KLASA 1 LICEUM (1-2 godziny lekcyjne)

TEMAT: Czym jest miłość dla Petrarki?
(Analiza i interpretacja sonetu 132, ćwiczenie czytania ze zrozumieniem)


CELE: Uczeń:
- ćwiczy umiejętność czytania ze zrozumieniem;
- poznaje jedną z literackich ekspresji miłości;
- poznaje terminy literackie: sonet, oksymoron, antyteza, paradoks;
- doskonali umiejętność analizy i interpretacji tekstu literackiego, wskazuje
środki poetyckiego wyrazu i określa ich funkcję;
- podejmuje refleksję nad istotą miłości, jej rolą w życiu człowieka.

METODY: Praca z tekstem popularnonaukowym (wykorzystanie karty pracy), pogadanka, heureza, analiza i interpretacja tekstu poetyckiego, praca ze słownikiem.


I Wprowadzenie.
1)Przekazanie informacji dotyczących Franciszka Petrarki.

F. Petrarka (1304-1374) – wielki włoski humanista, znawca literatury rzymskiej (Wergiliusza, Cycerona). Pisał w języku nowołacińskim i włoskim. Sławę i uznanie u potomnych przyniosła mu twórczość w języku narodowym, zwłaszcza cykl 317 sonetów do Laury.

2)Relacja z pracy domowej (sprawdzenie umiejętności czytania z e zrozumieniem)
→ ukierunkowane pytaniami omówienie fragmentu książki J. Parandowskiego Petrarka (PATRZ: załączniki 1. i 2.; J. Parandowski: Petrarka. Czytelnik, Warszawa 1975, s. 16-20).

Uwaga: Alternatywą do zadania domowego jest praca z tekstem Parandowskiego na lekcji. Doskonalimy umiejętność czytania ze zrozumieniem.

II Rozwinięcie.
1) Analiza i interpretacja sonetu 132 „Jeśli to nie miłość…”

SYTUACJA LIRYCZNA → podmiot próbuje odpowiedzieć na pytanie, czym jest miłość, jaka jest jej natura. Zachowuje się jak psychoanalityk (analizuje, bada to, co przeżywa).

Strofa I i II

• Rozpatrywanie kwestii:

- czy miłość jest dobrem, czy złem?
- czy jest aktem woli?

→ Brak jednoznacznej odpowiedzi.


• Definiowanie miłości

- jako uczucia łączącego sprzeczności →zwroty (oksymorony):
„śmierci żywa, radosna rozpaczy”
- jako siły, która ma nad człowiekiem nieograniczoną władzę, burzy jego wewnętrzną równowagę → apostrofa: „(…)Jaką nade mną masz moc! Oto zamęt”.

Strofa III i IV

Obrazowe przedstawienie trudnej sytuacji człowieka zakochanego.

→ Podmiot mówi o sobie jako o żeglarzu znajdującym się w czasie burzy na pełnym morzu. Metafora ta ewokuje takie stany emocjonalne jak zagubienie, bezradność. Antytetyczny zwrot: „W lekkiej od szaleństw, w ciężkiej od win łodzi/
Płynę…”wskazuje na irracjonalność zachowań zakochanego.
Jego pełne sprzeczności doznania wyrażają paradoksy: „W zimie żar pali, w lecie mróz mnie chłodzi”.

WNIOSKI: miłość bohatera lirycznego Petrarki jest uczuciem, którego nie można
jednoznacznie zdefiniować, wiąże się bowiem ze skrajnie różnymi doznaniami: radością, słodyczą, smutkiem, cierpieniem, goryczą. Sytuacja zakochanego jest niezwykle trudna. Wobec siły uczucia jest bezradny, nie potrafi nad nią panować. Miłość ma nad człowiekiem nieograniczoną władzę.

