Magdalena Kotylak-Melbourne

Iwona Wojtowicz – Nalepa





AUTORSKI PROGRAM ZAJĘĆ TERAPII PEDAGOGICZNEJ
W JĘZYKU ANGIELSKIM
DLA UCZNIÓW ZE SPECYFICZNYMI TRUDNOŚCIAMI
W NAUCE CZYTANIA I PISANIA



II ETAP EDUKACYJNY















Spis treści

1. WSTĘP………………………………………………………………………………………………3
2. WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU……………………………………………………3
3. CELE NAUCZANIA……………………………………………………………………………..4
3.1 OGÓLNE CELE PROGRAMU ...................................................................4
3.2 CELE SZCZEGÓGÓŁOWE…………………………………………………………………....5
4. CHARAKTERYSTYKA UCZNIÓW Z DYSLEKSJĄ........................................6
4.1 SAMOOCENA UCZNIÓW Z DYSLEKSJĄ....................................................7
5. ZASADY PRACY TERAPEUTYCZNEJ………………………………………………….....8
6. METODY I FORMY PRACY TERAPEUTYCZNEJ.........................................9
7. TECHNIKI NAUCZANIA.........................................................................10
TECHNIKI STOSOWANE W NAUCZANIU POSZCZEGÓLNYCH SPRAWNOŚCI JĘZYKOWYCH
7.1 NAUCZANIE PISOWNI I PISANIA...............................................................10
7.2 NAUCZANIE WYMOWY.............................................................................11
7.3 NAUCZANIE SPRAWNOŚCI MÓWIENIA.....................................................11
7.4 ROZUMIENIE ZE SŁUCHU..........................................................................12
7.5 NAUCZANIE SŁOWNICTWA.......................................................................12
7.6 NAUCZANIE SPRAWNOŚCI CZYTANIA.......................................................12
7.7 CZYTANIE ZE ZROZUMIENIEM...................................................................13
7.8 NAUCZANIE STRUKTUR GRAMATYCZNYCH...............................................13
7.9 ROZWIJANIE PERCEPCJI WZROKOWEJ......................................................13
7.10 ROZWIJANIE PERCEPCJI SŁUCHOWEJ......................................................14
8. PLANOWANIE ZAJĘĆ...............................................................................15
9. TREŚCI NAUCZANIA................................................................................16
9.1. TEMATY, MATERIAŁ LEKSYKALNY.............................................................16
9.2. FUNKCJE JĘZYKOWE.................................................................................18
9.3. MATERIAŁ GRAMATYCZNY.......................................................................19
10. OCENIANIE UCZNIÓW...........................................................................20
11. REALIZACJA PROGRAMU NAUCZANIA...................................................20
11.1. OGÓLNE ZAŁOŻENIA METODYCZNE........................................................20
12. BIBLIOGRAFIA........................................................................................21








1. WSTĘP

Trudności w nauce czytania i pisania ujawniają się u dzieci po raz pierwszy w trakcie nauki języka ojczystego. Osoby z dysleksją często mają trudności także w nauce języków obcych, ponieważ istnieje wspólne tło obydwu rodzajów trudności w uczeniu się, a mianowicie słaby rozwój funkcji językowych. Wyraża się on takimi symptomami jak trudności w odróżnianiu głosek, wydzielaniu ich ze słów, łączeniu w słowa, zapamiętywaniu i przypominaniu sobie słówek, a także „przekręcaniem” wyrazów podczas wymawiania i pisania. Nauka drugiego lub trzeciego języka jest więc dla dzieci dyslektycznych dodatkowym wysiłkiem i zwiększa liczbę niepowodzeń szkolnych. Sprawę komplikuje fakt, iż obecnie dzieci uczą się w szkole więcej niż jednego języka obcego. W konsekwencji dochodzi do zjawiska interferencji, tzn. języki i obowiązujące w nich zasady zaczynają się dziecku mieszać i mylić. Zjawisko interferencji dotyczy szczególnie języków pochodzących z tej samej grupy językowej, np. języków angielskiego i niemieckiego.

Osoby dyslektyczne mają większe trudności w przyswojeniu języków obcych w formie pisanej niż ustnej. Ortografia, pisanie wypracowań lub czytanie sprawiają większą trudność dzieciom dyslektycznym niż wtedy, gdy mówią w języku obcym. Natomiast rozumienie tekstu ze słuchu stanowi tak samo poważny problem w nauce języków obcych jak czytanie tekstów na głos.

