Zaburzenia psychiczne i zachowania
spowodowane nadużywaniem alkoholu.

Zachowania i czynności nałogowe wynikają z patologicznej potrzeby przyjmowania określonych substancji i prowadzą do ich nadużywania. Cechy osobowości i styl życia odgrywają istotną rolę.
Alkohol jest jednym z najbardziej wszechobecnych i uporczywych problemów zdrowia psychicznego dręczących współczesne społeczeństwa. Zaburzenia spowodowane uzależnieniem widzimy wszędzie. Szczególnie często wiążą się one z alkoholizmem zmieniającym psychiczne funkcjonowanie.
Klasyfikacja uzależnień oraz zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych obejmuje dwie duże kategorie. Pierwsza to zaburzenia i objawy psychiczne, których źródłem są uszkodzenia organiczne powstałe w wyniku używania substancji psychoaktywnych (zaliczane do zaburzeń psychicznych o podłożu organicznym). Należy do nich otępienie spowodowane piciem alkoholu, objawiające się utratą pamięci, zwane też zespołem Korsakowa. Objawy te są wynikiem toksyczności, czyli trującego charakteru przyjmowanych substancji lub zmian fizjologicznych w mózgu towarzyszących niedoborowi witamin.
Termin nadużywanie substancji psychoaktywnych dotyczy patologicznego przyjmowania tych substancji, powodującego ryzykowne zachowania, a także stałe przyjmowanie tych substancji, mimo występujących z tego powodu problemów psychicznych, zawodowych, zdrowotnych i społecznych.
Termin uzależnienie od substancji psychoaktywnych obejmuje ostrzejsze formy zaburzeń i zwykle wiąże się z wyraźną fizjologiczną potrzebą zwiększania ilości przyjmowanych substancji, by osiągnąć pożądany efekt ich działania. Uzależnienia w tych zaburzeniach oznacza, że jednostka wykazuje objawy tolerancji substancji, gdy substancja staje się niedostępna. Tolerancja to potrzeba zwiększania ilości substancji, by odczuć pożądane skutki jej działania. Wynika ona ze zmian biochemicznych w organizmie, związanych z procesami metabolicznymi i usuwaniem alkoholu z organizmu. Wypity alkohol dostaje się do krwiobiegu i wraz z krwią rozprowadzony zostaje do wszystkich tkanek organizmu.
Termin alkoholik jest często używany dla określenia osoby, która ma na tyle poważne problemy wynikające z picia alkoholu, że pogarszają one stan jej zdrowia, kontakty społeczne i negatywnie wpływają na pracę zawodową.
Podobnie termin alkoholizm odnosi się do uzależnienia od alkoholu, które poważnie zakłóca przystosowanie do życia.
Potencjalnie szkodliwe skutki nadużywania alkoholu są dla danej osoby, jej bliskich i społeczeństwa olbrzymie. Znaczne nadużywanie alkoholu łączy się z ryzykiem obrażeń cielesnych. Średnia życia przeciętnego alkoholika jest o około dwanaście lat krótsza niż przeciętnego obywatela, a alkohol zajmuje obecnie-za chorobą wieńcową i rakiem-trzecie miejsce na liście głównych przyczyn zgonów. Alkohol znacznie pogarsza funkcje poznawcze, takie jak zdolność rozwiązywania problemów, przy czym im bardziej skomplikowane jest zadanie, tym większe są trudności z jego rozwiązaniem. U znacznej liczby alkoholików występują również uszkodzenia organiczne, łącznie z zanikiem tkanki mózgowej.
Ponad 37% osób nadużywających alkoholu cierpi jednocześnie na przynajmniej jedno inne zaburzenie psychiczne. Depresja zajmuje wysokie miejsce wśród zaburzeń psychicznych współwystępujących z alkoholizmem i nic w tym dziwnego, ponieważ alkohol działa uspokajająco. Ludzie ci nie tylko sami są narażeni na poważne problemy, ale stwarzają również znaczne zagrożenie dla innych. Z nadużyciem tym wiąże się ponad połowa wypadków śmiertelnych i poważnych obrażeń notowanych, co roku w ruchu drogowym, 40% napadów, ponad 50% gwałtów i 30% samobójstw.
