Opis i analiza ucznia z zaburzeniami dysforii padaczkowej.

1/ Identyfikacja problemu
Prawidłowy rozwój dziecka jest obecnie powszechnie uznawany za wartość najwyższą i jest jednym z głównych celów oddziaływań wobec niego.
Dzieci chore na padaczkę nie są przystosowane społecznie. Rozpowszechniony jest pogląd o tak zwanej charakteropatii padaczkowej. Oznacza ona ogólnie zaburzenia osobowości typu psychopatycznego wyrażające się zmianami charakterologicznymi. Pojęcie to podkreśla zmiany przejawiające się w zaleganiu myśli i emocji nadmiernej drobiazgowości w mówieniu i działaniu, dysforią skłonnością do gniewu, agresji. Charakteropatia padaczkowa wyrażać się może także stanami dysforii /dominowanie złego samopoczucia, wybuchy gniewu, agresji/, zazdrością, mściwością, skłonnością do egzaltacji. Dzieci charakteropatyczne to takie, które sprawiają duże trudności wychowawcze zbliżone do typu zachowań opisanych wyżej. Patomechanizm charakteropatii padaczkowej nie jest do końca poznany. Istotną rolę w narastaniu tych zaburzeń odgrywa stosunek otoczenia do chorego.
Większość przedstawionych cech zaburzeń posiada Marek–uczeń klasy szóstej u którego w okresie wczesnodziecięcym wykryto dysforię padaczkową.
Pochodzi on z rodziny pełnej. Jest jedynakiem. Ojciec chłopca pracuje dlatego też do kontaktów ze szkołą zobligowana została matka, która zajmuje się domem. Podłoża choroby należy doszukiwać się w genetycznych uwarunkowaniach przekazanych dziecku przez matkę.
Głównymi objawami problemów chłopca jest jego brak akceptacji wśród rówieśników w szkole spowodowany jego negatywnym zachowaniem w postaci braku dyscypliny podczas zajęć, wchodzenia pod szkolną ławkę, płaczu, mówienia do siebie, podchodzenia do osób w trakcie zajęć wyzywania ich. Wymienione zachowania wpływają negatywnie na jego edukację. Ma on bowiem spore zaległości spowodowane brakiem koncentracji, skupienia, sporządzania notatek na lekcji, zapisywania zadań domowych, których w konsekwencji nie odrabia.
Postanowiłam zająć się problemem Marka, którego miałam okazję poznać przez okres sześciu lat jego pobytu w naszej placówce. Był on bowiem częstym „gościem” w gabinecie pedagoga szkolnego. Wielokrotnie udzielałam mu wskazówek, pomagałam w odreagowywaniu pojawiających się zmiennych stanów emocjonalnych. Nawiązałam bliski kontakt z jego rodzicami w szczególności z jego matką.
2/ Geneza i dynamika zjawiska
Marek już od wczesnych lat pobytu w szkole wykazywał się dużą impulsywnością w stosunku do rówieśników jak i osób dorosłych, brakiem zdyscyplinowania podczas zajęć i przerw, miał problem z zaakceptowaniem ogólno obowiązujących norm i zasad. Z informacji uzyskanych od matki usłyszałam ,że Marek również w domu nikogo się nie słucha, ciężko nakłonić go do typowych czynności porządkowych w mieszkaniu a także do systematycznego odrabiania zadań domowych.
W wychowaniu dziecka bierze udział tak naprawdę matka, która czyni starania aby sytuacja chłopca uległa poprawie. Ojciec nie wkłada większego wysiłku w jego dobre wychowanie. Przychodząc z pracy skupia się wyłącznie na sobie, twierdząc, że potrzebny jest mu odpoczynek na „kanapie”
Liczne rozmowy z chłopcem potwierdziły moje obawy co do braku spójności działań wychowawczych obojga opiekunów /niejednolitość metod oddziaływań, brak właściwych wzorców, niekonsekwencja w postępowaniu opiekunów/. Kiedy mama jest tym rodzicem, który zabrania robienia wielu rzeczy ojciec zezwala chłopcu na długie przesiadywanie przed komputerem tylko po to by w domu był święty spokój. Dodatkowym minusem trwającej już długo skomplikowanej poniekąd trudnej i skomplikowanej sytuacji rodzinnej Marka jest ciągła ingerencja babci, w pożycie małżeńskie rodziców i kwestionowanie przez nią metod wychowawczych swojej synowej, zarzucając jej przede wszystkim zbytnią nadopiekuńczość w stosunku do dziecka. Matka systematycznie odwiedzała mury szkolne wyręczając syna niekiedy z jego obowiązków szkolnych /spisywała zadania domowe, rozwiązywała za niego problemy z rówieśnikami/. Tłumaczyła swoje zachowanie chorobą syna, która robiła swoje postępy.
