Katalog

Małgorzata Nizińska- Bałabuszka, 2012-09-17
Szczecin

Pedagogika, Artykuły

Dziecko przejawiające cechy mutyzmu selektywnego w szkole

- n +

Opis i analiza przypadku siedmioletniej uczennicy z mutyzmem selektywnym

I. Identyfikacja problemu.

W roku szkolnym 0000/ 0000 do klasy pierwszej szkoły podstawowej zaczęła uczęszczać dziewczynka, której zachowanie mocno odbiegało od przyjętych norm.
Uczennica- X- nie nawiązywała przez długi okres czasu kontaktu z nauczycielami
i rówieśnikami, z wyjątkiem koleżanki Y, z którą uczęszczała do grupy „0”. Na pytania adresowane bezpośrednio do niej reagowała nerwowym kręceniem biodrami na krześle, opuszczeniem głowy i zerkaniem na rozmówcę spod okularów ( kontakt wzrokowy był bardzo krótki, dwie/ trzy sekundy). Mimo wielokrotnych prób polegających na zachęceniu X do udzielenia odpowiedzi jej reakcja nie ulegała zmianie. Niezależnie od sytuacji widoczna była niechęć dziecka do mówienia
w postaci odpowiadania monosylabami, braku inicjowania spontanicznych wypowiedzi.
Podczas zabaw dowolnych dziewczynka stała z boku grupy, przyglądała się niepewnie dzieciom, bądź bawiła się indywidualnie. Niekiedy bardzo nieśmiało podążała za koleżanką Y.

II. Geneza i dynamika zjawiska.

X wychowuje się w rodzinie pełnej, jest jedynaczką. Rodzice dziewczynki pracują. Z rozmowy z rodzicami wnioskuję, że matka jest osobą lękliwą, skrytą i niezdecydowaną, natomiast ojciec dominuj mącą i stale krytykującą działania żony i teściowej.
Rodzice uczennicy mają odmienne zdanie co do sposobu wychowania córki, stąd często dochodzi do rodzinnych kłótni. Dziewczynka często zmienia miejsca zamieszkania i współlokatorów. Raz mieszka z rodzicami, kiedy indziej u babci z mamą, bądź bez niej. Po rozmowie z mamą X dowiedziałam się, że w pierwszych pięciu latach życia dziewczynka mieszkała z dziadkami ( bez rodziców), ponieważ często chorowała, a rodzice musieli pracować i niemiałby kto sprawować opieki nad chorą córką. Babcia X wyręczała ją we wszystkich czynnościach, które powinna wykonywać samodzielnie. Z moich obserwacji wynika, że dziewczynka jest bardzo mocno związana z babcią, a relacje nie zawsze są prawidłowe społecznie (X czasami zwraca się do babci mówiąc „mamo”).
Obserwacja dziecka, rozmowa z rodzicami i pedagogiem szkolnym nakłoniła mnie do pogłębienia i poszerzenia wiedzy przy wykorzystaniu fachowej literatury. Postanowiłam moje obawy potwierdzić i skonsultować z psychologiem z poradni psychologiczno- pedagogicznej. Ze względu na brak kontaktu werbalnego z badającym badanie zostało przeprowadzone w dwóch etapach. W pierwszym etapie dziewczynka nie nawiązywała kontaktu wzrokowego i werbalnego. Porozumiewała się za pomocą kiwania głową, zaprzeczania lub pochylenia głowy. Babcia dziecka musiała z nią przebywać podczas badania i czasami była przekaźnikiem jej wypowiedzi. Podczas drugiego etapu dziewczynka nadal nie utrzymywała kontaktu wzrokowego, jednak odpowiadała na zadawane jej pytania. Sposób zachowania się X wskazywał na tzw. mutyzm selektywny, czyli fobię społeczną polegającą na odmowie mówienia.
Poradnia psychologiczno- pedagogiczna zaleciła formy pomocy, które powinny zmniejszyć objawy mutyzmu oraz pozytywnie wpłynąć na rozwój sfery emocjonalnej i społecznej. Konieczna okazała się konsultacja neurologiczna, psychiatryczna i logopedyczna pod kątem mutyzmu selektywnego, indywidualna terapia psychologiczna dziewczynki w poradni, jej udział w zajęciach grupowych dla dzieci nieśmiałych oraz udział obojga rodziców w zajęciach warsztatowych umiejętności wychowawczych prowadzonych w poradni. W procesie edukacyjno- wychowawczym zalecono unikania nacisku na kontakt werbalny, stwarzanie spokojnej i przyjaznej atmosfery zapewniającej poczucie bezpieczeństwa i akceptacji oraz integrację dziewczynki z zespołem klasowym.
Udzielone wskazówki pozwoliły mi na opracowanie planu oddziaływań odnoszących się do postępowania wobec X.