Alkohol etylowy ma szczególne powinowactwo do tkanki nerwowej i przy przewlekłym jego nadużywaniu następują duże spustoszenia w mózgu, wyrażające się zanikiem neuronów.
Działanie alkoholu na mózg jest złożone, a jego skutki pozornie sprzeczne. W niewielkich dawkach stymuluje niektóre komórki i uaktywnia „strefy przyjemności” w mózgu, które uwalniają podobne do opium endogenne opioidy, magazynowane w organizmie.
W wysokich dawkach alkohol osłabia pracę mózgu, hamując działanie kwasu glutaminowego obniżając aktywność niektórych obszarów mózgu. Hamowanie działania kwasu glutaminowego w mózgu upośledza zdolność uczenia się i oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy, osłabiając umiejętność wyciągania wniosków i inne procesy myślowe oraz samokontrolę. Rozhamowanie behawioralne powoduje, że człowiek nie trzeźwy dla zaspokojenia swoich zachcianek ulega impulsom, nad którymi w innych sytuacjach panuje. U osoby pijącej szybko daje się zauważyć osłabienie koordynacji ruchów oraz przytępienie percepcji zimna, bólu i innych niedogodności. Osobie nietrzeźwej zazwyczaj wydaje się, że jest ciepło, ma ona poczucie dobrostanu i potrzebę wylewności. Dobry humor przysłania nieprzyjemną rzeczywistość i poprawia poczucie własnej wartości oraz przystosowanie. Przypadkowi znajomi stają się najlepszymi przyjaciółmi i pełnymi zrozumienia słuchaczami, osoba nietrzeźwa zaś wkracza w wyimaginowany, na ogół przyjemny świat, do którego smutki na razie nie mają dostępu.
Inne uszkodzenia spowodowane przez alkohol w tkankach i narządach wewnętrznych to nieżyt górnych dróg oddechowych, stany zapalne błony śluzowej gardła i oskrzeli, w przewodzie pokarmowym zaś nieżyt błony śluzowej żołądka, trudności w przyswajaniu pokarmów, wreszcie uszkodzenia i stany zapalne wątroby.
Układ sercowo-naczyniowy ponosi wyraźne szkody w przebiegu nałogu. W mięśniu sercowym zachodzą zmiany polegające na zaniku włókien mięśniowych z równoczesnym wzrostem tkanki tłuszczowej, co czyni serce mniej sprawnym, mniej wydolnym.
Inne narządy i układy, takie jak układ moczowy, wewnętrznego wydzielania, rozrodczo-płciowy również ulegają różnym uszkodzeniom. Badania z dziedziny okulistyki również ukazują szczególnie szkodliwy wpływ alkoholu na narząd wzroku.
Oprócz licznych problemów fizycznych osoba nadużywająca alkoholu cierpi zazwyczaj na przewlekłe zmęczenie, przewrażliwienie i depresję. Na początku alkohol może wydawać się skutecznym pomocnikiem w walce ze stresem życia, szczególnie w chwilach ciężkiego stresu pomaga uciec od rzeczywistości, z którą trudno się pogodzić i pozwala podnieść poczucie własnej wartości i przystosowania. W dalszej perspektywie nadmierne picie przynosi jednak odwrotne skutki-obniża poczucie przystosowania i własnej wartości, upośledza zdolność myślenia i wnioskowania oraz prowadzi do stopniowego rozpadu osobowości.
Psychozy związane z alkoholizmem to niektóre ostre reakcje psychotyczne mieszczą się w klasyfikacji diagnostycznej zaburzeń spowodowanych nadużywaniem substancji. Objawy te występują u ludzi nadużywających alkohol przez dłuższy czas, trwają zazwyczaj krótko i obejmują splątanie, podniecenie i majaczenie nazywamy je psychozami alkoholowymi.
