ADHD jako zaburzenie nadruchliwości i impulsywności oraz koncentracji uwagi w dużym stopniu utrudnia dziecku i jego otoczeniu funkcjonowanie w sytuacjach społecznych i typowo szkolnych. Zaburzenie to ogranicza świat dziecka poprzez występowanie u niego objawów, na których nie ma wpływu. Gdy dziecko z ADHD zrobi coś niebezpiecznego tylko dlatego, że jest nadmiernie impulsywne i w tym momencie nie pomyślało o konsekwencjach swojego działania to trudno jego otoczeniu zrozumieć objawy tego zaburzenia. Nie jest to wina dziecka ani rodziców, że tak się dzieje. Można to porównać do grypy, która objawia się w typowy dla niej sposób, bynajmniej chory nie ma wpływu na występowanie u siebie objawów tej choroby. Rodzice są najlepszymi obserwatorami własnych dzieci w różnych sytuacjach społecznych, kiedy na podstawie ogólnej wiedzy i informacji z mediów oraz czasopism zauważa się u dziecka objawy ADHD dobrze jest zgłosić się do Poradni lub innej placówki zajmującej się pełną diagnozą zaburzeń. Diagnoza ADHD umożliwia podejmowanie odpowiednich działań wychowawczych oraz terapeutycznych wobec dziecka w szkole i poza nią. Pomaga również w zrozumieniu przyczyn jego trudnego zachowania.
Pierwszym krokiem w pracy z dzieckiem z ADHD jest akceptacja objawów: nadmiernej ruchliwości, nadmiernej impulsywności oraz zaburzenia koncentracji uwagi. Zrozumienie oraz akceptacja objawów ADHD u dziecka powoduje u nas uspokojenie i uwolnienie się od odpowiedzialności za ich występowanie. Nie możemy zmienić objawów nadpobudliwości psychoruchowej dziecka, możemy pomóc mu w poradzeniu sobie z nimi w codziennym życiu, tak aby jak najmniejszym kosztem utrudniały funkcjonowanie osobom z jego najbliższego otoczenia. To zaburzenie w największym stopniu przeszkadza samemu dziecku, który do końca nie wie co się z nim dzieje i jak może sobie z tym radzić. W takiej sytuacji od osób dorosłych wymaga się wsparcia oraz pomocy dzieciom z ADHD, by nauczyły się żyć z objawami: nadruchliwości, impulsywności i zaburzenia koncentracji uwagi.
Kolejnym krokiem w pracy z dzieckiem z ADHD jak również w zrozumieniu tego zaburzenia i jego objawów jest psychoedukacja rodziców oraz dzieci. Dla rodziców zaleca się udział w warsztatach umiejętności wychowawczych pod kątem dzieci z ADHD, na których mogą wzbogacać swój warsztat pracy wychowawczej oraz uczyć się konkretnych sposobów radzenie sobie z kłopotliwymi zachowaniami dziecka. Oferta warsztatów dla rodziców w różnych placówkach pomocowych obecnie jest dość szeroka, warto jest skorzystać z zajęć psychoedukacyjnych typowo dla rodziców dzieci z ADHD. Dodatkowo zaleca się przeczytanie fachowej literatury na ten temat, szczególnie poradników z konkretnymi wskazówkami do pracy z dzieckiem w domu. W poradni lub innej placówce dziecko z ADHD może uzyskać odpowiednie informacje dotyczące tego zaburzenia; w dostępny sposób dla dziecka przedstawia się mu na czym polega ADHD informując, że słynne osoby ze świata telewizji również mogą mieć to zaburzenie i nie świadczy to o tym, że są mało inteligentne. Objawy ADHD często współwystępują z innymi – jak niskie poczucie własnej wartości – co powoduje u dziecka brak akceptacji i pewności siebie. Informacja dotycząca ludzi znanych i inteligentnych, którzy mają ADHD w jakimś stopniu uwalnia dziecka z negatywnego myślenia o sobie. Psychoedukacja tyczy się też nauczycieli w szkole, do której uczęszcza dziecko. Na prośbę rodziców psychiatra bądź psycholog prowadzący wystawia w opinii zalecenia do pracy z dzieckiem w szkole; konkretne wskazówki dla nauczycieli.
W pracy z dzieckiem z ADHD ważna jest współpraca między rodzicami a nauczycielami, zmierzająca do opracowania wspólnego działania w celu poprawy funkcjonowania dziecka i pomocy w jego trudnościach wynikających z objawów zaburzenia. Dodatkowo dziecko pozostaje pod stałą kontrolą psychiatryczną; w niektórych sytuacjach psychiatra zaleca leczenie farmakologiczne w połączeniu z oddziaływaniem terapeutycznym i wychowawczym przez rodziców w domu, nauczycieli w szkole i innych osób. Leczenie farmakologiczne usprawnia pracę mózgu, natomiast nie powoduję, że ADHD u dziecka znika.
