Temat: Zaproszenie na Wigilię. Kultura konsumpcji a tradycja.
Scenariusz lekcji poświęconej kulturze (III klasa liceum ogólnokształcącego) – 2h

Cele:
główny: - uczniowie konfrontują wiadomości o tradycji i konsumpcji w kontekście informacji z życia codziennego i tekstów kultury (J. Twardowski "Wigilia", J. Malczewski "Wigilia na Syberii", J. Kaczmarski "Wigilia na Syberii")

operacyjne:
- powtarzają i uzupełniają wiadomości związane z kulturą masową i kulturą wysoką, tradycją i historią,
- utrwalają informacje na temat przekładów intersemiotycznych,
- doskonalą umiejętność pracy z tekstem oraz metodą projektu,
- korzystają z różnych źródeł informacji,
- selekcjonują i redagują zebrany materiał,
- ćwiczą logiczne myślenie,
- bogacą słownictwo (hedonistyczny materializm).
Metody: - projekt
- praca z tekstem
Formy: - indywidualna
- grupowa
Materiały i środki dydaktyczne:
- materiały przygotowane w ramach zadań projektowych (np. prezentacje multimedialne, nagrania muzyczne, wybrane potrawy, nakrycie stołu)
- foliogram z obrazem Jacka Malczewskiego "Wigilia na Syberii"
- kserokopie wierszy ks. Twardowskiego "Wigilia" i Jacka Kaczmarskiego "Wigilia na Syberii"
- nagranie pieśni Jacka Kaczmarskiego "Wigilia na Syberii"


Przebieg lekcji

Faza wstępna:

Nauczyciel wita się, przeprowadza czynności organizacyjne. Podaje temat lekcji. Następnie prosi o przedstawienie wyników pracy grup umownie nazwanych TRADYCJA i KONSUMPCJA

Faza realizacji.

Przedstawiciele obu grup prezentują zebrany materiał (np. prezentacje multimedialne, nagrania muzyczne, wybrane potrawy, nakrycie stołu). Wspólnie wyciągają wnioski, które można na bieżąco zapisywać w tabeli, np.:

KONSUMPCJA
- powszechna dostępność
- ten sam wzór, sztampa, kicz
- nakłanianie do zakupów
- często stare towary jedynie w świątecznych opakowaniach
- obce wzory, np. “Jingle Bells”, Merry Christmas
- Wigilia sprowadzona do wręczania prezentów (im więcej, tym lepiej - hedonistyczny materializm), powierzchowna, obchodzona już od listopada
TRADYCJA
- wspólne działania (ubieranie choinki, przygotowanie 12 potraw – innych w różnych regionach Polski)
- nakrywanie do stołu - talerz dla wędrowca
- prezenty specjalnie dobrane do potrzeb i zainteresowań obdarowanego
- rodzinne spędzanie czasu, przekazywanie zwyczajów, przepisów, śpiewanie kolęd, pasterka
- budowanie więzi pokoleniowej

Następnie nauczyciel pokazuje obraz Jacka Malczewskiego i prosi o odnalezienie na nim śladów tradycji, która jest kultywowana w polskich domach także współcześnie (np. biały obrus, siano, odświętne ubrania). Z kolei uczniowie mają wskazać różnice (np. brak jedzenia, smutne twarze, jedynie mężczyźni zgromadzeni przy stole) i wyjaśnić, dlaczego powstał taki zbiorowy portret zesłańców.

Wniosek: Obraz Malczewskiego jest hołdem dla ludzi, którzy walczyli o wolność kraju. Wigilia jest tu symbolem poświęcenia, na które byli gotowi (samotność, cierpienie, bieda), ale także tożsamości narodowej (zwyczaje katolickie w kraju prawosławia). Malarz pragnął zapewne wstrząsnąć odbiorcą, wzbudzić współczucie dla doli zesłańców, zaprotestować wobec systemu, który skazywał ludzi na taki los.

Jako komentarz i potwierdzenie wniosku zaprezentowany zostaje utwór Jacka Kaczmarskiego "Wigilia na Syberii". Wcześniej uczniowie przypominają, na czym polega przekład intersemiotyczny.

