rama i Kriszna.
3. Siwa – bóg pozytywów i negatywów, stwórca i niszczyciel. Jego żona to Durga
( Kali).
Hindusi czczą albo Wisznu albo Siwę, nigdy obu.

• Wiara w reinkarnację (z łac. – re-incarnatio – ponowne wcielenie) i wędrówkę dusz (sansarę): dusza zmarłego człowieka wciela się w ciało innej istoty – człowieka, zwierzęcia lub rośliny. Taka wędrówka duszy trwać będzie tak długo, aż dusza nie oczyści się ze swoich win. Hinduista dąży do wyzwolenia - mokszy, wyjścia z kręgu ciągłych narodzin, wcieleń. Naczelne pojęcie etyki hinduistycznej to dharma – postępowanie wg norm moralnych właściwych swojej kaście. Każdy ma swoją dharmę. Odkrywanie własnej dharmy trwa przez całe życie. Inne ważne pojęcie to karman – ogólny bilans moralny naszych czynów.
4 cele życia człowieka:
1. kama – przyjemność,
2. artha – powodzenie,
3. karma – wypełnianie religijnych i społecznych przepisów,
4. moksza – wyzwolenie; poznanie i połączenie się z Absolutem – Brahmanem, roztopienie się w Bogu albo wieczne obcowanie z bogiem.
Ze względu na wyższy cel człowiek wyrzeka się niższego.

2 metody poznawania Boga i zjednoczenia z Nim:
1. medytacja – droga długa i żmudna; z tą metodą związana jest joga – system filozoficzny, praktyki ascetyczno – mistyczne i dyscyplina duchowa; jej celem jest doskonalenie duchowe, a w konsekwencji zbawienie, duchowe wyzwolenie człowieka,
2. miłość – droga przystępna i najłatwiejsza ( bhaktyzm głosi miłość).

2 grupy obowiązków etycznych:
1. obowiązki specjalne – związane z pozycja społeczną człowieka.
2. obowiązki ogólne człowieka – szacunek dla każdego życia, powszechne współczucie, życzliwość, itd.

• Hinduizm to także kultura, mentalność, np. inne traktowanie czasu – nie linearne, ale cykliczne, jako koło. Czas nie postępuje, nie ma końca, stąd brak pośpiechu, zaś negatywny aspekt to brak troski o poprawę życia ubogich.
Sacrum w hinduizmie: kult drzew, rzek, krów, płodności, siły, itd.

• Jak hinduizm wyłonił się z braminizmu, tak sam uległ przemianom pod wpływem buddyzmu, islamu, a potem chrześcijaństwa.

• Wybitne jednostki – przedstawiciele hinduizmu ulegający wpływom chrześcijańskim: Mahatma Gandhi, Ramakrishna.




B U D D Y Z M

• Początki buddyzm sięgają ok. V w. przed Chr.
Jedyna religia Indii o charakterze światowym.
Buddyzm wyrósł na gruncie sprzeciwu przeciw hinduizmowi:
- arogancji i wyniosłości braminów, ich pośrednictwa,
- niesprawiedliwości kast,
- abstrakcyjnym dyskusjom o Bogu i duszy,
- autorytetowi Wed,
- rytuałom, ofiarom ze zwierząt.
Buddyzm przejął z hinduizmu:
- wiarę w reinkarnację,
- w sansarę (wędrówkę dusz),
- karman (bilans uczynków).
Indie z trudem znosiły ten protest. Wreszcie wyeliminowano buddyzm z Indii. Dzięki temu dokonał ekspansji w wielu krajach azjatyckich.

• Przez długi czas buddyzm nie miał swoich ksiąg świętych. Przekazywany był w tradycji ustnej. Najważniejsze pisma buddyjskie powstały w Chinach – tzw. tybetański kanon buddyjski i na Sri Lance – kanon pali (wierzono, że w jęz. pali mówił historyczny Budda).Księgi te to tzw. 3 kosze:
1. rozmowy Buddy z uczniami,
2. reguły życia buddysty – mnicha,
3. szczegółowa nauka buddyjska, dydaktyka.