2)Wyjaśnienie terminów literackich, które pojawiły się w toku analizy.

sonet – utwór liryczny składający się z 14 wersów ułożonych najczęściej w 2 strofy czterowersowe i 2 strofy trójwersowe. Pierwsze dwie zwykle mają charakter narracyjny lub opisowy, pozostałe – liryczny lub refleksyjno-filozoficzny.

oksymoron – zestawienie wyrazów o przeciwstawnym znaczeniu, wzajem wykluczającym się.

antyteza – zestawienie dwóch skontrastowanych znaczeniowo wyrażeń lub zdań.

paradoks – (z gr. niespodziewany, dziwny) błyskotliwe i zaskakujące sformułowanie wyrażające myśl skłóconą z powszechnie żywionymi przekonaniami.

III Zakończenie.

Dyskusja na temat: Co jest istotą miłości? Jaka jest rola tego uczucia w życiu człowieka.
W toku dyskusji można przywołać złote myśli:

• Miłość jest radością świata, słońcem życia, wesołą melodią na pustyni.
Bolesław Prus

• Miłość zmienia oblicze świata, a świat zorganizowany przez miłość zmienia
nas samych.
Anna Kamieńska

• Niedojrzała miłość mówi: „Kocham cię, bo cię potrzebuję”.
Dojrzała miłość mówi: „Potrzebuję cię, ponieważ cię kocham”.
Erich Fromm

• Kochać kogoś - znaczy widzieć w nim cuda dla innych niedostrzegalne.
François Mauriac

• Ten, który nie jest kochanym, jest zawsze samotny wśród tłumu.
George Sand

Zadanie domowe
Dokonaj analizy porównawczej Sonetu 132 Petrarki i fraszki O miłości J. Kochanowskiego. Zwróć uwagę na formę wypowiedzi, kreację podmiotu lirycznego, jego stosunek do tematu.



Opracowała Krystyna Stobierska
Zespół Szkół Plastycznych w Bielsku-Białej


ZAŁACZNIK 1.

1.Laurea, własnymi cnotami słynąca i długo sławiona moimi pieśniami, po raz pierwszy objawiła się moim oczom w zaraniu mojej młodości w R..P. 1327, rankiem dnia 6 kwietnia, w kościele św. Klary w Awinionie. I w tym samym mieście, tak samo w kwietniu i tak samo szóstego dnia tego samego miesiąca ,tak samo w pierwszych godzinach, roku 1348 zeszło ze świata to światło, kiedy ja przypadkiem byłem w Weronie, ach! Losu swego nieświadom. Nieszczęsna nowina listem mojego Ludwika doszła mnie w Paryżu tegoż roku rankiem 19 maja. To najczystsze i najpiękniejsze ciało złożono u franciszkanów tego samego dnia wieczorem. Dusza jej, jak o Scypionie Afrykańskim mówi Seneka, wróciła, jestem tego pewny, do nieba, skąd pochodziła. Na bolesną rzeczy pamiątkę, z jakąś gorzką słodyczą, zapisuję to w tym miejscu, które często nastręcza się moim oczom, bym wiedział, że nie powinno być już nic, co by mi się w tym życiu podobało, i że po zerwaniu tego najsilniejszego węzła czas już uciec z Babilonu. Ilekroć spojrzę na te słowa i wspomnę na chyżo mknące lata, łatwo mi będzie, za łaską Bożą, śmiałą i męską myślą uporać się z czczymi troskami przeszłości, z płochymi nadziejami i ich niespodzianym wynikiem.

2.W ośmiu rządkach gęsto stłoczonych liter, miedzy dwiema kwietniowymi datami, zamknął Petrarka historię swojej miłości. Rzadko który dokument był badany częściej i z większą uwagą. Roztrząsano każde słowo, brano pod lupę każdą literę, już to nikłe „e” w imieniu Laury niejeden przeoczył. Ale to tylko haft na kotarze przesłaniającej postać, co się za nią ukrywa.