W oczach kolegów i koleżanek Marek stał się „klasowym błaznem”. Wyśmiewano się z niego, niekiedy szydzono. Matka mając na uwadze dobro własnego dziecka podjęła decyzję o przeniesieniu go pod koniec klasy trzeciej z klasy „d” do „b” twierdząc, że Marek jest skonfliktowany z resztą klasy i że wyjdzie to wszystkim na dobre.
W celu pełnej diagnozy zachowań chłopca wychowawca w porozumieniu z pedagogiem wysłały ucznia na badania do poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Z analizy dokumentacji medycznej, psychiatrycznej i psychologiczno-pedagogicznej wynika, że chłopiec posiada rozwój intelektualny w normie. Zasób słownika i wiadomości ogólnych u niego jest na przeciętnym poziomie. Słaba jest natomiast zdolność rozumowania arytmetycznego. Trudności w funkcjonowaniu społeczno-emocjonalnym chłopca wynikają ze specyficznych cech jego osobowości /przewaga procesów pobudzenia nad hamowaniem, dużą impulsywnością, słabą kontrolą emocji złości/. Marek może mieć tendencję do zwracania na siebie uwagi, nadmiernego domagania się akceptacji ze strony otoczenia, krytykowania innych osób, braku wytrwałości i trudności koncentracji uwagi. Pozytywnym aspektem jego zachowania jest to, że nie przejawia agresji i na ogół dobrze reaguje na zwracane mu uwagi.
W okresie od klasy czwartej do szóstej chłopiec przyjmował silne leki mające na celu ułatwienie mu funkcjonowanie w środowisku szkolnym. Systematycznie rodzice jeździli z nim do lekarza psychiatry mając zaufanie do niego, że postawił trafną diagnozę.
Niepokój wzrósł w momencie kiedy u chłopca pojawiło się zagrożenie toczniem na podstawie licznych badań, na które chłopiec został skierowany. Marek przestał brać na wyraźną prośbę lekarzy leki, które dotychczas były mu zapisywane. Zrobił się bardzo nadpobudliwy, nie potrafił spokojnie odbyć lekcji, swoim zachowaniem zakłócał tok zajęć przeszkadzając w ten sposób swoim kolegom. Bardzo to utrudniało pracę nauczycielom, którzy ten fakt zgłaszali do mnie-pedagoga prosząc o pomoc i poradę . Chłopiec stał się ponownym celem atakowania go przez kolegów z klasy. Dzieci twierdziły bowiem, że Marek stał się nie do zniesienia.
Rodzice po licznych rozmowach w szkole z nauczycielami, pedagogiem a także po odbytych konsultacjach lekarskich ze specjalistami zdecydowali się pojechać z dzieckiem do Centrum Zdrowia w Warszawie aby potwierdzić bądź zaprzeczyć diagnozie dotyczącej tocznia.
3/ Znaczenie problemu
Społeczeństwo nie ma dostatecznej wiedzy o padaczce i stąd prymitywne reakcje ludzi na widok napadu, czy negatywny stosunek do chorego. Obawy przed dyskryminacją przyczyniają się do ukrywania choroby, narastania poczucia mniejszej wartości. Prowadzi to do napięć emocjonalnych, odreagowywanych często na zewnątrz. Takie reakcje są z kolei karane przez otoczenie, wytwarzana jest wobec chorego postawa odtrącająca. To wtórnie pogłębia izolację i wzrost napięć.
