Agresja i przemoc- podobieństwa i różnice

Aby przedstawić różnice pomiędzy zjawiskami agresji i przemocy, należy najpierw zdefiniować obydwa te zjawiska.
Termin agresja pochodzi z języka łacińskiego: aggressio- oznaczającego ‘napaść’, ‘natarcie’.
Jak podaje Słownik Pedagogiczny (1984), „agresja to wszelkie działanie skierowane przeciwko ludziom lub przedmiotom wywołującym u agresora niezadowolenie lub gniew.” Podstawowym celem agresji jest wyrządzenie drugiej osobie krzywdy.
Słownik Języka Polskiego PWN charakteryzuje agresję, jako „zachowanie zmierzające do wyładowania niezadowolenia lub gniewu na osobnikach lub rzeczach”.
Według Tadeusza Tomaszewskiego, zjawisko agresji to zachowanie „skierowane przeciw komuś lub czemuś. Może mieć ono dwa kierunki: na zewnątrz, przeciw przedmiotom lub osobom zewnętrznym albo tez przeciw sobie samemu”.
Jak twierdzi Lidia Chylewska- Barakat, agresja wśród dzieci i młodzieży występuje w momencie, gdy wyrządzają oni krzywdę innym osobom lub przedmiotom, dając upust swojemu gniewowi, buntowi, chęci niszczenia czy też frustrację. Co ważne, zachowania takie nie mogą mieścić się w ramach zasad i norm społecznych.
W literaturze traktującej o agresji można spotkać się również z definicją sformułowaną przez J. Ranschburga, która brzmi następująco: „agresją nazywamy każde zamierzone działanie – w formie otwartej lub symbolicznej – mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty lub bólu”.
Zbigniew Skorny formułuje definicję agresji następująco: „agresja jest społecznym sposobem zachowania wynikającym z wrogich tendencji i chęci szkodzenia innym lub niszczenia”.
W najbardziej ogólnym kontekście przemoc rozumiana jest, jako „każdy akt godzący w osobistą wolność jednostki, zmuszanie jednostki do zachowań niezgodnych z jej własną wolą”.
Definicje przemocy formułowane są przy udziale trzech podstawowych kryteriów, którymi są: rodzaj zachowania sprawcy, intencje sprawcy oraz skutki przemocy.
Przykładem definicji przemocy sformułowanej w oparciu wyłącznie o pierwsze kryterium jest definicja podawana przez M.Wolfganga, który to określa przemoc, jako: „zamierzone użycie siły lub ujemnych bodźców fizycznych przez jedną osobę w stosunku do drugiej”. Kolejnym przykładem może być definicja podawana przez B. Krahe, który za przemoc uznaje „szkodliwe fizyczne napaści, które nie są w żaden sposób społecznie uprawnione”.
Przykładem definicji opartej na drugim kryterium, czyli intencjach sprawcy, może być definicja podawana przez M. Strauss, w której autor twierdzi, iż przemoc to: „każde zachowanie, którego intencją jest wyrządzenie fizycznej krzywdy drugiemu człowiekowi, lub też czyn, który jest postrzegany, jako mający taką intencję”.
Ze względu na skutki przemocy, Kądziela charakteryzuje przemoc, jako: „takie wywieranie wpływu na ludzi, w którego wyniku ich aktualny poziom rozwoju somatycznego i duchowego jest mniejszy, niż potencjalny poziom tego rozwoju”.
Jak można łatwo zauważyć, definicje agresji i przemocy to pojęcia pokrewne często przenikające się znaczeniowo. W kontekście codziennym są one niejednokrotnie traktowane jednoznacznie, jednak twierdzi I. Obuchowska: „pojęcia te zachodzą zakresami na siebie, ale nie są tożsame”. Mimo iż dotyczą tych samych negatywnych zachowań i stanów psychicznych, różnią się jednak, co do skali zjawiska, jego przyczyn i wreszcie skutków. Naukowcy wyróżniają w tym względzie pewne prawidłowości:
 „przemoc zawsze skierowana jest na kogoś, natomiast agresja może być skierowana na kogoś, ale może też mieć formę autoagresji, czyli być skierowana na siebie”.
 „agresja może być sposobem podporządkowania człowieka i pełni wówczas funkcję przemocy; jednak nie zawsze zmierza ona do podporządkowania innego człowieka – np. w przypadku rozładowania emocji – tu jest czynnością bardziej reaktywną”.
 „agresja jest fizjologicznym stanem organizmu, natomiast przemoc pozostaje zawsze terminem abstrakcyjnym. Elementem realnie istniejącym jest stosowanie przemocy będącej zbiorem zachowań wywierających wpływ, nieakceptowanych kulturowo czy też społecznie”.
Według J. Kolodziejczyka, wyróżnić można kilka podstawowych różnic pomiędzy agresją i przemocą. Cechą charakterystyczną zachowań agresywnych jest często równowaga sił pomiędzy ofiarą a agresorem. Oznacza to, iż osoba, przeciwko której kierowane są działania agresywne, może się skutecznie bronić. O przemocy można natomiast mówić w przypadku braku równowagi sił, kiedy osoba posiadająca przewagę fizyczną i/lub psychiczną wykorzystuje ja przeciwko słabszej jednostce. Warto również wspomnieć, iż w obydwu przypadkach stosowane są te same formy zachowań, dlatego tez wyróżnić możemy przemoc fizyczną i przemoc werbalną.
Jak twierdzi J.Szurzykiewicz, w kontekście szeroko rozumianej pedagogiki, pojęcia agresji i przemocy należy stosować łącznie oraz traktować je, jako „celowe, bezpośrednie i instrumentalne szkodzenie innym, do których dochodzi w wyniku użycia siły fizycznej lub za pomocą środków psychicznych i werbalnych. Mogą być one kierowane zarówno przeciwko osobom, jak i rzeczom”.