• Założyciel buddyzmu – Budda. Trudno odtworzyć jego biografię, gdyż jest osnuta legendami. Historyczny Budda żył w VII – VI lub VI – V w. p.n.e. Nazywał się Siddharta Gautama. Urodził się u podnóża Himalajów, w rodzinie książęcej. Ożenił się, miał syna. Mając ok. 30 lat opuścił rodzinę, by prowadzić życie wędrownego ascety. Utrzymywał się z jałmużny. Ok. 6 lat wraz z 5 ascetami prowadził skrajnie ascetyczny tryb życia – szukał drogi zbawienia. Pewnego dnia wydało mu się, że jest już doskonały i nagle odkrył, że asceza prowadzi do pychy. Postanowił zrezygnować ze skrajnej ascezy. Towarzysze opuścili go. Siadł pod drzewem i był kuszony, by zrezygnować z tej drogi. Odparł wszystkie pokusy. W głębokiej medytacji dane mu było ujrzeć sens życia – doznał przebudzenia – oświecenia.(W sanskrycie bodhi znaczy budda – oświecony, przebudzony.) Całą noc spędził na medytacji. Znalazł drogę, która wyprowadza człowieka z błędnego koła narodzin i śmierci (to, co jest udręką w hinduizmie). Jego towarzysze zostali przekonani, powrócili do niego. W swoim pierwszym kazaniu – pod Benares odsłonił 4 święte prawa („4 szlachetne prawdy”):
1. Wszystko jest cierpieniem. ( narodziny, starość, śmierć, połączenie z tym, co niemiłe, rozłąka z tym, co miłe)
2. Cierpienie rodzi się z pragnień. (istnienia, radości, rozkoszy, bogactwa, władzy)
3. Usunąć cierpienie można poprzez usunięcie pragnień.
4. Droga do tego wiodąca to „ośmioraka ścieżka”. ( należyta wiara, należyte postanowienie, należyta mowa, należyty czyn, należyte życie, należyte dążenie, należyte pamiętanie, należyta medytacja)
Ideałem jest osiągnięcie nirwany (stan, gdy pragnienia i pożądania całkowicie ustają, wygaszenie ego; nie – nicość).
Ideałem jest więc praktycznie ucieczka od świata, najlepiej poprzez obranie życia zakonnego.
Od cierpienia nie wyzwala śmierć samobójcza, bo prowadzi do nowych narodzin ani asceza, ale ośmioraka ścieżka wejścia w siebie. Wiąże się to z jogą, a prowadzi do nirwany.
Cały buddyzm jest skoncentrowany na walce z cierpieniem. Naczelne pytanie: „Jak żyć bez cierpień”.

• 2 orientacje (odmiany) w łonie buddyzmu:
1. hinayana („mały wóz”) – zwolennicy tej teorii twierdzą, że jedynym celem nauczania Buddy jest nirwana. Dążą do jak najszybszego osiągnięcia nirwany, osobistego zbawienia. Buddyzm typu hinayana wyznają wspólnoty monastyczne.
2. mahayana („wielki wóz”) – twierdzenie, iż większą zasługą jest staranie się o zbawienie innych, aniżeli myślenie jedynie o swoim własnym wyzwoleniu. Wszyscy – i świeccy i mnisi są wezwani do tego, żeby stać się buddą (wyzwolonym). Jednak zanim to nastąpi należy postępować tak, jak Gautama Budda, który wyrzekł się rozkoszy nirwany i pozostał w świecie, by doprowadzić wszystkich ludzi do wyzwolenia.
Występuje tu pojęcie „bodhisattwa” – przyszły budda, człowiek mający wkrótce osiągnąć oświecenie. Bodhisattwa może przejść w czasie reinkarnacji niezliczone formy istnień. Po dojściu do ostatecznego stadium jest prawie równy Buddzie.

• Teologia buddyjska.
W buddyzmie bóstwa są przemijające. Nieraz stawiane niżej niż święci.
W „małym wozie” jako Bóg czczony jest Gautama Budda.
W „wielkim wozie czczeni są bodhisattwowie (przebudzeni ludzie).
Wielu twierdzi, że buddyzm jest ateistyczny, gdyż nie zna Boga w znaczeniu zachodnim jak Stwórcy, Boga – Ojca. Bogowie to lepsi – oświeceni ludzie. Buddyzm nie uznaje też bogów hinduistycznych. Budda dostrzegał. Że w hinduizmie bogowie są prawie martwi, nie mają wpływu na ludzi.
Budda nie chciał stworzyć nowej religii, ale uwolnić ludzi od cierpienia, stąd niektórzy uznają buddyzm nie za system religijny, ale etyczny.

