Praca z dzieckiem dyslektycznym na lekcji języka angielskiego

2.1. Dysleksja a nauka języka angielskiego
Bardzo często nauczyciele języków obcych zadają sobie pytanie: na ile dysleksja rozwojowa wpływa na naukę języka angielskiego i każdego języka obcego oraz w jakich obszarach tych trudności jest najwięcej. W tym celu
M. Bogdanowicz przeprowadziła badania na 114 uczniach z dysleksją uczęszczających do szkół średnich w województwie opolskim. Grupa ta reprezentowała różne zainteresowania, różny poziom intelektualny, wiedzę szkolną, nauczana była przez różnych nauczycieli. W większości przypadków najwięcej uczniów uczyło się języka angielskiego. Na podstawie uzyskanych wyników badań można przyjąć, iż częstsze występowanie trudności w nauce języków obcych napotykają uczniowie z dysleksją rozwojową, niż uczniowie nie mający dysleksji .
Okazało się, że 10,5% uczniów z dysleksją uczy się języka obcego bez większych trudności, to znaczy uzyskuje oceny dobre i bardzo dobre, a pozostali od momentu rozpoczęcia nauki języka obcego korzystali z pomocy korepetytorów lub uczęszczali do szkół językowych. Zaskakujący jest też wynik dotyczący promocji uczniów do klasy programowo wyższej – uczniowie
z dysleksją prawie osiem razy częściej nie otrzymali promocji do klasy wyższej z powodu oceny niedostatecznej z języka polskiego lub języka obcego .
Dodatkowo, badania przeprowadzone przez M. Bogdanowicz pokazują, iż chłopcy i dziewczęta z dysleksją uczą się podobnie języków obcych, mają prawie identyczną średnią ocen. Okazało się też w wyniku badań, że podobnie jak w języku polskim uczniowie z dysleksją uczący się języka angielskiego mają większe trudności w formułowaniu wypowiedzi pisemnych, czy czytaniem ze zrozumieniem, niż w przypadku wypowiedzi ustnych. A rozumienie wypowiedzi ustnych stanowi taką samą trudność jak czytanie tekstów na głos. Nauka języka angielskiego po języku niemieckim i języku francuskim zajmuje trzecie miejsce pod względem stopnia trudności .
Typowe trudności, z jakimi borykają się na lekcjach języka obcego uczniowie, u których stwierdzono dysleksję rozwojową:
• trudności z poprawnym pisaniem pomimo dobrych wypowiedzi ustnych,
• trudności z budowaniem wypowiedzi słownych,
• trudności z zapamiętywaniem słówek,
• trudności z odróżnianiem podobnych wyrazów,
• nieprawidłowa wymowa,
• trudności z rozumieniem i zapamiętywaniem tekstu mówionego lub nagranego na taśmę,
• kłopoty z zapisem wyrazów w poprawnej formie gramatycznej .