III. Przewidywana prognoza.

Prognoza negatywna- istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że nieprawidłowy stosunek otoczenia może doprowadzić do wtórnych zaburzeń emocjonalnych (negatywizmu emocjonalnego, zachowań agresywnych lub wycofujących się). Dziewczynka izolowana od otoczenia i życia społecznego przestanie prawidłowo funkcjonować, co znacznie opóźni jej rozwój umysłowo- emocjonalny.

Prognoza pozytywna- istnieją szanse na to, że podjęte oddziaływania wychowawcze oraz odpowiednia terapia dziewczynki zacznie stopniowo dawać dobre efekty, a w konsekwencji kiedy X podrośnie, choć już zawsze będzie bardzo ostrożnym człowiekiem, to zmieni się jej stosunek do świata.

IV. Plan działania.

1. Utrzymanie systematycznych kontaktów wychowawcy z rodzicami, co najmniej raz w miesiącu. Wymiana informacji na temat obaw, osiągnięć, bądź niepowodzeń dziewczynki na terenie szkoły i domu rodzinnego. Wspólne ustalanie dalszych poczynań.
2. Przekazanie przez wychowawcę informacji innym nauczycielom (uczących X) na temat problemu uczennicy oraz zaznajomienie ich o sposobie pracy z dzieckiem.
3. Unikanie podczas zajęć lekcyjnych nacisku na kontakt werbalny.
4. Budowanie u X poczucia własnej wartości i pewności siebie.
5. Włączanie dziecka w aktywności społeczne.
6. Wykorzystanie w pracy z dziewczynką pomocnych aktywności i zabaw umożliwiających wyrażanie emocji w inny sposób niż mówienie.
7. Stopniowe integrowanie dziewczynki z zespołem klasowym.
8. Stosowanie zalecanych przez poradnię psychologiczno- pedagogiczną form pomocy w procesie wychowania i nauczania.
9. Koordynowanie przez wychowawcę poczynań wobec dziewczynki w skali wykraczającej poza klasę i szkołę, czyli udział w indywidualnej terapii psychologicznej, w zajęciach grupowych dla dzieci nieśmiałych w poradni psychologiczno- pedagogicznej.
10. Studiowanie literatury fachowej dotyczącej pracy z dzieckiem z mutyzmem selektywnym.