• Etyka buddyjska – najciekawsza w buddyzmie.
Najważniejsze wartości: mądrość, pokój płynący z życzliwości (najczystszej formy miłości bliźniego przejawiającej się najbardziej w miłości macierzyńskiej), zasada ahinsy (nie wyrządzania krzywdy), wyrzeczenie się stosowania jakiegokolwiek gwałtu, przyjaźń ze wszystkimi stworzeniami, współczucie, także dla przyjaciół (forma pacyfizmu), ogromne znaczenie dyscypliny ducha, koncentracji myślenia, technik oddychania, walki z roztargnieniem.
4 formy pracy nad sobą:
- wyeliminowanie namiętności,
- zdobywanie ducha pokoju,
- wyeliminowanie uczucia przyjemności (szczęście - tak, przyjemność – nie),
- święta obojętność (nie jest to obojętność na los drugiego).

• Buddyzm to religia uniwersalna – w przeciwieństwie do hinduizmu, związanego z Indiami przez system kast. Buddyzm dąży do rozprzestrzeniania się. Jego siłą i „magnesem” jest system etyczny, moralność. Charakterystyczna jest tolerancja dla innych religii.
Buddyzm po wejściu w fazę zaniku w Indiach (swoim kraju rodzinnym), zagościł na trwałe w innych krajach płd.- azjatyckich:
Cejlon, Birma, Tajlandia, Laos, Kambodża – w formie „małego wozu”,
Tybet, Mongolia – tantryzm buddyjski,
Chiny, Japonia - „wielki wóz”.

• Jedną z odmian buddyzmu jest zen – chińska forma buddyzmu (istnieje również w Japonii).

• Dzisiejsze centrum światowej kultury buddyjskiej to Japonia.
Od XIX w. prężny ośrodek buddyzmu – Cejlon.
W XX w. buddyzm przeżywa swoja ekspansję w Azji dzięki ośrodkom szkoleniowym, medytacyjnym, studiom itd. Zwoływane są światowe konferencje buddystyczne. Pojawiają się tendencje zjednoczeniowe w buddyzmie (analogicznie do ekumenizmu w chrześcijaństwie).




J U D A I Z M

• Religia monoteistyczna wyznawana przez Żydów. Jedna z nielicznych dziś religii opartych na zasadzie przynależności rasowej (tzn. jej wyznawca staje się ten, kto urodził się z matki Żydówki). Uznaje też możliwość przyjmowania wyznawców innego pochodzenia narodowego.