Świat dziecka z ADHD jest pełen chaosu i nieporządku, dlatego bardzo ważne są dla niego zasady, które dają mu poczucie bezpieczeństwa. Jasno określenie zasad w domu i konsekwentne egzekwowanie ich przestrzegania przez rodziców w dużym stopniu porządkują mu ten świat i ułatwiają poruszanie się w bezpieczny sposób oraz radzenie sobie z objawami: nadruchliwości, impulsywności i zaburzenia koncentracji uwagi.
Skuteczną metodą w pracy z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo jest wzmacnianie pożądanego zachowania lub eliminowanie drobnego niewłaściwego poprzez zastosowania metod żetonowych – turnieju uśmiechniętych twarzy i klasycznego sposobu żetonowego. Turniej uśmiechniętych twarzy polega na wybraniu drobnego niepożądanego zachowania przez rodzica w celu zmniejszenia intensywności jego występowania. Ustala się z dzieckiem zasady gry i zbierania przez niego punktów żetonowych, które można zastosować w postaci buziek lub innych kształtów. Na początku gry dziecko dostaje określoną ilość punktów (na razie nie należą do nikogo), za każde wystąpienie ustalonego niepożądanego zachowania odbiera mu się punkt, pod koniec dnia dziecko zostaje z resztą punktów, które zdobywa. Przed przystąpieniem do tej gry ustala się ilość razy występowania wybranego zachowania w ciągu dnia oraz ilość punktów do zdobycia wymiennych na ustalone wcześniej nagrody. Np. za przeklinanie, które zdarza się w ciągu dnia około 8 razy, musi zdobyć co najmniej 5 punktów, aby wygrane punkty wymienić na nagrodę. Nagrody można ustalić małe, średnie i duże – ilość punktów do zdobycia przez dziecko dostosowana do odpowiedniej nagrody. Natomiast klasyczny system żetonowy polega na wywołaniu pożądanego zachowania u dziecka poprzez wyznaczenie mu konkretnych zadań do zdobywania punktów wymiennych na ustalone wcześniej nagrody. Jak zdobędzie określoną ilość punktów – dostaje nagrodę, w zależności od ustaleń – małą, średnią, dużą. System żetonowy jest do wykorzystania również przez nauczycieli w szkole na konkretne zachowania dziecka.
Kolejnym krokiem w pracy z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo jest zapisanie go na spotkania socjoterapeutyczne. Grupa socjoterapeutyczna umożliwia rozwój umiejętności społecznych w kontaktach z innymi dziećmi, wdrożenia do przestrzegania określonych zasad, nabycia takich umiejętności, które można wykorzystać w innych sytuacjach społecznych – szkole, na podwórku. W dużym stopniu poprawia kontakty interpersonalne – nawiązywania i podtrzymywania prawidłowych relacji z osobami dorosłymi i rówieśnikami, szybszego adaptowania się do nowego środowiska dzięki zdobytym umiejętnościom. Spotkania grupy socjoterapeutycznej uwzględniają też dostarczenie psychokorekcyjnych doświadczeń dziecku, które mogą wywołać zmianę jego nawyków i zachowań w różnych sytuacjach społecznych oraz zrozumienie i radzenie sobie z objawami nadpobudliwości w codziennym życiu.
Inną możliwością pracy z dzieckiem z ADHD jest terapia indywidualna jako forma pomocy radzenia sobie z objawami nadpobudliwości i nieprzyjemnymi emocjami (kontrola złości) – metodą poznawczo – behawioralną. Metoda ta jest skuteczna i najczęściej stosowana wobec dzieci z nadpobudliwością psychoruchową; opiera się na technikach służących wprowadzeniu zmiany zachowań społecznie nieakceptowanych na zachowania aprobowane, głównie dotyczących zaburzeń emocjonalnych, jak również zmianie w sferze poznawczej – spostrzeganiu siebie i świata zewnętrznego.
Odpowiednio dobrana terapia pozwala dziecku lepiej pokonywać trudności w sferach społeczno – emocjonalnych. W celu uzyskania istotnych i trwałych zmian w społecznym i emocjonalnym funkcjonowaniu dziecka ważne jest oddziaływanie na wszystkie elementy sytuacji psychologicznej dziecka. Kompatybilne i konsekwentne działania rodziców, nauczycieli ze szkoły, psychiatry i innych specjalistów znacznie ułatwiają dziecku poruszanie się w codzienności.

Opracowała
mgr Monika Kiczyńska

Wyświetleń: 1632