2.2. Trudności ucznia z dysleksją w nauce języka obcego
W nauce języka angielskiego podstawę stanowią cztery podsystemy:
1. wymowa
2. ortografia i interpunkcja
3. słownictwo
4. struktury gramatyczne
Nauczenie się tych podsystemów umożliwia zdobycie sprawności receptywnych, produktywnych, interakcyjnych i mediacyjnych koniecznych do prawidłowego posługiwania się językiem obcym, zwłaszcza, że nauczanie języków obcych w ostatnich latach jest jednym z priorytetowych zadań polskich szkół. U podstaw trudności w opanowaniu języka angielskiego leży problem właściwego kodowania języka na każdym poziomie. Największe trudności sprawia poprawne wydzielanie dźwięku i przyporządkowanie mu właściwego symbolu graficznego .
Język angielski jest językiem zawierającym dużo rymów i słów mających takie same sekwencje ortograficzne, np. ‘light’-‘sight’(lekki-widok). Dzieci angielskie nabywają tę świadomość wcześniej niż w przypadku dzieci polskich, stąd łatwiej jest im przeczytać nieznane słowa, gdyż wiele jest do siebie podobnych, a rymy w języku angielskim mają większą konsekwencję
w sposobie artykulacji. Należy również być świadomym tego, że język angielski różni się od języka polskiego pod względem fonologicznym i morfologicznym, język angielski zawiera bardzo dużą liczbę rymów, krótkich , jednosylabowych rzeczowników, np. cat, dog, love oraz jednosylabowych czasowników, np. like, see, help, itp. Takie rzeczowniki i czasowniki są akcentowane na pierwszą sylabę. W języku polskim obowiązuje stała reguła akcentowania na przedostatnią sylabę, gdzie najwięcej jest wyrazów dwusylabowych.
Ponadto, język angielski sprawia trudności w nauce, gdyż różnice
w znaczeniu zdania wynikają z szyku wyrazów, a nie jak w języku polskim ze zmian w morfologii(przyrostki, przedrostki, końcówki fleksyjne, liczba, rodzaj, przypadki). M. Bogdanowicz zwraca uwagę, iż dzieci, które uczą się języka polskiego i angielskiego jednocześnie i systematycznie od najmłodszych lat mają mniejsze trudności w nauce czytania i pisania w języku polskim, gdyż rodzaj ćwiczeń(piosenki, rymowanki, wierszyki, wyklaskiwanie rytmu)oddziałuje korzystnie na te same umiejętności niezależnie od rodzaju języka stosowanego w ćwiczeniach .
Dzieci z dysleksją mają trudności w nauce języka angielskiego i każdego języka obcego, gdyż mowa, czytanie i pisanie są czynnościami złożonymi, angażują wszystkie aspekty języka(fonologiczny, morfologiczny, syntaktyczny
i semantyczny) i wszystkie procesy poznawcze(uwaga, percepcja, pamięć wzrokowa, słuchowa, kinestetyczna, myślenie, wyobraźnia). Uczeń musi różnicować dźwięki mowy i umieć je fonologicznie przetworzyć .
Uczeń z dysleksją będzie mieć problemy:
• w analizie głoskowej
• w przechowywaniu materiału językowego w pamięci krótkotrwałej
• w powtarzaniu długich słów
• w pisaniu długich słów
• w nazywaniu kolorów, liter, cyfr, przedmiotów w wolniejszym niż naturalny tempie
Największe trudności w nauce języka angielskiego w porównaniu do ucznia niedyslektycznego, sprawiają:
• dekodowanie pojedyńczych wyrazów, bez kontekstu
• ortografia, interpunkcja, akcent, intonacja
• wymowa
• gramatyka
• formułowanie wypowiedzi pisemnej
• zrozumienie tekstu czytanego
• zapamiętywanie słów, zwrotów, kształtu liter

Należy zwrócić uwagę na fakt, że niezależnie od etapu edukacji:
• uczeń z dysleksją wymaga dodatkowych zajęć korekcyjno-kompensacyjnych skierowanych na naukę języka obcego, oraz rzetelnych informacji o wpływie zaburzeń na naukę języków obcych
• nauczyciele powinni mieć możliwość uczestniczenia w szkoleniach związanych z dysleksją rozwojową

• należy kontrolować przestrzeganie przepisów MENiS odnoszących się do praw ucznia z dysleksją
Ponieważ w większości przypadków, poza sytuacją, kiedy mamy do czynienia
z uczniem ze zdiagnozowaną głęboką dysleksją, uczeń nie może być zwolniony z obowiązku uczenia się i nie może być traktowany ulgowo, sposób egzekwowania wiedzy i umiejętności powinien być dostosowany do indywidualnych trudności ucznia, a to możliwe jest jedynie po diagnozie każdego przypadku osobno. W związku z tym, po uświadomieniu sobie trudności w nauce języka angielskiego, należy przejść do ustalenia jaka metoda będzie skuteczna i dająca satysfakcję uczniowi. Wielokrotnie przeprowadzane wyniki badań potwierdzają, że najwłaściwsza jest metoda nauczania wielozmysłowego, czyli taka, która angażuje wszystkie funkcje percepcyjno-motoryczne jednocześnie .