• Judaizm jest ściśle związany z historią ludu izraelskiego. Jest to historia znana z Biblii:
- Abraham (ok. 2000 lat p.n.e.) – biblijny ojciec wszystkich narodów,
protoplasta narodu izraelskiego.
- Mojżesz (XIII w. p.n.e.) – wybitny wódz ludu izraelskiego i prawodawca,
twórca Tory. (Jest uznawany w chrześcijaństwie i islamie). Wyprowadził lud izraelski z niewoli egipskiej do Kanaanu. Był pośrednikiem w przymierzu Boga
z narodem wybranym na Synaju. Wtedy to kształtował się monoteizm.
Judaizm nazywany jest też religią mojżeszową lub mozaizmem.
- królestwo Izraela (królowie Dawid i Salomon) ze stolica w Jerozolimie i świątynią -
centralnym ośrodkiem kultu Boga – Jahwe. Utwierdzanie się kultu jednego Boga.
- działalność proroków,
- reformy: Ezechiasza – usunięcie śladów dawnych kultów,
Jozjasza – centralizacja kultu w Jerozolimie, umocnienie wpływów kół
kapłańskich.
- 586 r. p.n.e. – zburzenie Jerozolimy przez Nabuchodonozora i początek niewoli
babilońskiej.
W niewoli babilońskiej lud izraelski nie miał swojego państwa ani króla. Życiem
państwowym i religijnym kierowali kapłani. W tym okresie dokonała się głęboka
przemiana religii izraelskiej. Skodyfikowano przepisy prawne, moralne i rytualne.
Religia izraelska, oderwana od swego terytorialnego podłoża, stała się wtedy religią
społeczności rozproszonej na różnych obszarach.
Ten okres można uznać za czas kształtowania się właściwego judaizmu.
- 538 r. p.n.e. – Cyrus, król perski zdobył Babilon. Pozwolił Żydom powrócić do kraju i odbudować świątynię.
- V/IV w. p.n.e. – reforma Ezdrasza: „odnowił” przymierze z Jahwe, ogłosił Torę
świętą księgą. Król perski wydał dekret nakazujący wszystkim Żydom niezależnie od miejsca zamieszkania uznawanie za najwyższy autorytet religijny władzę arcykapła- nów w Jerozolimie i składanie daniny w świątyni. Było to ugruntowanie judaizmu –
z dawnego związku plemion ukształtował się lud, którego odtąd nie łączyło wspólne
terytorium, ale religia. Życie religijne koncentrowało się odtąd wokół świątyni
i Tory.
- Od IV w. p.n.e. - wpływy hellenizmu
- 70 r. n.e. – zburzenie świątyni jerozolimskiej przez cesarza Tytusa. Życie religijne
skupiło się wokół Tory i synagogi. Zamiast kapłanów na czoło wysunęli się rabini
(uczeni w Piśmie) – wyjaśniali zasady Tory.
- III w. n.e. – spisano nauki rabinów. Powstał Talmud, który składa się z Miszny
Gemary.

• Doktryna:
- święte księgi to Biblia – Stary Testament (szczególnie Tora, czyli Pięcioksiąg
Mojżeszowy),
Talmud (nauczanie rabinów): Miszna i Gemara.
- wiara w jednego Boga Jahwe (Jestem) – Stwórcę, Ojca wszystkich ludzi, któremu
należy oddawać cześć,
- do osiągnięcia zbawienia człowiek nie potrzebuje pośredników. Może je osiągnąć
przez modlitwę, pokutę, dobre uczynki i wypełnianie przykazań,
- człowiek ma wolną wolę i może postępować dobrze lub źle, za co ponosi odpowie- dzialność i osiąga nagrodę lub karę w życiu tym i przyszłym,
- uznanie nieśmiertelności duszy,
- naród izraelski jest narodem wybranym przez Boga (przez fakt przymierza na
Synaju) – idea wybraństwa,
- z tego narodu wyjdzie Mesjasz, który zbawi ludzkość,
- Jezus nie jest Mesjaszem, Żydzi wciąż czekają na Mesjasza,
- brak jednolitego kultu i scentralizowanej hierarchii religijnej.
Każda gmina religijna jest samodzielna, ale może tworzyć związki z innymi.
Na czele gminy stoi rabin – interpretuje przepisy religijne. Dom modlitwy to
Synagoga (bóżnica). Modlitwą kieruje kantor (chazan),
- judaizm nie ma określonych dogmatów ani jednolitego wyznania wiary, ale zasady
oparte na Biblii i Talmudzie. Zostały one zebrane i uporządkowane w XII w. n.e.
przez Mojżesza Majmonidesa. Przykazań jest 613 (248 nakazów i 365 zakazów).
Obowiązują one wyznawców judaizmu do dziś pod groźbą ekskomuniki.
Zasady te i przykazania odnoszą się do wiernego przestrzegania żydowskich reguł
życia (obrzezanie, obmycia, święcenie szabatu – od zachodu słońca w piątek do
zachodu słońca w sobotę; przepisów pokarmowych – powstrzymywanie się od
spożywania mięsa pewnych zwierząt, np. wieprzowiny; obchodzenie świąt i postów),
- kult odprawiany w synagogach polega głównie na czytaniu Tory, innych ksiąg biblijnych, ich wyjaśnianiu i śpiewie prowadzonym przez kantora.

