Beata Larenta

O pamiętaniu…
scenariusz uroczystości poświęconej rocznicy wybuchu II wojny światowej


Prowadzący I
Przyszliśmy dziś tu – zapewne wszyscy – niechętnie, smutni, bo zaczyna się szkoła. Nie myślimy o tym, że nauka jest naszym prawem.
Prowadzący II
A gdyby nam to prawo odebrano?
P. I
W 1939 roku, po wybuchu II wojny światowej okupanci zlikwidowali polskie szkolnictwo wyższe i średnie oraz wprowadzili poważne ograniczenia kształcenia na poziomie podstawowym. Nauczyciele nie pozostali obojętni wobec tego faktu – zorganizowali tajne nauczanie. W październiku 1939 roku utworzono Tajną Organizację Nauczycielską. Zajęcia odbywały się często w domach prywatnych, w stodołach lub innych miejscach gwarantujących możliwość szybkiego ukrycia się w razie niebezpieczeństwa.
P. II
Wkrótce po zajęciu Ostrołęki, nazwanej przez Niemców Scharfenwiese, nie istniała tu żadna polska szkoła. Nauczyciele ostrołęccy próbowali prowadzić tajne nauczanie, ale wobec wielkiej czujności władz niemieckich nie mogli rozwinąć działalności, a wkrótce niemal wszyscy musieli opuścić miasto. Ci, którzy pozostali w Ostrołęce, nauczali młodzież dorywczo, udzielając korepetycji.
P. I
Tajne nauczanie na poziomie gimnazjum i liceum było prowadzone poza Ostrołęką pod kryptonimem „Golesin”. Na terenie Generalnej Guberni ostrołęccy pedagodzy uczyli w gminach Czerwin i Goworowo oraz w kilku innych miejscowościach powiatu ostrowsko-mazowieckiego. Największym ośrodkiem ich działalności były Jarnuty. Wielu nauczycieli szkół podstawowych po opuszczeniu Ostrołęki współpracowało z „Golesinem” w tajnych kompletach i punktach konsultacyjnych. Były one w Czerwinie, Wojszach, Gierwatach, Damietach, Goworowie i Pasiekach .

P. II
Za udział w tajnym nauczaniu groziły surowe kary. Nie zrażało to jednak wielu wspaniałych ludzi, którzy, jak bohaterka wspomnień Tadeusza Konwickiego, zasłużyli na miano bohaterów tamtych strasznych lat.

Recytator I
Miała rumianą, drobną twarz i włosy koloru dojrzewającego żyta, splecione zawsze w kunsztowny warkocz. Nazywała się pani Kasia Piotrowiczówna. […] Była naszą – można tak powiedzieć – wychowawczynią na tajnych kompletach w Koloni Wileńskiej.[…] Tyle lat minęło […], a ja ciągle pamiętam panią Kasię, często o niej myślę i nigdy nikomu nie opowiadam, bo kto mi uwierzy, że żyli tacy ludzie, a jeśli nawet żyli, to kogo to obchodzi, kto będzie chciał słuchać o jakiś dziwakach, którzy życie swoje poświęcili… Poświęcili, ale czemu lub komu poświęcili? Spójrzcie, jak to dziwnie brzmi: obowiązkom, dyscyplinie społecznej, powołaniu nauczycielskiemu. A może wierności kanonom moralnym, a może wierności sobie, swojej dumie… A może poświęcili Panu Bogu i jego niemodnym przykazaniom?
Pani Kasia za mojej pamięci nie dokonała żadnych nadzwyczajnych czynów. Nie cierpiała w obozie, nie odkryła wyrzutni rakiet, nie obrzuciła granatami oddziałów okupanta. Uczyła po prostu w czasie wojny języka polskiego i historii […], wierząc, że jeśli przeżyjemy, ta skromna dawka wiedzy przyda nam się w niewiadomej przeszłości i nieokreślonej Polsce. […]
Tak sobie myślę, co by się stało ze mną, gdyby pani Kasia nie dopilnowała mojej edukacji? Gdyby jej nie było albo gdyby była gdzieś indziej? […]
Pani Kasia Piotrowiczówna to ja w tych chwilach i okolicznościach, kiedy zdarzy mi się być w porządku.