BIBLIOGRAFIA
1. Bandura-Madej W,. Przemoc w rodzinie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
2. Chylewska-Barakat L.,Barakat M. Nie ma magicznych recept przeciw
przemocy, Edukacja i dialog nr 3, 2001r
3. Domachowski W., Czy przemoc i agresja są ze sobą powiązane i czy wpływają na zdrowie psychiczne?, w: Agresja i przemoc a zdrowie psychiczne, Bińczycka Anholzer M. (red.), Wydawnictwo PTHP, Warszawa-Poznań 2001.
4. Kądziela J.: Badanie nad pokojem. Warszawa 1979Słownik Języka Polskiego, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1988.
5. Kołodziejczyk J., Agresja i przemoc w szkole, Kraków : Sophia, 2003.
6. Krahe B. (2005). Agresja. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
7. Obuchowska I, „Agresja”, Encyklopedia pedagogiczna, Warszawa 1989
8. Pospiszyl I., Przemoc w rodzinie, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998.
9. Ranschburg J., Lęk, gniew, agresja, WsiP, Warszawa 1993.
10. Skorny Z., Mechanizmy regulacyjne ludzkiego zachowania, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1989.
11. Skorny Z., Psychologiczna analiza agresywnego zachowania się, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1968.
12. Strauss M.A. (1991). Conceptualization and measurment of battering: implications for public policy. W: Steinman M. (red): Woman Battering. Cincinatti: Anderson Publishing.
13. Surzykiewicz J., Agresja i przemoc w szkole. Uwarunkowania socjoekologiczne, Wydawnictwo CMPP-P, Warszawa 2000.
14. Tomaszewski T., Wstęp do psychologii, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1963.
15. Wolfgang M.E. (1977). Agresja i przemoc- przestępstwo i kontrola społeczna. W: Hołyst B. (red): Przestępczość na świecie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe,

Wyświetleń: 4564