• Odłamy judaizmu:
1. ortodoksyjny – konieczność ścisłego przestrzegania prawa mojżeszowego i talmudycznego,
2. reformowany – niektóre nakazy z Biblii i Talmudu obowiązywały tylko w starożytności i dziś nie mają znaczenia; inne - należy dostosować do zmieniających się warunków współczesnego życia. Judaizm jest tylko religią, a Żydzi mają uznawać za swoją ojczyznę kraje, w których przebywają,
3. konserwatywny – potrzeba zmiany dawnych zasad, ale i konieczność zachowania żydowskiego sposobu życia i idei odrębności narodu izraelskiego. Potrzeba odrębności państwa żydowskiego i wskrzeszenia języka Żydów – hebrajskiego. Ten odłam wiąże się z syjonizmem.
4. liberalny – zasady judaizmu to zbiór tradycji narodowych, które przyczyniły się do zachowania w ciągu dziejów odrębności narodowej Żydów, lecz obecnie są już nieprzydatne i nie trzeba ich stosować w życiu. Niektórzy zwolennicy tego kierunku zachowują tylko tradycje narodowe, a odrzucają nakazy religijne – są więc w praktyce ateistami.
I S L A M

• islam (arab. – oddanie się), inaczej mahometanizm – 1 z 3 wielkich religii monoteistycznych (obok judaizmu i chrześcijaństwa), założona przez Mahometa w VII w. n.e.

• Wyznawcy islamu wierzą, że początki ich religii wywodzą się z objawienia, jakie otrzymał od Allaha, za pośrednictwem Archanioła Gabriela prorok Muhammed (Mahomet to imię zniekształcone w średniowieczu przez chrześcijan). Za początek islamu uznaje się rok 622 – przejście Mahometa z Mekki do Medyny, gdzie zorganizował pierwszą wspólnotę. W Mekce znajduje się czarny kamień (meteor) – symbol pierwotnego przymierza między Bogiem i człowiekiem.

• Święte księgi muzułmańskie to Koran i sunna (tradycja). Koran zawiera Słowo Boże objawione prorokowi Mahometowi (Mahomet nie mógł napisać Koranu – był analfabetą).
Koran zawiera orędzie Boga do człowieka, niezależnie od rasy, narodowości, kultury.
Islam podkreśla ciągłość Objawienia Bożego, które najpierw otrzymał Adam, potem Noe, Abraham, Mojżesz, Jezus, a na końcu Mahomet. Islam zachowuje wielką cześć dla Jezusa – traktuje go jako proroka, Słowo Boże, Mesjasza, ale nie Syna Bożego, Boga. Nazywa Go Sługą Boga. Twierdzi, że Żydzi nie ukrzyżowali Jezusa, ale im się tylko tak wydawało. Jezus nie umarł, ale został wzięty przez Allaha do nieba.

• W islamie mówi się o progresywnym objawieniu monoteistycznym: Mojżesz, Jezus, Muhammad – 3 prorocy prawodawcy, z których ostatni jest największy; Tora, Ewangelia, Koran – 3 księgi objawione, zawierające Słowo Boże, z których ostatnia jest najważniejsza, bo zawiera syntezę tradycji izraelskiej i chrześcijańskiej.

• Nauczanie Koranu – 4 dziedziny:
1. zasady wiary – Bóg jedyny, stworzenie świata, prorocy i księgi Boże, aniołowie, zmartwychwstanie ciał, nagroda, ostateczna realizacja planu Bożego.
2. obowiązki religijne muzułmanina –
osobiste:
a. wyznanie wiary (‘Nie masz Boga nad Allaha, a Mahomet jest prorokiem Jego’),
b. modlitwa wspólnotowa 5 razy dziennie z twarzą ku Mekce,
c. ścisły post w miesiącu Ramadan (całkowite powstrzymywanie się od jedzenia i picia aż do zachodu słońca),
d. udzielanie jałmużny (podatek na ubogich – zakat),
e. pielgrzymka do Mekki – przynajmniej raz w życiu.
Prócz tego, szczegółowe przepisy rytualne (obrzezanie, zakaz spożywania mięsa wieprzowego i alkoholu, dopuszczone wielożeństwo i niewolnictwo).
społeczne:
m.in. „święta wojna” – obowiązek walki o zapanowanie na ziemi zasad
Koranu. Ma ona przede wszystkim charakter duchowy; staje się walka w sensie fizycznym w przypadku ataku przez wroga.
3. zasady moralne – odpowiednik biblijnych 10 przykazań,
4. organizacja życia społeczno – politycznego
Islam jest nie tylko religia, ale i kulturą i cywilizacją. Aspekty religijne i duchowe splatają się ze społeczno – politycznymi.