W przypadku nauczania języka obcego dzieci dyslektycznych dużym problemem dla nauczyciela jest dobranie zarówno odpowiedniej metody nauczania, jak i sposobu oceniania osiągnięć ucznia. Według prof. Marty Bogdanowicz właściwą drogą w nauczaniu języka obcego dzieci z dysleksją jest:
- znajomość problemu dysleksji, objawów i patomechanizmu
- umiejętność stosowania metod nauczania ściśle związanych z potrzebami ucznia
- praca według zindywidualizowanego programu nauczania dostosowanego do specyficznych potrzeb uczniów.

2. WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU

Program opiera się na podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół
podstawowych

Program przeznaczony jest dla nauczyciela posiadającego pełne kwalifikacje do nauczania języka angielskiego oraz uprawnienia do prowadzenia zajęć terapii pedagogicznej określone stosownym rozporządzeniem MENiS. Szczególnie zainteresowani Programem będą zwolennicy nauczania strategicznego, w którym nauczyciel dba nie tylko o rozwój sprawności językowych ucznia,
ale w równym stopniu o kształtowanie jego umiejętności i samodzielności w przezwyciężaniu specyficznych trudności w uczeniu się. Zakłada się, że każdy nauczyciel z odpowiednimi kwalifikacjami posiada wystarczające podstawy do
nauczania strategicznego.

Program zakłada optymalny wybór istniejących, bądź korzystanie z samodzielnie opracowanych materiałów dydaktycznych, które pozwolą na swobodną realizację założonych celów edukacyjnych.

Program zakłada możliwość tworzenia grup międzyklasowych, nie większych niż 10 uczniów prezentujących porównywalny poziom opanowania języka. Pozwala to nauczycielowi na dobór działań pedagogicznych wspomagających wszystkich uczniów i w rezultacie prowadzi do osiągnięcia oczekiwanych efektów w stosunkowo krótkim czasie. W przypadku pracy z niejednorodnymi zespołami uczniów nauczyciel powinien indywidualizować metody i techniki nauczania.

Na zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w języku angielskim kwalifikowani będą uczniowie z diagnozą psychologiczno-pedagogiczną z poradni, ze stwierdzonym rodzajem trudności i opisanym sposobem pracy. Udział w zajęciach wymaga zgody rodziców.

Zajęcia terapii pedagogicznej w języku angielskim dla uczniów klas 4-6 ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się powinny odbywać się dwa razy w tygodniu po 45 minut.


3. CELE NAUCZANIA

3.1 CELE OGÓLNE

Korekcja – stymulowanie i usprawnienie zaburzonych procesów psychomotorycznych istotnych w opanowaniu umiejętności czytania, pisania, mówienia oraz rozumienia ze słuchu w języku angielskim

Kompensacja - ćwiczenie funkcji niezaburzonych aby stały się wsparciem lub zastępstwem dla funkcji zaburzonych

Wyrównanie braków w wiadomościach i umiejętnościach będących przyczyną trudności w nauce języka angielskiego

Kształcenie prawidłowych postaw wobec dalszej nauki poprzez rozwijanie w uczniach poczucia własnej wartości oraz wiary we własne możliwości językowe.


3.2 CELE SZCZEGÓŁOWE



Usprawnienie percepcji wzrokowo – słuchowej

Doskonalenie koordynacji wzrokowo – słuchowo – kinestetycznej

Usprawnienie grafomotoryki

Usprawnienie zapamiętywania bodźców słuchowo – wzrokowych

Doskonalenie spostrzegawczości wzrokowej

Uzupełnienie wiedzy z zakresu leksyki i gramatyki języka angielskiego

Zapewnienie rozwoju sprawności zapewniających minimum komunikacji językowej w podstawowych sytuacjach życia codziennego. Sprawności te obejmują:

Słuchanie
- rozumienie poleceń nauczyciela
- rozumienie ogólnego sensu prostych sytuacji komunikacyjnych
- rozumienie intencji mówiącego
- umiejętność wyszukiwania szczegółowych informacji w nieskomplikowanych
wypowiedziach i dialogach.