Przyczyną wykształcenia się niewłaściwych zachowań chłopca może być również postawa nadmiernie ochraniająca. Dziecko chore na padaczkę nie akceptuje faktu, że jest chore. Objawy choroby zna raczej ze skutków i ze stosunku otoczenia do niego niż z własnych doznań. Dzieci chore na padaczkę nie wyjeżdżają na obozy i kolonie letnie, organizowane dla ich zdrowych rówieśników. Jeżeli więc przyjmiemy za kryterium choroby stopień redukowania aktywności człowieka, to w przypadkach padaczki limitowanie zachowań dziecka chorego w stosunku do zdrowych rówieśników jest szczególnie dotkliwe, gdyż dotyczy najbardziej atrakcyjnego zakresu jego działalności. Poczucie izolacji społecznej i uzależnienie od otoczenia powodują, ze padaczka jest bardzo często traktowana jako czynnik destrukcyjny w życiu chorego, dlatego chorzy nie akceptują faktu, ze swej choroby.
4/ Prognoza
Negatywna:
• Obniży się jego poczucie wartości;
• Będzie się izolował;
• Popadnie w depresję;
• W momencie podjęcia nauki po klasie szóstej w gimnazjum może zostać odrzucony przez środowisko rówieśnicze;
• Pod wpływem negatywnych wzorców, chęci zaimponowania swoim nowym kolegom w gimnazjum może popaść w opresję z prawem;
• Wzrośnie liczba zachowań niepożądanych zagrożonych demoralizacją;
• Brak zmiany w postawach rodzicielskich i wychowawczych może wywołać bunt przeciwko rodzicom i babci;
• Zwiększą się problemy w nauce;
• Mogą pojawić się wagary;
Pozytywna
• W skutek pochwał wzrośnie jego poczucie wartości;
• Będzie akceptowany w gronie obecnych kolegów i koleżanek;
• Wzrośnie jego motywacja do nauki;
• Doceni starania obojga rodziców w zakresie wychowania;
• Nauczy się analizowania własnego zachowania, wyciągania wniosków;
5/ Propozycje rozwiązania:
W momencie powrotu chłopca z Centrum Zdrowia i po spotkaniu rodziców w szkole z pedagogiem i wychowawcą ustalone zostały działania mające na celu poprawę sytuacji chłopca w szkole do końca jego pobytu i do zakończenia przez niego edukacji na poziomie podstawowym.
Cele:
- Pedagogizacja rodziców w celu spójności oddziaływań wychowawczych i podejmowania wspólnych decyzji związanych z opieką i wychowaniem syna;
- Poprawa jego stosunków interpersonalnych z kolegami i koleżankami z klasy;
- Udział chłopca w zajęciach wyrównawczych z matematyki i języka polskiego w celu wyrównania przez niego zaległości dydaktycznych;
- Poprawa ocen niedostatecznych z poszczególnych przedmiotów;
- Zwiększenie wiedzy wśród grona pedagogicznego na temat dysforii padaczkowej podczas spotkania z pedagogiem na zespole wychowawczym w celu indywidualizacji jego procesu dydaktyczno-wychowawczego;
a/ Zadania naprawcze: /terapeutyczno-korekcyjne/
• Udział obojga rodziców w warsztatach umiejętności wychowawczych na terenie poradni psychologiczno-pedagogicznej;
• Podjęcie przez nich współpracy w szkole z pedagogiem szkolnym, wychowawcą klasy, nauczycielami poszczególnych przedmiotów /w celu korygowania swoich postaw wobec syna i wypracowania właściwych metod wychowawczych/;
• Udział chłopca w psychoterapii na terenie Poradni Zdrowia Psychicznego podczas której włączane będą techniki oparte na sugestii czy odreagowaniu mogące mu pomóc w zredukowaniu negatywnego napięcia;
• Udział chłopca w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych podczas których uczeń uzupełniać będzie podstawowe braki wiadomości szkolnych szczególnie w zakresie języka polskiego i matematyki;
b/ Zadania profilaktyczne:
• Zajęcie przez ucznia miejsca na lekcjach w pobliżu nauczyciela, tak aby miał ułatwiony w miarę stały kontakt wzrokowy z prowadzącym lekcję w celu kontrolowania jego pracy;
• W celu umożliwienia chłopcu doświadczenia sukcesu, mobilizowania go do wysiłku jest potrzeba stosowania różnych sposobów nagradzania najmniejszych osiągnięć przez nauczycieli, ograniczania przez nich krytyki dziecka szczególnie na forum klasy, obniżenia wymagań do jego możliwości, udzielanie dodatkowego instruktażu do pracy na lekcji;
• Systematyczne spotkania ucznia z pedagogiem szkolnym w celu omawiania, analizowania wszystkich jego sukcesów i niepowodzeń;
• Przeszkolenie nauczycieli uczących chłopca przez pedagoga szkolnego w ramach spotkania zespołu wychowawczego na temat postępowania w stosunku do ucznia z dysforią padaczkową;
Plan oddziaływań
- Udział rodziców chłopca w warsztatach umiejętności wychowawczych w poradni psychologiczno-pedagogicznej prowadzonych co dwa tygodnie w poniedziałek w godzinach od 16.30-19.00. przez psychologa i pedagoga.