Recytator II

Zbigniew Herbert Pan od przyrody
Nie mogę przypomnieć sobie
jego twarzy

stawał wysoko nade mną
na długich rozstawionych nogach
widziałem
złoty łańcuszek
popielaty surdut
i chudą szyję
do której przyszpilony był
nieżywy krawat

on pierwszy pokazał nam
nogę zdechłej żaby
która dotykana igłą
gwałtownie się kurczy

on nas wprowadził
przez złoty binokular
w intymne życie
naszego pradziadka
pantofelka

on przyniósł
ciemne ziarno
i powiedział: sporysz
z jego namowy

w dziesiątym roku życia
zostałem ojcem
gdy po napiętym oczekiwaniu
z kasztana zanurzonego w wodzie
ukazał się żółty kiełek
i wszystko rozśpiewało się
wokoło

w drugim roku wojny
zabili pana od przyrody
łobuzy od historii

jeśli poszedł do nieba -

może chodzi teraz
na długich promieniach
odzianych w szare pończochy
z ogromną siatką
i zieloną skrzynią
wesoło dyndającą z tyłu

ale jeśli nie poszedł do góry -

kiedy na leśnej ścieżce
spotykam żuka który gramoli się
na kopiec piasku
podchodzę
szastam nogami
i mówię:
- dzień dobry panie profesorze
pozwoli pan że panu pomogę

przenoszę go delikatnie
i długo za nim patrzę
aż ginie
w ciemnym pokoju profesorskim
na końcu korytarza liści

P. II
Wojna, która wybuchła pierwszego września 1939, to nie tylko wielka historia i potężna polityka. To także losy zwykłych ludzi, ich proste i niezwykłe historie.
P. I
Chcemy dziś powiedzieć o pamiętaniu, pamiętaniu o zwyczajnych bohaterach trudnych czasów wojny, o różnych ludzkich emocjach.
P. II
Musimy pamiętać o tych, którzy zmagali się z życiem w czasie wojny i o tych, którzy w czasie wojny zginęli.


Recytator III
Baczyński Elegia o ... [chłopcu polskim])

Oddzielili cię, syneczku, od snów, co jak motyl drżą,
haftowali ci, syneczku, smutne oczy rudą krwią,
malowali krajobrazy w żółte ściegi pożóg,
wyszywali wisielcami drzew płynące morze.
Wyuczyli cię, syneczku, ziemi twej na pamięć,
gdyś jej ścieżki powycinał żelaznymi łzami.
Odchowali cię w ciemności, odkarmili bochnem trwóg,
przemierzyłeś po omacku najwstydliwsze z ludzkich dróg.
I wyszedłeś, jasny synku, z czarną bronią w noc,
i poczułeś, jak się jeży w dźwięku minut - zło.
Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką.
Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?

P. I Ludzie pragnęli żyć, marzyć, kochać, ale mroczny czas im tego nie ułatwiał ….

Piosenka „Niebo złote Ci otworzę….” Demarczyk,

P. II Czas II Wojny światowej wytworzył trudny, nieprzyjazny świat – świat, jakiego nie chcemy poznać, ale o którym nie możemy zapomnieć.


Recytator IV

Miłosz Ballada
Na równinie stoi stare drzewo.
Pod nim siedzi matka w małym cieniu.
Obłuskuje jajko na twardo
I popija herbatę z butelki.
Miasto widzi którego nie było,
Błyszczą mury i wieże w południe,
Na gołębie kołujące stadem
Patrzy matka a wraca z cmentarza.

- Zapomnieli synku przyjaciele.
Nikt z kolegów ciebie nie wspomina.
Narzeczona dzieci urodziła
I o tobie nie pomyśli w nocy.
Zbudowali w Warszawie pomniki
A na żadnym twojego imienia.
Tylko matka, póki jest, pamięta
Jaki śmieszny byłeś i dziecinny.

Leży Gajcy przysypany ziemią
Już na wieki dwudziestodwuletni.
Nie ma oczu ni rąk ani serca,
Nie zna lata ni zimy ni wiosny.
A co roku huczą w rzekach lody,
W ciemnym lesie zawilec rozkwita.
Czeremchami napełniają dzbanki,
Nasłuchują co kukułka wróży.

Leży Gajcy, nigdy się nie dowie
Że warszawska bitwa zeszła na nic.
Barykadę na której umierał
Rozebrały popękane ręce.
Biegły wiatry, niosły pył czerwony,
Spadły deszcze i słowik zaśpiewał.
Pod obłokiem krzyczeli murarze,
Podciągali w górę nowe domy.

- Mówią synku, że wstydzić się trzeba,
Że niedobrej broniłeś ty sprawy,
A ja nie wiem, niechaj Bóg osądzi
Kiedy z tobą rozmawiać nie mogę.
Pokruszone twoje kwiaty w pyle,
To ta susza, wybacz mój jedyny,
Czasu mało a jeżeli przyjdę
Z tak daleka muszę nosić wodę.

Matka chustkę pod drzewem poprawia.
Świeci skrzydło gołębia na niebie.
Zamyśliła się, zapatrzyła się,
Przestwór taki wysoki, wysoki.
I tramwaik pędzi w stronę miasta,
A tam dwoje młodych za nim goni.
Zdążą, myśli matka, czy nie zdążą?
Dogonili. Wsiedli na przystanku.

P. I
Żyjemy dziś swoimi sprawami i problemami, ale masz codzienny, mały świat istnieje dzięki wartościom, którym wierni pozostali nasi przodkowie.
P. II
Winni wdzięczność, mamy prawo i obowiązek – pamiętać!

Wyświetleń: 547