Mówienie
- zadawanie prostych pytań i udzielanie odpowiedzi
- zdobywanie i udzielanie informacji w typowych sytuacjach życia codziennego
- inicjowanie i podtrzymywanie prostej rozmowy
- formułowanie krótkiej wypowiedzi o sobie, rodzinie, najbliższym otoczeniu
- opanowanie poprawnej wymowy w zakresie poznanego materiału językowego.

Czytanie
- rozumienie tekstów użytkowych (menu, reklama, list)
- rozumienie ogólnego sensu prostych adaptowanych tekstów
- wyszukiwanie żądanej informacji lub szczegółu w prostych tekstach i dialogach.

Pisanie
- formułowanie krótkich, prostych wypowiedzi pisemnych
- napisanie listu i kartki
- dostrzeganie różnic między fonetyczną a graficzną formą wyrazu
- umiejętność poprawnego zapisu większości słów znanych ze słuchu.

Inne umiejętności
- korzystanie ze słownika dwujęzycznego oraz innych materiałów, szczególnie przy wykonywaniu projektów międzyprzedmiotowych
- opanowanie prostych strategii samodzielnego uczenia się.


4. CHARAKTERYSTYKA UCZNIÓW Z DYSLEKSJĄ W KONTEKŚCIE NAUCZANIA JĘZYKA ANGIELSKIEGO

Uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi cechuje słaba spostrzegawczość, słaba koncentracja uwagi na wykonywanych czynnościach, niski poziom motywacji, słaba motywacja do wysiłku umysłowego, wolne tempo pracy, mała umiejętność pracy samodzielnej, słabe rozumienie poleceń, słabo rozwinięta organizacja percepcyjna, niski poziom wyobraźni przestrzennej, słabo rozwinięte myślenie abstrakcyjne, obniżona sprawność grafomotoryczna, obniżona analiza głoskowa, trudność w odtwarzaniu obrazu graficznego liter rzadziej używanych, wolne tempo pisania, występuje dużo błędów, które są spowodowane zaburzeniami w obrębie analizatora słuchowego, obniżona percepcja słuchowa, słuch fonemowy i percepcja słuchowa, znacznie obniżona umiejętność pisania, często popełniane są błędy polegające na opuszczaniu liter, myleniu liter w sąsiedztwie fonetycznym.
Wyżej wymienione trudności uczniów z dysleksją należy wziąć pod uwagę planując pracę na lekcjach języka angielskiego i tak dobrać metody nauczania, aby ułatwić im przyswajanie nowego materiału w sposób dostosowany do ich możliwości i sposobu uczenia się.

4.1. SAMOOCENA UCZNIÓW Z DYSLEKSJĄ

Problemy emocjonalne uczniów z dysleksją są często nie mniejsze niż ich trudności w przyswajaniu materiału. Doświadczanie niepowodzeń szkolnych przez dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu często prowadzi do nieprawidłowości w zakresie funkcjonowania psychicznego, społecznego i emocjonalnego.
Jednym z głównych problemów uczniów z dysleksją jest ich niska samoocena. Towarzyszą jej zwykle wtórne symptomy psychiczne, m.in.: poczucie lęku i osamotnienia, nieporadność, zniechęcenie, niezadowolenie z siebie, depresja, brak samoakceptacji, niska motywacja do działania (np. niechęć do podejmowania wyzwań, niskie aspiracje, lenistwo).
Niska samoocena i brak wiary we własne możliwości powodują stosowanie różnych taktyk obronnych przy autoprezentacji. Jedną z nich jest samoutrudnianie, czyli angażowanie się w działania, które obniżają szansę sukcesu, ale zwalniają z osobistej odpowiedzialności za porażkę, nasilając osobistą chwałę w przypadku sukcesu. Tego typu zachowania występują szczególnie w sytuacjach zagrażających poczuciu własnej wartości i w warunkach niepewności przyszłych wyników. Samoutrudnianie może przyjąć różne formy, np.: nieprzygotowanie się do testu, wybór bardzo trudnego zadania, uniemożliwiającego odniesieni sukcesu, czy też demonstrowaniem własnej słabości.
Drugą techniką obronną stosowaną przez osoby z dysleksją jest suplikacja, czyli prezentowanie własnej bezradności, w nadziei uzyskania pomocy od innych. Osoba prezentuje się jako bezradna i tym samym zwalnia się z podejmowania jakiegoś wysiłku, np. wykonywania zadania.
Mówi się również o zjawisku wyuczonej bezradności. Niskie poczucie własnej wartości oraz frustracja osłabiają motywację ucznia, w konsekwencji powodując nasilenie się niepowodzeń i wzmacnianie negatywnego obrazu własnej osoby. W rezultacie wykształca się u ucznia negatywna postawa w stosunku do szkoły jako instytucji i zaprzestaje on jakichkolwiek prób przezwyciężenia swoich trudności w nauce. Uczeń z dysleksją, doświadczając kolejnych niepowodzeń, uczy się, że nie warto pracować nad swoimi problemami, gdyż nie prowadzi to do sukcesu. Wyuczona bezradność może wtórnie powodować występowanie różnorodnych zaburzeń w zachowaniu, np.: nieśmiałości, apatii, zahamowania, zachowań antyspołecznych. Może też być przyczyną postawy, w której uczeń stwierdza, że bardziej opłaca mu się funkcjonować w szkole z etykietką kogoś komu nie zależy na dobrej opinii niż z etykietką mało zdolnego czy nieinteligentnego.
Na niską samoocenę uczniów z dysleksją mogą mieć wpływ także sami rodzice dziecka, którzy przyczyn niepowodzeń w nauce swoich dzieci upatrują w ich niskim ilorazie inteligencji, braku zdolności lub lenistwie, ciągle je krytykują, upominają, udzielają częstych nagan. Dzieci takie wychowują się w przekonaniu, że nie spełniają oczekiwań swoich rodziców.


