Omawiając teksty literackie na lekcjach języka polskiego, nauczyciel niejednokrotnie ma okazję pozwolić uczniom obcować z tekstem Pisma Świętego. Raz będą to fragmenty Starego i Nowego Testamentu przeznaczone bezpośrednio do omówienia na poszczególnych jednostkach lekcyjnych, innym razem Pismo Święte stanie się tekstem źródłowym do jakiegoś wiersza czy innego tekstu literackiego.
W tym drugim wypadku mamy do czynienia z tzw. intertekstualnością. Uczeń staje przed możliwością odbioru dzieła literackiego w powiązaniu z drugim (w tym wypadku z Księgą Natchnioną). Lekcje intertekstualne wpływają na rozwój zainteresowań uczniowskich, oddalają od myślenia schematycznego, rozwijają intelektualnie. Już na poziomie szkoły podstawowej prowokują do zadawania pytań
o charakterze filozoficznym, do poszukiwań własnej tożsamości.Śledząc wzajemne powiązania między tekstami kultury, uczeń nabywa umiejętność samodzielnego wypowiadania się na ich temat, właściwego argumentowania, odpowiedzialności za wypowiadane słowa.
Zacznijmy jednak od omówienia lekcji, na których poddajemy analizie sam tekst biblijny. Z pewnością należy w takich sytuacjach przypomnieć, że Pismo Święte to tekst niezwykle drogi dla osób wierzących. Mają bowiem świadomość, iż przez niego przemawia nie człowiek, ale sam Bóg. Jednocześnie warto za każdym razem ukazywać Biblię jako arcydzieło literatury, pełne pięknego języka i wielu środków artystycznego wyrazu. Omówienie tychże środków i ich roli w danej księdze z pewnością pomoże zrozumieć sens tekstu. Przykładem może być lekcja w klasie V szkoły podstawowej, poświęcona stworzeniu świata wg Księgi Rodzaju. Przy omawianiu kolejnych dni aktu stwórczego, ważne jest podkreślenia roli zastosowanych tu metafor. Dzięki temu odbiór obrazu stworzenia staje się łatwiejszy do zrozumienia, a jednocześnie sam tekst jawi się jako bardziej przystępny i zgodny z prawami przyrody. Przestaje kłócić się z nauką. Na języku polskim mamy także do czynienia z perykopami biblijnymi, które szczególnie należy odczytywać (jak całą Biblię) na dwóch płaszczyznach. Z jednej strony tekst służy nam jako materiał do opowiedzenia, streszczenia, wyłonienia elementów świata przedstawionego; z drugiej odczytujemy jego uniwersalne przesłania i stosujemy je np. w konkretnej pracy pisemnej. Dobrym przykładem jest tu omawianie sceny z ubogą wdową. Tekst biblijny pomaga zrozumieć znaczenie związku frazeologicznego wdowi grosz. Jednocześnie daje sposobność do polonistycznego działania (list zachęcający do szczerej dobroczynności, pisemne uzasadnienie dlaczego warto pomagać innym itp.).
Przejdźmy do innego sposobu wykorzystywania Pisma Świętego na języku polskim. Dotyczy ono omawiania utworów literackich, które nawiązują do wydarzeń biblijnych. Za przykład niech posłużą nam wiersze i dzieła plastyczne ukazujące motyw wieży Babel. Ich zrozumienie nie jest możliwe bez zapoznania się z odpowiednim fragmentem Starego Testamentu, powrót do źródeł. Dopiero odniesienie do tekstu pierwotnego pozwala na pełną interpretację oraz umiejętne stosowanie frazeologii.
Do tych dwóch podstawowych sposobów wykorzystywania Pisma Świętego na lekcjach, warto dodać jeszcze jeden – chyba mniej rozpowszechniony. Będzie to analiza porównawcza zachowań bohaterów literackich z postaciami biblijnymi. Oczywiście nie przy każdym tekście warto korzystać z tego rozwiązania. Jednak, moim zdaniem, bardzo dobrym momentem do tego jest omawianie mitologii greckiej i rzymskiej. Z doświadczenia wiem, że uczniowie dość łatwo odnajdują tego typu analogie. Najprostszą jest tu poświęcenie Prometeusza i ofiara Jezusa Chrystusa.
W ten sposób prosto można wykazać, że mitologia była odzwierciedleniem ludzkich tęsknot za prawdziwą, największą miłością.
Na lekcjach języka ojczystego i katechezie praca z tekstem biblijnym przebiega w sposób zróżnicowany, choć nie do końca odmienny. Zawsze jednak warto pamiętać, by w interpretacji nie zabrakło elementów, o których poniżej.