3.Na próżno wytężamy wzrok, by złowić obraz młodej panny, która w ów dzień kwietniowy przesuwa się pod romańskim portalem kościoła, podnosi skromnie spuszczone oczy, spotyka spojrzenie nieznajomego i nic o tym nie wiedząc – wchodzi na drogę prowadzącą do nieśmiertelności. Możemy sobie wyobrazić wielki kapelusz ubrany jedwabiem, piórami i kwiatami albo rodzaj turbanu mauretańskiego, jakie się wtedy nosiło, można sobie wyobrazić dłoń w haftowanej złotem rękawiczce, rozwijającą wachlarz ze strusich czy pawich piór, ale wnet odwraca się od nas i niknie w tłumie stu innych panien, do niej podobnych.

4.6 kwietnia 1327...W jednym z sonetów, poświęconych tej wielkiej chwili, dodaje, że był to Wielki Piątek. Lecz kalendarz historyczny przeczy świadectwu poety, bo w roku 1327 szósty kwietnia był Wielkim Poniedziałkiem. Czyżby go pamięć zawiodła w tak ważnej rzeczy?

5.W kościele św. Klary... Nie ma dziś tego kościoła w Awinionie, ale nie ma go również w sonetach. Ani jeden nie przedstawia Laury na tle murów kościelnych, nigdy nie spotyka się jej w mieście. W sonetach żyje ona wśród łagodnych pagórków, nad jakąś rzeką, płynącą wśród łąk kwiecistych, widać starą dąbrowę. Otacza ja zawsze otwarta przestrzeń, niebo nad nią się uśmiech słońcem, wiatr bawi się jej włosami, trawa ledwo ugina się pod jej stopą, drzewa sypią na nią swój kwiat wiosenny.

6.Laurea w kodeksie wergiliańskim (pergaminowy kodeks, najcenniejsza rzecz, jaką Petrarka wyniósł z ojcowskiego domu, pochodził z XIII wieku, mimo potężnej wagi i rozmiarów Petrarka woził go wszędzie ze sobą, a na marginesach układał latami jakby pamiętnik swojego życia; tam też pisał o Laurze), wszędzie indziej Laura. A może zwała się z prowansalska: Laureta? W sonetach jej imię wije się wśród nieustannej gry słów, zbiega się ze złotem, z laurem, z powietrzem: l`aureo crine – złote włosy, lauro – wawrzyn, l`aura soave – miły powiew. Wśród tych zagadek wielu straciło wiarę w jej rzeczywiste istnienie.

7.Powtórzyła się historia Beatrycze Dantego, któr
ej tak samo odmówiono egzystencji, by uczynić z niej alegorię. Pierwszym, który Laurze chciał usunąć ziemię spod nóg, był przyjaciel Petrarki, Jakub Colonna, biskup Lombez. Uczynił to w liście żartobliwym, Który znamy tylko z odpowiedzi Petrarki: „Cóż mi mówisz? Że zmyśliłem sobie wdzięczne imię Laury, bym i ja miał o kim mówić i żeby o mnie z powodu niej tak szeroko mówiono, a naprawdę to w duszy mej Laura jest niczym, chyba tym laurem poetyckim, do którego wzdycham, jak świadczy moja wieloletnia niezmordowana praca. A więc w tej żywej Laurze, której postać rzekomo mnie urzekła, wszystko jest kunsztem – pieśni zmyślone, udane westchnienia? Byleby tylko tak daleko sięgał twój żart! Lecz wierz mi: nikt bez wielkiego wysiłku nie może długo udawać, a wysilać się po to, by uchodzić za szaleńca, to doprawdy szczyt szaleństwa. Dodaj, że potrafimy, będąc w dobrym zdrowiu, gestami udawać chorobę, ale prawdziwej bladości udać nie możemy. A tobie znane są moje cierpienia i moja bladość. Uważaj więc, byś swym żartem sokratycznym nie ubliżył mojej chorobie.”