5. ZASADY PRACY TERAPEUTYCZNEJ

Zajęcia terapii pedagogicznej muszą uwzględniać następujące zasady pedagogiczne:

1. Zasadę indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego:
Dzieci z fragmentarycznymi zaburzeniami rozwoju wymagają dodatkowej pomocy w postaci indywidualnego oddziaływania pedagogicznego, ponieważ ich możliwości percepcyjne uniemożliwiają efektywne uczenie się w nauczaniu masowym. Istnieje także duże zróżnicowanie rodzajów, zakresu i głębokości zaburzeń rozwojowych, a tym samym trudności w nauce. Indywidualizacja musi być również stosowana w trakcie zajęć zespołowych.

2. Zasadę powolnego stopniowania trudności.
Zgodnie z tą zasadą należy stopniować trudności, zwracając uwagę na objętość opracowanego materiału, przystępność dla ucznia, postępy w nauce i punkt wyjścia materiału programowego, tzn. poziom czytania i pisania: tempo, biegłość, płynność, poprawność czytania, czytanie ze zrozumieniem; tempo pisania, stronę graficzną pisma, zasób słownictwa i umiejętność konstruowania wypowiedzi pisemnej, poprawność ortograficzną i gramatyczną w kontekście rzeczywistych umiejętności dziecka i wymagań programowych klasy, do której uczęszcza. Uczeń w sposób namacalny powinno odczuć, że pokonuje trudności i dokonuje postępu w zakresie swojej wiedzy i umiejętności.

3. Zasadę korekcji zaburzeń.
Jest to niezmiernie ważna zasada, gwarantująca skuteczność oddziaływania pedagogicznego. Podczas zajęć najwięcej czasu trzeba poświęcić na ćwiczenie funkcji najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności przestrzegając zasady stopniowania trudności i zasady indywidualizacji.

4. Zasadę kompensacji zaburzeń.
Niezmiernie ważne jest łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji bardziej sprawnych, aby utworzyć właściwe mechanizmy kompensacyjne. Uczniowie napotykający trudności w opanowaniu poszczególnych umiejętności uruchamiają często niewłaściwe mechanizmy obronne, np. uczą się na pamięć bez zrozumienia, „czytają” z pamięci. Zadaniem jest uruchomienie tych mechanizmów psychologicznych, w których funkcje sprawniejsze wspierają czynności funkcji zaburzonych.

5. Zasadę systematyczności.
Zasada ta dotyczy systematyczności i częstotliwości ćwiczeń korekcyjnych i korekcyjno-kompensacyjnych. Jej przestrzeganie wpływa bardzo korzystnie na opanowanie i utrwalenie nabytej wiedzy i umiejętności. Długotrwałe przerwy powodują najczęściej częściowy lub całkowity regres, co zmniejsza skuteczność terapii. Jest to bardzo charakterystyczne dla dzieci o pamięci krótkotrwałej, charakteryzującej się brakiem transferu, lub dla dzieci o rozwoju poniżej przeciętnej.