V. Wdrażanie oddziaływań.
Nauczyciel pracujący z dzieckiem wykazującym mutyzm selektywny ma ważną rolę do odegrania w procesie pomocy. Empatia nauczyciela, życzliwość
i okazanie zrozumienia łagodzą trudne emocje jakich doświadcza dziecko
z mutyzmem. Aby zrozumieć przyczynę problemu i uzyskać wskazówki do pracy
z uczniem dotkniętym mutyzmem selektywnym studiowałam odpowiednią literaturę.
Wdrażanie oddziaływań rozpoczęłam od zaniechania nacisku na to,
by dziewczynka mówiła. Próby zmuszania jej do mówienia mogłyby skutkować jeszcze większym zahamowaniem w kontakcie. X miała obniżone poczucie własnej wartości, bardzo chciała rozmawiać z innymi, ale paraliżujący lęk ściskał jej gardło. Gdy przekonała się, że mówienie nie jest wymagane mogła poczuć się swobodniej.
Poprzez mniejsze oczekiwania a większą pomoc pozwalałam jej budować pewność siebie małymi krokami. Aby wzmocnić X poczucie własnej wartości często chwaliłam ją i nagradzałam, nawet za najdrobniejsze osiągnięcia edukacyjne. Pomagałam jej rozwijać samodzielność nie wyręczając z zadań, lecz dając odpowiednie wskazówki. Nie ignorowałam i nie rezygnowałam z mówienia do dziewczynki tylko dlatego, że nie odpowiadała werbalnie. Starałam się ją ośmielić do kontaktowania poprzez mimikę i gesty.
X miała możliwość brania udziału w aktywnościach poprzez inne działania niż mówienie. Lubiła rozdawać podręczniki, zeszyty i inne pomoce dydaktyczne. Stopniowo przezwyciężając lęk pokazywała na forum klasy pomoce przyniesione z domu (albumy, atlasy, zdjęcia). Stwarzałam sytuacje, w których uczennica miała możliwość samodzielnego podejmowania decyzji związanych z formą wykonania zadania, np. zamiast wypowiedzi ustnej- pisemną, recytacja wiersza nie przy klasie, na forum, lecz tylko w obecności nauczyciela, itp.
X bardzo lubiła rysować i naprawdę robiła to bardzo dobrze. Poprzez działalność artystyczną, angażującą wyobraźnię, miała możliwość wyrażenia emocji w inny sposób niż mówienie. Wykorzystałam jej zamiłowania artystyczne i zaproponowałam udział w zajęciach koła plastycznego, prowadzonych przeze mnie. Bardzo chętnie uczestniczyła w nich przez trzy lata, zdobywała również sukcesy w tej dziedzinie biorąc udział w konkursach plastycznych.
Inicjując zabawy w teatr mogła poczuć się pewniej wcielając się w zamaskowaną postać podczas inscenizacji „Dwunastu braci” lub poruszając kukiełką w przedstawieniu „Anaruk, chłopiec z Grenlandii”. Włączała się werbalnie w „gromadę głosów” śpiewając z rówieśnikami poznane piosenki. Organizując zabawy w parach
i małych grupach miałam na celu rozbudzenie emocjonalnego wsparcia dziewczynki przez grupę rówieśniczą. Dzięki temu nie była narażona na wyśmiewanie, dokuczanie.
Opisane działania nie były jedyne. X regularnie korzystała z pomocy terapeutycznej w rejonowej poradni psychologiczno- pedagogicznej. Uczęszczała na terapię indywidualną oraz grupową dla dzieci nieśmiałych.


VI. Efekty oddziaływań.
Stosowane wobec X zaplanowane działania szybko dały pierwsze efekty. Po około miesięcznej pracy dziewczynka przestała nerwowo kręcić się na krześle i zerkać spod okularów na rozmówcę. Na kolejne efekty trzeba było poczekać już ponad rok.
Uczennica zaczęła odpowiadać na forum klasy, choć nie spontanicznie, lecz po wcześniejszym przygotowaniu się w domu (np. recytacja wierszy, opowiadanie treści wysłuchanego tekstu, legend, itp.), to i tak uważam to za ogromny postęp w jej zachowaniu. Niekiedy zgłaszała się z własnej inicjatywy do odpowiedzi, szczególnie podczas edukacji matematycznej, która nie wymaga budowania długich zdań. W zabawach dowolnych poszerzyła swój krąg „znajomych”. Już nie podążała tylko za koleżanką, którą poznała w grupie „0”, ale aktywnie bawiła się ze stałą pięcioosobową grupą ( cztery koleżanki i jeden kolega). Jako sukces uznaję fakt, iż na początku drugiego roku pracy z X potrafiła podejść do mnie i zgłosić werbalnie z czym ma kłopot lub jej koleżanka z ławki.
X w dalszym ciągu ma kłopot ze współpracą i kontaktami z większą grupą rówieśników, jednak działania wychowawcze pozwoliły wzmocnić jej poczucie wartości oraz utworzyć więź między nią a wychowawcą klasy. Dzięki temu dziewczynka doświadczyła niejednokrotnie sukcesu edukacyjnego, przezwyciężając tym samym trudności w sferze społecznej.
Uważam, że żadna placówka oświatowa, choćby najlepiej przygotowana nie potrafi dać dziecku tego, co dobrze funkcjonująca rodzina. Bez pomocy rodziców nikt i nic nie jest w stanie wpłynąć właściwie na zachowanie i postępowanie dziecka.
Wyświetleń: 3664


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.