U osób pijących dużo i przez długi czas może wystąpić reakcja majaczenia po odstawieniu alkoholu. Reakcja ta zwykle ma miejsce, kiedy alkoholik przerywa ciąg po dłuższym okresie intensywnego picia. Nieznaczny hałas albo szybko poruszające się przedmioty mogą wywołać znaczne podniecenie i niepokój. Rozwinięte objawy obejmują:
-dezorientację w czasie i miejscu, stan, w którym alkoholik może wziąć szpital za kościół lub więzienie, nie poznaje kolegów lub uważa personel szpitala za swoich starych znajomych,
-omamy, w szczególności wizje małych, wyraźnie umiejscowionych w przestrzeni i szybko poruszających się zwierząt, jak żmije, szczury i karaluchy,
-napady ostrego strachu, w czasie, których zwierzęta mogą zmieniać formę, wielkość i kolor,
-niezwykłą podatność na sugestię-osoba w tym stanie może zobaczyć każde zwierzę, jeżeli jego obecność zaledwie się zasugeruje,
-wyraźne drżenie rąk, języka, warg,
-inne objawy, drgawki podczas snu, w tym pocenie się, podwyższoną ciepłotę, szybki, a zarazem słaby puls, obłożony język i cuchnący oddech.
Majaczenie trwa zwykle od trzech do sześciu dni i na ogół następuje po nim głęboki sen. Po przebudzeniu alkoholik wolny jest od objawów-może z wyjątkiem lekkich wyrzutów sumienia-ale odczuwa tak silny strach, że często nie pije przez kilka tygodni lub miesięcy. Zazwyczaj jednak wraca do nałogu i znowu w stanie delirycznym trafia do szpitala.

Drugą związaną z alkoholem psychozą jest zaburzenie określane mianem alkoholowego zespołu amnestycznego. Podstawowym jego objawem jest defekt pamięci, dotyczący szczególnie niedawnych wydarzeń, któremu czasami towarzyszy zmyślanie. Osoby dotknięte tym zaburzeniem nie rozpoznają obrazów, twarzy, pomieszczeń i przedmiotów, które przed chwilą widziały, chociaż mają wrażenie, iż te osoby, miejsca i przedmioty są im znane. Skłonne są, zatem wypełniać luki w pamięci wspomnieniami i fantazjami, co prowadzi do niepowiązanych i nieprawidłowych skojarzeń. Owe urojenia i majaczenia sprawiają, że osoby te tracą orientację w czasie i w przestrzeni, a ich splątanie i chaotyczne działania są zwykle ściśle związane z usiłowaniem wypełnienia luk w pamięci. Samo zaburzenie pamięci zdaje się związane z niezdolnością do tworzenia nowych skojarzeń w sposób umożliwiający łatwe ich przywołanie. Reakcję tę obserwujemy zazwyczaj u alkoholików, mających za sobą wiele lat ostrego picia. Zauważono u nich również inne zaburzenia poznawcze, jak nieumiejętność planowania i obniżenie możliwości intelektualnych. W badaniach przeprowadzonych za pomocą zaawansowanych technik obrazowania mózgu stwierdzono u pacjentów z alkoholowym zespołem amnestycznym ubytki w korze mózgowej.
Stwierdzono również, że z alkoholizmem współwystępują często inne zaburzenia, na przykład schizofrenia, osobowość typu borderline, zaburzenia lękowe, czy dwubiegunowe zaburzenie afektywne.
Bez względu na powody współwystępowania alkoholizmu i depresji, w leczeniu osób uzależnionych zarówno od alkoholu, jak i od innych substancji należy bezwzględnie brać pod uwagę występowanie także innych zaburzeń. Dla zapewnienia skuteczniejszego leczenia skomplikowanych przypadków współwystępowania zaburzeń zaleca się szerszą współpracę interdyscyplinarną, lepszą integrację leczenia zaburzeń związanych z nadużywaniem substancji i zaburzeń psychicznych oraz szkolenie personelu medycznego w zakresie trudności związanych z leczeniem współwystępujących zaburzeń.

Literatura:
„Psychologia zaburzeń” - tom I, Robert C. Carson, James Butcher, Susan Mineka.

Wyświetleń: 16629