Hermeneutyka
Chodzi tu o odkrywanie przesłania danego tekstu biblijnego, wydobywanie z niego istotnego sensu. Uczeń – z pomocą nauczyciela – powinien odkryć historyczny kontekst przekazanego Słowa oraz odpowiedzieć na istotne pytanie : Co Bóg chce do mnie (konkretnie do mnie) powiedzieć przez ten tekst dzisiaj? Istotę elementów hermeneutyki biblijnej tak tłumaczył ks. Michał Czajkowski: Cel nie jest jeszcze bynajmniej osiągnięty, gdy wyjaśni się, jaki jest sens oryginalny jakiegoś zdania Biblii. (...)Interpretacja (...) tam się dokonuje, gdzie uchwycimy znaczenie tego zdania (...) dla konkretnego człowieka czy grupy ludzkiej, w tym czasie i w tej sytuacji. (...) Teraźniejszość aktualizująca musi nieustannie sięgać do tego, co urzeczywistniło się w doświadczeniu historycznym, przeżytym przez apostołów w zetknięciu z Jezusem Chrystusem i wokół Niego.

Indukcja
Łączy się ona bezpośrednio z hermeneutyką. Podstawową zasadą jest w tym wypadku odwoływanie się do konkretnych, osobistych przeżyć, problemów
i poszukiwanie klucza do ich rozwiązania w Biblii. Mogą to być problemy uczniów albo sprawy popularne i budzące niejednokrotnie kontrowersje. W ten sposób Biblia staje się bliższa codziennemu życiu.
Egzegeza
Chcąc poznać podstawowy sens tekstu biblijnego i w pełni go uaktualnić, trzeba posłużyć się elementami egzegezy. Bp Gerard Kusz podkreślał, że dla właściwej interpretacji fragmentu Biblii istotna jest m.in. znajomość środowiska i czasu, w którym tekst powstał; zaznajomienie się z fazami redakcyjnymi tekstu oraz poznanie jego znaczenia dla Ludu Bożego. Do tego należy dodać wprowadzenie ucznia w świat biblijnych pojęć i form literackich.

Odkrycie wielorakiego sensu Biblii
Jednym z zadań będzie też uświadomienie uczniom głębokiego i wielorakiego sensu ukrytego w czytaniach Pisma Świętego. I tak polonista czy katecheta powinien wykształcić u swoich podopiecznych umiejętność odkrywania sensu :
a) dosłownego – dostrzegania wydarzeń i zachowań postaci przedstawionych
w sposób bezpośredni
b) alegorycznego – rozumienia głębszych, przenośnych znaczeń
c) moralnego – pojmowania konieczności kształtowania odpowiednich postaw, o których mowa w Biblii
d) anagogicznego – zrozumienia uniwersalnego charakteru Pisma Świętego (jest drogowskazem na życie dla każdego – w każdym miejscu i czasie)
W ten sposób młody człowiek poznaje wydarzenia biblijne (a), odczytuje sens prowadzący go do wiary (b), uczy się jak postępować (c) oraz wskazuje cel i sens ludzkich dążeń (d).
Przedstawione tutaj zasady pracy z Biblią są tymi najistotniejszymi. Lekcje katechezy i języka polskiego powinny razem doprowadzić ucznia do przekonania, że – jak pisał ks. Wiktor Góra - Pismo Święte(...) to nie relikt przeszłości, to nie pomnik religijności zamierzchłych wieków, ale żywe i działające Słowo Boga.

Bibliografia:
1. Bukowski K., Jak Biblia wpływa na literaturę, sztukę i życie człowieka. www.opoka.org.pl/biblioteka/
2. Czajkowski M., Pismo Święte w katechezie. W: Teoretyczne założenia katechezy młodzieżowej. Warszawa 1989, s. 292.

3. Góra W., Rola Pisma Świętego w kształtowaniu religijnej postawy młodzieży.
W: Katecheta 25/1981, s. 215.
4. Nycz R., Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy. W: Pamiętnik literacki, 1990, z. 2.
5. Sporek P., Wieża Babel – historia „wiecznego pomieszania” i wizja kryzysu cywilizacji. W: Nowa Polszczyzna 2005, nr 4, s. 12-20.
6. Świderkówna A., Biblia na lekcjach języka polskiego. W: Polonistyka, 1997, nr 4,
s. 212-218.

Wyświetleń: 1350