6. Zasadę ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego.
Działania wychowawcze o charakterze psychoterapeutycznym powinny towarzyszyć zabiegom dydaktycznym przez cały czas trwania zajęć terapeutycznych, a w pierwszym okresie odgrywać będą rolę dominującą.
Psychoterapia rozumiana jako świadome i celowe wpływanie środkami psychicznymi na osobowość człowieka, bądź na sposób jego uczestnictwa w procesach społecznych, aby umożliwić mu optymalne funkcjonowanie psychiczne.

Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne nie przypominają lekcji, nie mają ocen, rywalizacji, współzawodnictwa. Tempo pracy dostosowuje się do możliwości ucznia. Zadaje się mało prac domowych.


6. METODY I FORMY PRACY TERAPEUTYCZNEJ


Zastosowane metody i formy pracy będą dostosowane do możliwości psychofizycznych uczniów

- metody słowne
- metoda stymulacji wielozmysłowej i uczenia się polisensorycznego (polimodalnego)
- pokaz
- obserwacja
- praktyczne działanie (pisanie, rysowanie, czytanie, ćwiczenie pamięci)
- elementy Metody Dobrego Startu
- elementy kinezjologii edukacyjnej (E. Dennison - Gimnastyka Mózgu)
- metoda Lebox
- metody aktywizujące (m. in. skutecznego porozumiewania się, rozwijanie sprawności umysłowych)
- wizualizacja
- elementy dramy
- techniki relaksacyjne (m. in. opowiadanie relaksacyjne, elementy wizualizacji i arteterapii)
- techniki zapamiętywania (mnemotechniki) i koncentracji
- rozmowa psychoterapeutyczna
- słowa "haki"
- notatki linearne
- NLP (neurolingwistyczne programowanie)
- terapia zabawą
- muzykoterapia
- metoda skojarzeń
- praca z komputerem