8.Jeśli taką hipotezę, choćby żartem, mógł wysunąć ktoś z najbliższego otoczenia Petrarki, znający wybornie całe towarzystwo awiniońskie, cóż się dziwić, że Boccaccio, który osobiście zetknął się z Petrarką już w starszym wieku, puścił w świat takie oto zdanie: „ Sam jestem przekonany, że ową Laurę trzeba tłumaczyć alegorycznie, jako wieniec laurowy, który Petrarka później zdobył. ” Te dwa głosy współczesne podkopały w następnych wiekach wiarę w rzeczywistość Laury, którą nam jednak poświadcza zapiska w kodeksie wergiliańskim. Któż bowiem mógłby tak daleko posunąć mistyfikację, żeby ją wprowadzić nawet tam, gdzie nikt oprócz niego nie zaglądał? Nigdzie jednak nie jest bardziej żywa niż w sonetach.

9.Jest ich ponad trzysta. Można z nich ułożyć pamiętnik miłości, która przeżyła ukochaną istotę. Opisy jej urody, zwyczajem poetyckim złożone z porównań, gdzie kwiaty, gwiazdy, perły czynią ją podobna do wszystkich panien, jakie opiewała pieśń miłosna, utrwalają w nas tylko jedno przypuszczenie: że miała jasne włosy i czarne oczy. Miłość, która zstąpiła na Petrarkę w pierwszym spojrzeniu, i w dalszych swych dziejach nie wyszła poza zmysł wzroku. Jedyne w tej historii przygody to przelotne spotkania i równie dalekie spojrzenia. Gdy poeta raz podniósł rękawiczkę, którą Laura uroniła, było to zdarzenie oszałamiające. Jeśliby streścić sonety, brzmiałoby to jak pierwsza stronica powieści, której nikt już nie napisze.

10.Poznana panna Laura niebawem wyszła za mąż i znowu, jak Beatrycze, będąc żoną i matką, nie bez sprzeciwu przyjmowała nieustające hołdy. Niejeden sonet upamiętnia jej obrażoną cnotę, wyniosły wyraz jej twarzy anielskiej, surowe spojrzenie.

11.Dziewięćdziesiąt sonetów napisał po śmierci Laury. Rozpamiętuje w nich ukochaną, szuka jej w niebie, spodziewa się od niej wsparcia na drodze do zbawienia. Ton ich jest bardziej melancholijny, przyćmiony, zamiast żywej istoty już tylko jej cień nawiedza go nocą. Zjawia mu się we śnie albo gdy, nad książkami, czuje dotknięcie jej chłodnych dłoni. Dopiero teraz Laura wyznaje mu swoją miłość. Kochała go zawsze i kochać będzie na wieki. Lecz nie mogła tego okazać, ponieważ oboje byli młodzi, a ona musiała czuwać nad swoją i jego niewinnością, dla zbawienia dwojga dusz. „ Posądzałeś mnie o zalotność i chłód, ale to było tylko dla twojego dobra.”

12.Ta miłość pokutowała w sercu Petrarki przez dwadzieścia jeden lat, dopóki Laura żyła, i jeśli wierzyć wierszom, nigdy w nim nie wygasła. Czujna, wstydliwa, zalękniona, ta miłość do osoby nieosiągalnej, pełna rezygnacji, gdzie pod popiołem nadziei zawsze tlił się żar, który jednak nigdy nie miał rozbłysnąć szczerym płomieniem, ta miłość, zaczęta w wiośnie życia i trwająca w jego jesieni, wydawała się nieprawdopodobna, raczej twór sztuki niż życia, raczej maniera literacka niż rzeczywistość.

J. Parandowski: Petrarka. Czytelnik, Warszawa 1975, s. 16-20


ZAŁACZNIK 2.
Polecenia do pracy z fragmentem książki pt. Petrarka J. Parandowskiego

1.Co jest dowodem na istnienie ukochanej Petrarki? Odpowiedz jednym zdaniem.

