Jolanta Twardowska-Kocierz

O poezji na lekcji języka obcego.
Propozycja komunikacyjnego wykorzystania tekstu literackiego.

Na ogół poezja kojarzy się z patosem, wielosłowiem, skomplikowaną retoryką, górnolotnością – słowem - stylem wysokim. Tymczasem język poezji jest w gruncie rzeczy prosty i zwięzły, uderza w rozległą skalę ludzkich uczuć, autentycznych przeżyć. Od razu i skutecznie nazywa to, co sami intuicyjnie wyczuwamy, opisuje znaną nam rzeczywistość, ale za każdym razem inaczej - i w sposób, który nas zaskakuje, zdumiewa, skłania do refleksji, wzrusza, śmieszy, głęboko zapada w serce i pamięć. Teksty literackie wzbudzają zawsze większe emocje, niż teksty konstruowane w celach dydaktycznych, a emocjonalne zaangażowanie ucznia sprzyja lepszemu zapamiętywaniu słownictwa i struktur gramatycznych.
Glottodydaktyka nie powinna lekceważyć siły tego języka, pomimo tego, że poezja rządzi się własnymi prawami, często wbrew regułom gramatycznym, co implikuje obawy nauczycieli o prawidłowy odbiór treści. Właściwie zaprezentowany utwór może dostarczyć wielu środków językowych i stać się doskonałym materiałem stymulującym komunikację. Możliwość wielostronnej interpretacji niemalże prowokuje do formułowania opinii, konfrontowania swoich własnych doświadczeń, argumentacji i uzasadniania swojego punktu widzenia.
Poniższa propozycja dotyczy komunikacyjnego wykorzystania wiersza na lekcji języka polskiego jako obcego, ale pomysł może stanowić inspirację również dla nauczycieli innych języków obcych. Wiersz Wacława Oszajcy, współczesnego autora, którego liryka naturalnym, niewymuszonym humorem broni się przed wszelką sztucznością, stanowi tutaj punkt wyjścia do porozmawiania o szkole, szkolnym stresie i szkolnych obowiązkach. Jest to również okazja do doskonalenia sprawności leksykalnej i gramatycznej, a mianowicie utrwalenia trybu rozkazującego, powtórzenia czasu przyszłego i pewnych typów zdań złożonych.

I. Przed pierwszym czytaniem uczniowie odpowiadają na pytania, dotyczące ich szkolnych wspomnień:

1. Jak wspominają Państwo czasy szkolne?
2. Z czym przede wszystkim kojarzy się Państwu „szkoła”?
Skojarzenia zapisywane są na tablicy, aby uczniowie mogli ocenić, czy przeważają asocjacje pozytywne, czy negatywne.
II. Następnie uczniowie przystępują do lektury tekstu:

Aniele Stróżu musimy się umówić
jutro na matematyce dopilnuj pana żeby mnie nie pytał
sam wiesz że tego meczu nie można było nie oglądać
na czwartek odrobię wszystko na piątkę zobaczysz
ale dzisiaj porozmawiaj z Aniołem Stróżem od pana
i obydwaj dopilnujcie żeby mnie jutro pan nie pytał
za to teraz pójdę spać
żebyś mnie już nie pilnował i się nie męczył