- Systematyczne konsultacje z pedagogiem, wychowawcą i nauczycielami obojga rodziców chłopca według grafiku: piątek w godzinach od 13.00-13.30. spotkanie z wychowawcą i pedagogiem w gabinecie; z nauczycielem języka polskiego: co 2 tygodnie w poniedziałki od 14.00-15.00; z nauczycielem matematyki: co 2 tygodnie w czwartki od 15.30-16.30;
- Zajęcia psychoterapeutyczne dla ucznia odbywające się w każdą środę w godzinach od 16.00-18.00 na terenie Poradni Zdrowia Psychicznego prowadzone przez specjalistów z zakresu psychiatrii dziecięcej i terapeutów;
- Udział w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych : z języka polskiego w każdy wtorek od 13.30-14.15; matematyki w każdą środę od 8.00-8.45. Zajęcia prowadzą nauczyciele przedmiotowcy;
- Spotkania chłopca z pedagogiem szkolnym na terenie szkoły w gabinecie w każdy wtorek w godzinach od 12.25-12.45;
- Szkolenie nauczycieli dotyczące postępowania w przypadku ucznia u którego stwierdzono dysforię padaczkową w dniu 8 października 2012 roku;
6/ Wdrażanie oddziaływań
Dzięki zastosowaniu przez każdego nauczyciela indywidualizacji procesu nauczania a także dostosowania wymagań do możliwości i cech psychofizycznych Marek stopniowo zmienia swój stosunek do nauki.
Jako pedagog otrzymuję informację, że częściej podchodzi do nauczyciela z zapytaniem o wyjaśnienie zadania, chętniej zostaje po lekcjach w celu poprawienia ocen. Poprzez systematyczne pochwały chętnie włącza się do konkursów przedmiotowych, bierze udział w akcjach charytatywnych, działaniach na rzecz samorządu Uczniowskiego przychodząc i uczestnicząc w zebraniach.
Wychowawca poinformował mnie o zmniejszeniu się u niego punktów ujemnych w karcie zachowania dzięki czemu zwiększa się u niego możliwość uzyskania oceny dobrej na koniec roku szkolnego.
Udział Marka w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych powoduje, że jego wiadomości dotyczące treści z języka polskiego i matematyki znacznie się wzbogacają. Dodatkowo chętniej zaczął spędzać swój czas wolny w szkolnej czytelni pracuje z książką, czyta czasopisma. Wspólnie z kolegami z klasy odrabia w niej lekcje prosząc ich o pomoc i wskazówki.
Chłopcy i dziewczynki stopniowo zaczynają dostrzegać przemianę kolegi, doceniają jego wysiłek, nie zaczepiają go bez podstawnie, nie prowokują.
Jako pedagog jestem w stałym kontakcie telefonicznym ze specjalistami z poradni Zdrowia Psychicznego. Uzyskuję od nich wiedzę o postępach chłopca podczas terapii. Na cyklicznych spotkaniach pedagogów /raz w miesiącu/ osobiście rozmawiam z psychologiem i pedagogiem na temat udziału obojga rodziców w warsztatach umiejętności wychowawczych.