Faza podsumowująca:

Podsumowaniem lekcji będzie utwór, który w dzisiejszych czasach może być przestrogą, aby nie zatracić wartości, które wiążą się z Wigilią, nie pomylić prezentów z obcowaniem z wielką tajemnicą, dobrem, wrażliwością na drugiego człowieka, a zakupów w centrum handlowym z czasem dla bliskich. Nauczyciel czyta wiersz ks. Twardowskiego Wigilia, a na koniec życzy wychowankom, aby ich dzwonek nigdy nie był nieczynny.











Bibliografia podmiotu:

J. Kaczmarski Wigilia na Syberii [za:] I. Grabska, D. Wasilewska Lekcja historii Jacka Kaczmarskiego, Warszawa 2012, s. 173
J. Malczewski Wigilia na Syberii [za:] I. Grabska, D. Wasilewska Lekcja historii Jacka Kaczmarskiego, Warszawa 2012, s. 172
J. Twardowski Wigilia, http://www.wpk.p.lodz.pl/~sebekmez/t/text0002.html

Biblografia przedmiotu:
W. Godzic Oglądanie i inne przyjemności kultury popularnej, Kraków 1996
I. Grabska, D. Wasilewska Lekcja historii Jacka Kaczmarskiego, Warszawa 2012, s. 174 - 179







































Załącznik 1
Jacek Kaczmarski Wigilia na Syberii
(wg obrazu J. Malczewskiego)

Zasyczał w zimnej ciszy samowar
Ukrop nalewam w szklanki
Przy wigilijnym stole bez słowa
Świętują polscy zesłańcy
Na ścianach mroźny osad wilgoci
Obrus podszyty słomą
Płomieniem ciemnym świeca się kopci
Słowem - wszystko jak w domu!

"Słyszę z nieba muzykę i anielskie pieśni
Sławią Boga że nam się do stajenki mieści
Nie chce rozum pojąć tego chyba okiem dojrzy czego
Czy się mu to nie śni...”

Nie będzie tylko gwiazdy na niebie
Grzybów w świątecznym barszczu
Jest nóż z żelaza przy czarnym chlebie
Cukier dzielony na kartce
Talerz podstawiam by nie uronić
Tego czym życie się słodzi
Inny w talerzu pustym twarz schronił
Bóg się nam jutro urodzi!

"Król wiecznej chwały już się nam narodził
Z kajdan niewoli lud swój wyswobodził
Brzmij wesoło świecie cały
Oddaj ukłon Panu chwały
Bo to się spełniło
Co nas nabawiło
Serca radością...”

Nie nie jesteśmy biedni i smutni
Chustka przy twarzy to katar
Nie będzie klusek z makiem i kutii
Będzie chleb i herbata
Siedzę i sam się w sobie nie mieszczę
Patrząc na swoje życie
Jesteśmy razem - czegóż chcieć jeszcze
Jutro przyjdzie Zbawiciel!

"Lulajże Jezuniu moja perełko
Lulaj ulubione me pieścidełko
Lulajże Jezuniu lulajże, lulaj
A ty go Matulu w płaczu utulaj...”

Byleby świecy starczyło na noc
Długo się czeka na niego
By jak co roku sobie nad ranem
Życzyć tego samego
Znów się urodzi umrze w cierpieniu
Znowu dopali się świeca
Po ciemku wolność w Jego imieniu
Jeden drugiemu obieca...

1980
Załącznik 2

Jan Twardowski Wigilia

Już wzdychał na myśl o Bożym Narodzeniu
o tym jak naprawdę było
zaczął się modlić do świętej rewolucji w Betlejem
od której liczymy czas
kiedy znów zaczął merdać puszysty ogon tradycji
wprosiła się choinka za osiemdziesiąt złotych
elegancko ubrana
mlaskały kluski z makiem
kura po wigilii spieszyła na rosół
potem milczenie większe niż żal
i już na gwiazdkę szalik przytulny jak kotka
żeby się nie ubierać za cienko
i nie kasłać za grubo
zdrzemnął się na dwóch fotelach
wydawało mu się że słowo ciałem się stało - i mieszkało poza nami
nawet usłyszał że za oknem przyszedł Pan Jezus
prosty jak kościół z jedną tylko malwą
obdarty ze śniegu i polskich kolęd
za wcześnie za późno nie w porę

nacisnął dzwonek, dzwonek był nieczynny

Wyświetleń: 807