• Obraz Boga w Koranie. Jedyność Boga – fundamentalna prawda islamu. Allah – Bóg wszechmocny i sędzia. Służba Allahowi – podstawowe zadanie każdego człowieka Wielki akcent na totalne zaufanie Bogu, na całkowite zdanie się na Jego wolę, całkowita uległość (muzułmanin znaczy uległy). Ten, kto pełni wolę Boga, uzyskuje pokój. Tam, gdzie jest islam, tam jest pokój (nawet, gdy trwa wojna). Wszyscy jesteśmy muzułmanami, czy sobie to uświadamiamy, czy nie. Miłość do Allaha – główna pobudka gorliwego muzułmanina. Allah – Pan miłosierny, ale nie jest nazywany Ojcem, nie jest Bogiem bliskim w sensie chrześcijańskim.

• Jerozolima – trzecie miasto święte obok Mekki i Medyny.

• Sufizm – nurt mistyki muzułmańskiej, odpowiednik życia zakonnego w chrześcijaństwie.

• Koran każe szerzyć islam i walczyć z niewiernymi. Islam – religia misyjna, prężna, rozszerza się szybciej niż chrześcijaństwo. Islam rozszerzał się i rozszerza przez kontakty handlowe. Np. w Afryce zachodniej islam jest popularniejszy niż chrześcijaństwo, bo toleruje magię, poligamię, amulety.

• Szczególne zasługi islamu w dziedzinie kultury i nauki. XI w. – rozkwit nauki arabskiej i muzułmańskiej. Uprawianie nauki jest jednym z podstawowych obowiązków religijnych muzułmanina. Oddając się Allahowi, człowiek ma panować nad stworzeniem i przemieniać je, a czyni to przez zdobywanie wiedzy i uprawiane nauki. Pouczanie i nauczanie – 1 z podstawowych form świadczenia miłosierdzia i rozdawania jałmużny (wg Mahometa – atrament uczonego jest bardziej święty niż krew męczennika). Mahomet chciał, by wyznawcy islamu zdobywali wiedzę przez całe życie, by tej wiedzy szukali, choćby trzeba było po nią iść aż do Chin. Kto opuszcza swój dom w poszukiwaniu wiedzy, kroczy drogą Bożą.

• Państwowość islamska jest nie do pogodzenia z demokracją, zwłaszcza z demokracja parlamentarną. We fladze państwowej, pod wyznaniem wiary jest miecz oznaczający przemoc. W herbie jest miecz – inne rozumienie pokoju niż w Europie.




C H R Z E Ś C I J A Ń S T W O

Nazwa pochodzi od imienia Chrystusa. Jest to największa monoteistyczna religia świata uznająca Boga jedynego w trzech Osobach (Trójca święta). Wszystkie odłamy chrześcijańskie uznają Jezusa Chrystusa za Syna Bożego i Zbawiciela a Biblię za źródło Objawienia i wiary.
Chrześcijaństwo dzieli się na 3 wyznania:
1. katolicyzm,
2. prawosławie,
3. protestantyzm.