Podczas spotkań z nimi w gabinecie dowiedziałam się, że częściej wdrażają wspólne działania wychowawcze względem syna polegające na ustalaniu nagród i kar, motywowaniu dziecka chwaląc go , okazując zainteresowanie jego problemami dotyczącymi miedzy innymi okresu dojrzewania. Dzięki stanowczości ojca Marka babcia zajęła pozycję „drugoplanową” i okazjonalnie odwiedza wnuka i jego rodziców. Rodzina stara się więcej czasu spędzać ze sobą planując wakacje, chodząc do kina, na spacery do parku. Ojciec z synem zaczął grać w piłkę nożną.
Pomimo znacznych zmian na lepsze chłopiec miewa jeszcze trudne sytuacje, w których wchodzi w drobne konflikty zarówno z rówieśnikami jak i dorosłymi. Dlatego też widzę dużą potrzebę z jego strony kontaktów ze mną. Podczas systematycznych spotkań w gabinecie staram się zapewnić chłopcu atmosferę przyjaźni i życzliwości. Rozmowa zawsze poprzedzana jest zaparzeniem ciepłej herbaty. Uczeń chętnie uczestniczy w dialogu ze mną. Ja natomiast staram się być przede wszystkim słuchaczem dając mu w ten sposób do zrozumienia, że jego sprawy są w tym momencie dla mnie najważniejsze i zależy mi na ich wspólnym rozwiązaniu.
Zauważam jeszcze małe napięcie emocjonalne, które stopniowo zaczyna go opuszczać. Pomagam mu wyciągać wnioski- ustalając wspólnie receptę na poprawę.
7/ Efekty działań
Chłopiec chętnie realizuje obowiązek szkolny, poprawił oceny z matematyki i języka polskiego. Wyrównał braki w wiadomościach, zaczął więcej czytać.
Jego osoba jest pozytywnie odbierana zarówno przez rówieśników jak i grono pedagogiczne. Jest bardziej widoczny na terenie szkoły poprzez udział w konkursach i akcjach ogólnoszkolnych.
Dzięki spokojnej i życzliwej atmosferze w domu zmniejszyło się u niego napięcie emocjonalne. Potrafi dokonać analizy swoich mocnych i słabych stron. Umie analizować zachowania negatywne, wyciągać wnioski. Widzi potrzebę uczęszczania na terapię i na zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze. Jest dumny z osiąganych sukcesów edukacyjnych.
Nie odczuwa już strachu przed zakładaną przez niego wcześniej teorią porażki związanej z ewentualnym brakiem zainteresowania jego osobą przez nowych kolegów w gimnazjum. Świat postrzega w kolorowszych barwach niż do tej pory.
Najwięcej satysfakcji czerpie z faktu, że zmieniły się jego relacje z rodzicami. Cieszy się , że na nowo „odzyskał” ojca, który zaczął z nim spędzać więcej czasu, a mama przestała ingerować w jego kontakty z rówieśnikami.
Obserwując rodziców zauważyłam, że częściej się uśmiechają, stopniowo ograniczają swój kontakt ze szkołą przychodzą i interweniują tylko wtedy, kiedy wymaga tego sytuacja.
Są wdzięczni za okazaną im pomoc i poświęcony czas a przede wszystkim za życzliwość dla ich dziecka.


Wnioski
Ze względu na wielkość postaci epilepsji i wpływ różnic osobowościowych na wynikające z niej trudności emocjonalne dzieci trudno opracować ścisły wzorzec postępowania terapeutycznego. Myślę, że przedstawione przeze mnie działania przyniosą pozytywne efekty w jego późniejszym życiu na etapie szkoły gimnazjalnej i liceum.
Bibliografia
1/ Zaburzenia osobowości. W: Adam Bilikiewicz, Jerzy Landowski, Piotr Radziwiłłowicz: Psychiatria. Repetytorium. Warszawa: PZWL, 2006;
2/ Kościelska Małgorzata, Psychologiczne Problemy Padaczki u Dzieci. PWN. W-wa 1976.
3/ Michałowicz Roman, Ślenzak Jadwiga, Choroby Układu Nerwowego Dzieci i Młodzieży. PWN. W-wa 1985.
4/ Obuchowska Irena /red./, Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. WSiP. W-wa 1991.
5/ Popielarska Aniela /red./, Psychiatria Wieku Rozwojowego. PZWL.
W-wa 1989.
6/ Prusiński Antoni, Podstawy Neurologii Klinicznej. PZWL. W-wa 1977.

Wyświetleń: 1130