III. W przedstawionym tekście nie ma znaków interpunkcyjnych, ani dużych liter, aby rozwiać ewentualne wątpliwości, uczniowie mogą (po wyjaśnieniu nieznanego słownictwa) podzielić wiersz na zdania i uzupełnić kropki i przecinki.
III. Po drugim czytaniu uczniowie odpowiadają na kolejne pytania:
Pytania do tekstu
1. Kim jest bohater wiersza i jaki ma kłopot?
2. W jaki sposób Anioł Stróż ma rozwiązać ten problem?
3. Jak uczeń odwdzięczy się Aniołowi Stróżowi za pomoc w sprawie matematyki?
4. Czy sytuacja przedstawiona w utworze kojarzy się Państwu z własnymi doświadczeniami?
5. Co przypomina Państwu forma tego wiersza(modlitwa, prośba, umowa, układ)?
Pytania poza tekstem
1. Jakie obowiązki mają uczniowie?
2. Czy łatwo jest tym obowiązkom sprostać?
3. Czego Państwo nie lubili robić w szkole?
4. Czy mieli Państwo w szkole swoje ulubione przedmioty?
5. Jakich przedmiotów Państwo nie lubili?
6. Czy mieli Państwo ulubionych nauczycieli?
7. Czy byli tacy, których się Państwo bali?
W trakcie odpowiadania na pytania nauczyciel uzupełnia ewentualne braki w słownictwie, dotyczące nazw przedmiotów szkolnych, uczniowskich obowiązków, stopni, cech nauczycieli itd., w zależności od potrzeb.
IV. Następnie nauczyciel zwraca uczniom uwagę na to, jak zbudowany jest wiersz (Prośba/Polecenie, Usprawiedliwienie/Prośba o zrozumienie, Obietnica/Zobowiązanie) i jakimi środkami językowymi wyrażone są poszczególne intencje - prośba (tryb rozkazujący, zdanie ze spójnikiem „żeby” w formie osobowej + czasownik w czasie przeszłym), usprawiedliwienie (konstrukcja „sam wiesz, że …”– autor zdania chce wywołać zrozumienie u rozmówcy), obietnica, postanowienie(czas przyszły, w tym wypadku czasowników dokonanych).
Cytaty zostają zapisane na tablicy i uzupełnione przykładami innych zwrotów, które spełniają podobną funkcję komunikacyjną.

Prośba/Polecenie
„Dopilnuj pana, żeby mnie nie pytał”.
Chciałbym, …
Proszę cię, …
Błagam cię, …
Zadbaj o to, …
Przypilnuj, ….
Usprawiedliwienie/Prośba o zrozumienie
„Sam wiesz, że tego meczu nie można było nie oglądać”.
Postaraj się zrozumieć, że …
Zwykle tak nie postępuję, ale tym razem…
Trudno się było temu oprzeć.
Postaw się w mojej sytuacji.
To była jedyna okazja.
Nie mogłem inaczej postąpić.
Obietnica/Zobowiązanie
„Na czwartek odrobię wszystko, zobaczysz”.
Przekonasz się, że …
Obiecuję, że…
Daję słowo honoru, że…
Przysięgam, że …
Zapewniam cię, że…
Gwarantuję, że…
V. Ponieważ wiersz jest stosunkowo prosty można zaproponować sparafrazowanie tekstu, zmieniając bohatera, nazwy szkolnych przedmiotów, powody nieprzygotowania, problemy, prośby itd. Można przygotować własne instrukcje do nowej wersji lub wspólnie z grupą ustalić profil nowego bohatera, albo też dać uczniom wolną rękę, nakreślając tylko schemat wiersza:
1. Kto?
2. O co prosi?
3. Z jakiego powodu czegoś nie zrobił?
4. Jaką składa obietnicę?
Pierwszy i dwa ostatnie wersy mogą ewentualnie pozostać bez zmian.
VI. Przykładowe instrukcje do parafrazy wiersza:
1. Uczennica: nie nauczyła się na lekcję historii- urodziny Magdy (najlepsza koleżanka i Tomek też był zaproszony) – na poniedziałek nauczy się wszystkiego i jeszcze posprząta bardzo dokładnie swój pokój
2. Uczeń: nie przeczytał lektury –taki koncert jest tylko raz na rok - na następną lekcję na pewno przeczyta – może nawet przeczyta wszystkie utwory Mickiewicza
3. Uczennica: nie odrobiła zadań z chemii– film był bardzo wciągający, musiała zobaczyć, czy on do niej wróci, czy nie – na następną lekcję odrobi wszystkie zadania i sama zgłosi się do odpowiedzi

Po sparafrazowaniu wiersza i poprawieniu ewentualnych błędów uczniowie odczytują swoje prace na głos i wybierają najlepszą parafrazę.

Bibliografia:
Oszajca W.(2003), Aniele Stróżu, w: Reszta większa od całości, Warszawa.

Wyświetleń: 1188