K a t o l i c y z m

• Doktryna:
- Biblia i Tradycja to podwójne źródło Objawienia; Objawienie zostało zakończone wraz ze śmiercią apostołów, lecz ulega stałemu pogłębianiu przez jego poznawanie – stad możliwość podejmowania decyzji doktrynalnych przez papieża i sobory,
- biskup Rzymu (papież) uznawany jest za następcę św. Piotra; kolegium biskupów – za następców apostołów,
- doktryna Kościoła zamknięta w dogmatach kształtowała się na soborach: w Nicei (325 r.), Konstantynopolu (451 r.) i Trydencie (1545 – 1563 r.). w XIX i XX w. ogłosili dogmaty - o Niepokalanym Poczęciu Maryi (1854 r.) i o Wniebowzięciu Maryi (1950 r.), Sobór Watykański I (1870 r.) – o nieomylności papieża w sprawach wiary i moralności.
- katolicyzm opiera się na wyznaniach wiary,
- główne dogmaty katolicyzmu: o Trójcy św., o Bóstwie Chrystusa, o grzechu pierworodnym, o ofierze zbawczej Chrystusa, o nieśmiertelności duszy, o łasce Boskiej zależnej od woli człowieka.
- jest 7 sakramentów (które są znakami łaski), a kapłani są ich szafarzami,
- wiara w świętych, kult Matki Bożej,
- związki z filozofią katolicką – patrystyką, scholastyką, augustianizmem, tomizmem i neotomizmem.


P R A W O S Ł A W I E

• termin „prawosławie” (gr. orthodoxia) używany jest na określenie wschodniego chrześcijaństwa, które ukształtowało się na terenie Bizancjum, a następnie przeniknęło do wschodniej Słowiańszczyzny. Obecnie prawosławie obejmuje szereg Kościołów narodowych (autokefalicznych), które uznają prymat patriarchy w Konstantynopolu,

• rok 1054, w którym doszło do trwałego zerwania jedności pomiędzy Kościołem wschodnim a zachodnim (Rzymem a Konstantynopolem) poprzedziły wielowiekowe spory i zatargi pomiędzy chrześcijaństwem wschodnim i zachodnim.

• Doktryna:
- nie ma istotnych różnic doktrynalnych między prawosławiem i katolicyzmem,
- podstawą wiary jest Pismo św. i Tradycja (uchwały 7 pierwszych soborów),
- kult Matki Bożej i świętych ale nie uznawanie dogmatów katolickich o Niepokalanym Poczęciu i Wniebowzięciu N.M.P.,
- kult obrazów i relikwii ale zakaz kultu posągów,
- odrzucenie prymatu papieża,
- uznanie 7 sakramentów św.; kapłaństwa udziela się także mężczyznom żonatym.



P r o t e s t a n t y z m

• wyznanie chrześcijańskie biorące początek z reformacji XVI w. i działalności Marcina Lutra w Niemczech oraz Urlicha Zwingliego i Jana Kalwina w Szwajcarii i Francji. Reformatorzy XVI w. nie zamierzali zakładać nowego Kościoła, ale zreformować katolicki, nawiązując do pierwotnego chrześcijaństwa.

• Nazwa „protestantyzm” bierze się od protestu, jaki złożyli zwolennicy nauki Lutra na sejmie w Spirze w 1529 r. przeciwko katolickiej uchwale zabraniającej im dalszego szerzenia ruchu reformacyjnego.

• Wykształciły się 3 odłamy w ramach protestantyzmu:
- wyznanie ewangelicko – augsburgskie (luteranizm),
- wyznanie reformowane (kalwinizm),
- Kościół anglikański (od czasów króla Henryka VIII).

• Doktryna:
- uznawanie Pisma św. za jedyne źródło Objawienia (nie uznawanie Tradycji) - „sola Scriptura”; stąd dowolność jego interpretacji
- nauka o usprawiedliwieniu jedynie przez łaskę, która staje się udziałem człowieka przez wiarę – „sola gratia”, „sola fides”,
- odrzucenie organizacji hierarchicznej Kościoła, autorytetu papieża – Głową i Panem Kościoła jest jedynie Chrystus,
- praktykowanie tylko 2 sakramentów – chrztu i Eucharystii (Wieczerzy Pańskiej), nie uznawanie przeistoczenia. Pewne czynności kultowe
nawiązują do sakramentów, ale nimi nie są (święcenia duchownych, błogosławienie małżeństw, modlitwa za chorych, konfirmacja),
- odrzucenie kultu Matki Bożej i świętych, relikwii i związanych z tym praktyk religijnych (odpusty, pielgrzymki, odmawianie różańca).



Bibliografia

Mały Słownik Religioznawczy, Wiedza Powszechna, W-wa 1969.
Olszewski D., Z zagadnień religioznawstwa, Diecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1988.

Wyświetleń: 12503