Praktyczne znaczenie norm i wartości kulturowych
Istnieje obfitość definicji kultury, w szeregu przypadków rozbieżnych i poniekąd wzajemnie sprzecznych. Znaczące są wówczas słowa niemieckiego filozofa Johanna Herdera, który napisał w przedmowie do Myśli o filozofii dziejów: "Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura."
Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku przekazywanych społeczeństwa. Bywa utożsamiana z cywilizacją. Jest zjawiskiem społecznym i powtarzalnym. Kultura ma charakter czasowy i przestrzenny. Jest systemem, a więc każda pojedyncza kultura ma własną wewnętrzną logikę. Jest też mechanizmem adaptacyjnym człowieka, pośrednikiem między człowiekiem a środowiskiem.
Wielu autorów uważa za trzon kultury reguły czy wzory. Definicje normatywne zakładają wśród wielu koncepcji człowieka taką, gdzie człowiek to istota kierująca regułami, a od zwierząt odróżnia go najbardziej właśnie posiadanie kultury, czyli przede wszystkim bloku reguł dostarczających zewnętrznej, społecznej ramy odniesienia dla własnej indywidualnej aktywności.
Zasięg regulacji kulturowej jest bardzo szeroki. Obejmuje trzy elementy definicji kultury: to co ludzie czynią, myślą i posiadają. Reguły kulturowe dotyczą działań ludzkich. Działanie to dwuczłonowy kompleks z jednej strony pewnych środków, sposobów, metod postępowania,
z drugiej zaś celów, do których te środki, sposoby czy metody mają prowadzić.
Takie ujęcie pozwala wprowadzić podział na dwa rodzaje reguł:
- normy kulturowe czyli takie reguły, których przedmiotem są sposoby czy metody działania oraz środki stosowane dla osiągnięcia celu. Normy kulturowe mówią o tym, co ludzie powinni robić.
- wartości kulturowe czyli reguły, których przedmiotem są cele działania. Wartości kulturowe mówią o tym, jakie cele są godne, słuszne i właściwe.
Socjologowie, posługując się pojęciem kultura, mają na uwadze wyuczone, nie zaś dziedziczne aspekty społeczeństw ludzkich. Są to wspólne wszystkim członkom społeczeństwa elementy kultury, dzięki którym mogą one współpracować i porozumiewać się ze sobą.
Ludzie zawsze posiadali wyobrażenia o tym, co złe a co dobre, co właściwe, a co nie, co istotne, a co nie istotne. Są to wartości, a kiedy tworzą one system standardów, inaczej kryteriów, służących ocenie moralnej postępowania oraz jego stosowności, wówczas nazywamy je systemem wartości. Wartości i przekonania są zbyt ogólne, aby kierować konkretnymi zachowaniami; kształtują one ogólne poglądy i punkty widzenia, a także mobilizują nas do postępowania wedle pewnych, ogólnych wzorów. Ale nie mówią nam dokładnie, co robić. Brak ten uzupełniają normy tworzące kolejny system symboli, które mówią nam, czego się od nas oczekuje i co należy zrobić w konkretnej sytuacji. Wartości i normy wspólnie kształtują sposoby zachowań uczestników danej kultury w ich środowisku. Na przykład, w społeczeństwach, które przywiązują wagę do gościnności normy kulturowe określają oczekiwania co do obdarowywania prezentami lub zachowań społecznych gości i gospodarzy.
Normy i wartości porządkują nasz świat i pozwalają określać granice. Istoty nabierają bez wątpienia, gdy do głosu dochodzą różne przekonania i punkty widzenia. Wartości są podstawą oceny działań społecznych, kształtujących nasze wybory. Obyczaje są normami uważanymi za najistotniejsze dla funkcjonowania społeczności i życia społecznego jako całości. Naruszenie obyczajów pociąga za sobą niejednokrotnie o wiele bardziej surowe sankcje niż niestosowanie się do zwyczajów. Sankcje te mogą obejmować uwięzienie, wygnanie, a nawet śmierć.


Joanna kolanowska

Wyświetleń: 2265