2.3. Ułatwianie dziecku dyslektycznemu nauki języka angielskiego
Każdy nauczyciel, bez względu na to, jakiego przedmiotu uczy, powinien zapewnić swoim uczniom dobre warunki pedagogiczne i psychologiczne
w klasie. Podstawowym warunkiem tego jest poznanie możliwości uczniów, ich uzdolnień i problemów. W tym celu niezbędne jest dokładne zapoznanie się
z opiniami Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Ich szczegółowa analiza dostarczy nam bogatej wiedzy o uczniu, o jego sprawności intelektualnej, występujących dysfunkcjach rozwojowych i rodzaju trudności . Informacje te pozwolą nam lepiej zrozumieć problemy naszego ucznia i dostosować wymagania do jego faktycznych możliwości.
Dobór metod będzie zależał od rodzajów trudności ucznia, jego wieku
i potrzeb:
• uczeń dyslektyczny powinien siedzieć blisko tablicy, aby dobrze widzieć, co jest napisane na tablicy, a równocześnie mieć poczucie bezpieczeństwa i w razie potrzeby prosić o pomoc
• należy pamiętać, że uczeń dyslektyczny nie wierzy we własne możliwości, dlatego trzeba go wspierać w jego działaniach
 powinien mieć możliwość odpowiadania z ławki
 nie powinniśmy omawiać jego błędów na forum klasy
 nie wyrywajmy go nagle do tablicy i odpowiedzi
 należy pamiętać, że pracuje on wolniej niż inni i należy dać mu więcej czasu na odpowiedź
 powinniśmy angażować takich uczniów do rywalizacji tylko tam, gdzie mają oni widoczne szanse
• podczas dyktowania powtarzajmy całe sekwencje lub logiczne całości, nie należy dzielić tekstu na pojedyncze wyrazy
• jeżeli traktujemy dyktando jako formę sprawdzenia umiejętności pisania, nie oceniamy ucznia dyslektycznego-podkreślamy błędy, a uczeń poprawia je w domu
• uczeń dyslektyczny powinien mieć więcej czasu na nauczenie się wiersza lub dialogu na pamięć; nowe słownictwo należy wprowadzać zgodnie
z metodą komunikacyjną i w określonym kontekście
• przyzwyczajmy uczniów do przepisywania opracowanego na lekcji dialogu do zeszytu, w ten sposób uczeń lepiej zapamiętuje pisownię wyrazów i ćwiczy technikę pisania
• współczesna nauka języków obcych odeszła od ‘nauczania akademickiego’, dopuszcza się robienie błędów, zwracając uwagę na odpowiednie zachowanie w określonej sytuacji, nawiązanie kontaktu
i przekazanie informacji
• w pracach pisemnych przyznaje się punkty głównie za formę, bogactwo treści i słownictwa, poprawność struktur i komunikatywność.
W przypadku ucznia dyslektycznego można w ogóle nie brać pod uwagę błędów, które nie zakłócają komunikacji
• prace domowe powinny być napisane starannie
• ucznia dyslektycznego należy oceniać za jego wiedzę i wysiłek włożony w opanowanie języka obcego, a mając na względzie jego problemy
z czytaniem i pisaniem powinniśmy kłaść większy nacisk na wypowiedzi ustne niż pisemne .
Należy jednak pamiętać, że jeżeli chodzi o wiadomości, uczeń dyslektyczny jest oceniany na równi z kolegami. Każdy nauczyciel podczas swojej pracy powinien wypracować sobie pewny system działania i pracy
z uczniami dyslektycznymi.


Bibliografia
1. Bogdanowicz M., A. Adryjanek, Uczeń z dysleksją w szkole. Poradnik nie tylko dla polonistów, Gdynia 2005, Wydawnictwo „Operon”.
2. Bogdanowicz M., Smoleń M., Dysleksja w kontekście nauczania języków obcych, Gdańsk 2004, Wydawnictwo „Harmonia” .
3. Brągiel E., Praca z uczniem dyslektycznym na lekcjach języka obcego, „Języki Obce w Szkole” 2004, nr 1.

Wyświetleń: 543