........................................................................................................................2.Odwołując się do akapitu 7 i 8, odpowiedz, jak współcześni Petrarki rozumieli istnienie Laury?

........................................................................................................................3.Kto negował istnienie Laury, ukochanej kobiety?

.................................................................................................................................................
4.Znajdź w wypowiedzi Petrarki określenia odnoszące się do Laury i wypisz je.

........................................................................................................................5.Jakie są wg Petrarki pośmiertne losy Laury?

........................................................................................................................6.Jak przedstawiana jest Laura w sonetach?

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
7.Na podstawie pkt.4,5,6 odpowiedz, jaki obraz ukochanej posiadał Petrarka.

................................................................................................................................................................................................................................................Podaj najtrafniejszy, twoim zdaniem, epitet....................................................

8.Odwołując się do akapitu 9,10,11 i 12, wskaż 5 określeń (niekoniecznie jednowyrazowych),które najtrafniej scharakteryzują uczucie Petrarki.

MIŁOŚĆ
-
-
-
-
-
9. Uzupełnij zdanie odpowiednim wyrażeniem wyjętym z wypowiedzi Petrarki.

Miłość to………………………………………łączący z drugą osobą.


ZAŁACZNIK 3. (ODPOWIEDZI)

1.Co jest dowodem na istnienie ukochanej Petrarki? Odpowiedz jednym zdaniem.

→ Dowodem na istnienie Laury są zapiski w kodeksie wergiliańskim.


2.Odwołując się do akapitu 7 i 8, odpowiedz, jak współcześni Petrarki rozumieli istnienie Laury?

→ Współcześni Petrarki rozumieli istnienie Laury jako alegorię wieńca laurowego, alegorię poetyckiej sławy.


3.Kto negował istnienie Laury, ukochanej kobiety?

→ Istnienie Laury negowali Jakub Colonna (biskup Lombez) i Boccaccio.


4.Znajdź w wypowiedzi Petrarki określenia odnoszące się do Laury i wypisz je.

→ własnymi cnotami słynąca
→ światło
→ najczystsze i najpiękniejsze ciało



5.Jakie są wg Petrarki pośmiertne losy Laury?

→ Dusza Laury znajduje się w niebie.


6.Jak przedstawiana jest Laura w sonetach?

→ Ukazana jest na tle łagodnych pagórków, kwiecistych łąk, dąbrowy. Niebo, które znajduje się nad nią, jest słoneczne albo gwiaździste. Jej włosami bawi się wiatr, drzewa sypią na nią swój kwiat wiosenny, trawa ledwo się ugina pod jej stopą.


7.Na podstawie pkt.4,5,6 odpowiedz, jaki obraz ukochanej posiadał Petrarka.

→ Jest to obraz kreślony pod wpływem głębokiego uczucia, zauroczenia, na który niewątpliwie miała wpływ niemożność spełnienia miłości (zweryfikowania wyobrażeń). To obraz osoby łączącej w sobie piękno cielesne i duchowe.

Podaj najtrafniejszy, twoim zdaniem, epitet.

→ Jest to obraz wyidealizowany.

8.Odwołując się do akapitu 9,10,11 i 12, wskaż 5 określeń (niekoniecznie jednowyrazowych), które najtrafniej scharakteryzują uczucie Petrarki

MIŁOŚĆ
→ od pierwszego wrażenia,
→ idealna,
→ niespełniona,
→ wieczna,
→będąca raczej tworem sztuki, maniery literackiej.

9. Uzupełnij zdanie odpowiednim wyrażeniem wyjętym z wypowiedzi Petrarki.

Miłość to najsilniejszy węzeł łączący z drugą osobą.


Scenariusz zajęć (w tym zamieszczone w załącznikach polecenia do pracy z tekstem i odpowiedzi) opracowała mgr Krystyna Stobierska z Zespołu Szkół Plastycznych w Bielsku-Białej

Wyświetleń: 3238