- praca indywidualna
- praca w parach
- praca grupowa

7. TECHNIKI NAUCZANIA
Techniki stosowane w nauczaniu poszczególnych sprawności językowych
7.1 Techniki nauczania pisowni i pisania, które służą zwróceniu uwagi uczniów na budowę wyrazów, miejsce liter w wyrazie i ich kolejność, zapamiętanie sekwencji liter w wyrazie, technika zakończeń (polegająca na podaniu uczniom początku tekstu, np. listu; uczniowie muszą dokończyć list tak, aby był tematycznie związany z początkiem), technika uzupełniania, technika listów pisanych w imieniu bohaterów tekstu, technika porządkowania zdań, podpisywanie obrazków, uzupełnianie luk, uzupełnianie informacji.
Ćwiczenia graficzne:
1. Wyrabianie umiejętności prawidłowego trzymania i posługiwania się narzędziem piszącym poprzez:
- kreślenie linii poziomych (zachowanie prawidłowego kierunku) oraz pionowych „po śladzie" i samodzielnie,
- kreślenie linii kolistych i falistych,
- kreślenie linii zamkniętych,
- obrysowywanie szablonów,
- kopiowanie przez kalkę techniczną (linie faliste, koliste, łamane,),
- kopiowanie przez kalkę techniczną tekstów
- przepisywanie wyrazów i zdań.
2. Wdrażanie do samodzielnego pisania krótkich tekstów użytkowych:
- dyktando
- opisywanie przedmiotów i ludzi
- uzupełnianie luk pojedynczymi wyrazami
- pisanie tekstu w oparciu o tekst modelowy
- technika zakończeń
- łączenie wyrażeń codziennych
- ankieta klasowa
-karty urodzinowe
- technika „ty piszesz następny”
3. Wdrażanie do dokładności, staranności i precyzji poprzez:
- pisanie pojedynczych elementów graficznych i literopodobnych,
- pisanie liter ze szczególnym zwróceniem uwagi na dokańczanie liter i kreślenie liter z elementem okrągłym w odpowiednim kierunku
4. Ćwiczenie płynnych, rytmicznych, ciągłych ruchów pisarskich poprzez:
- pisanie wyrazów i prostych zdań ze szczególnym zwróceniem uwagi na prawidłowe łączenie liter,
- pisanie dłuższych zdań i krótkich tekstów z pamięci,
- pisanie dyktand w oparciu o wyrazy dobrze poznane.
7.2 Techniki nauczania wymowy wspomagają rozróżnianie poszczególnych dźwięków i wyrazów, są to między innymi bingo, bingo rymowane, wyrazy niepasujące do pozostałych, dopasowywanie wyrazów, dopasowywanie obrazka do wyrazu.
7.3 Podnosząc sprawność mówienia należy przed każdym ćwiczeniem szczegółowo przedstawić kontekst sytuacyjny, przypomnieć potrzebne słownictwo i struktury gramatyczne. Aby uczniowie chcieli mówić, należy zainspirować ich przedstawiając obrazek, fotografię, poster. Zadanie ucznia może polegać np. na opowiedzeniu treści obrazka, wyszukanie różnic między dwoma obrazkami, zamienienie historyjki obrazkowej na komiks, w którym postacie wypowiadają się w "chmurkach", przeprowadzenie wywiadu lub role play. Bodziec powinien być konkretem, wówczas uczniowie otrzymują materiał do pracy i mogą skoncentrować się na zadaniu.
Techniki usprawniające umiejętność mówienia:
1. Doskonalenie wymowy:
- imitacja
- rozróżnianie dźwięków
- zastosowanie par minimum
- technika bodźca obrazkowego /flashcards/
2. Budowanie krótkich wypowiedzi:
- krótkie odpowiedzi na pytania do tekstu lub obrazka
- nauka rymowanek, piosenek
- dialog i uzupełnianie tabeli na podstawie dialogu
- znajdowanie różnic w obrazkach
- dialog na podstawie dialogu modelowego
- odgrywanie ról
- przeprowadzanie ankiety
7.4 Kształcąc sprawność rozumienia ze słuchu nauczyciel powinien przygotować podstawę do każdego ćwiczenia, nakreślić dokładnie sytuację, przypomnieć i zapisać na tablicy potrzebne kluczowe słownictwo tak aby umożliwić uczniom odniesienie się do konkretów. Nagranie należy odtwarzać kilka razy, zatrzymując i zadając pytania dotyczące wysłuchanej części. Pomaga to uczniom skoncentrować się na krótszym kawałku. Można zastosować technikę dopasowywania obrazka do usłyszanego tekstu, uzupełnianie obrazka, uzupełnianie tabeli, uzupełnianie tekstu, technikę szeregowania obrazków.
7.5 Nauczanie słownictwa to wprowadzanie nowych słów jak i utrwalanie słówek już poznanych. Pomocne jest stosowanie prezentacji wizualnej wyrazów przy pomocy konkretów, kolorowych posterów, obrazków, zdjęć. Warto wpoić uczniom nawyk zapisywania nowych wyrazów obok ilustracji przedstawiającej desygnat słowa. Często wykorzystuje się takie ćwiczenia i gry jak: skojarzenia tematyczne, Three of a kind, Odd man out, Oko detektywa, Domino wyrazowe, Rozpoznawanie po omacku, Pantomima, Memory.
7.6 Często stosowaną techniką w nauczaniu czytania jest technika nauczyciel-model, nauczyciel czyta głośno, stanowi model płynności, sposobu akcentowania, uczniowie czytają za nauczycielem zdanie po zdaniu; muszą koncentrować się na krótkim segmencie językowym, przez co czytanie jest dokładniejsze. Inna technika polega na używaniu szablonów z wyciętym okienkiem, uczniowie umieszczają szablom na początku linijki tekstu i przesuwają otwór w miarę czytania. Technika ta pozwala skupić się na czytanym tekście. Kolejne techniki to: śledzenie tekstu, Back Chaining, puzzle wyrazowe.

7.7 Techniki czytania ze zrozumieniem mają na celu skupienie uwagi na czytanym tekście: technika obrazka, przewidywanie wyrazów w tekście, pytania klucze, wypełnianie luk, rysowanie scenki (nauczyciel czyta tekst, uczniowie rysują obrazek związany z tekstem), sekwencja zdań (po przeczytaniu tekstu uczniowie układają paski papieru z zapisanymi na nich zdaniami czytanki), sekwencja wydarzeń.
Techniki rozwijające umiejętność czytania:
- czytanie sylabami wyrazów składających się z prostych sylab otwartych- techniką z przeciąganiem,
- czytanie wyrazów trzyliterowych,
- czytanie wyrazów składających się z sylab otwartych i trzyliterowych,
- czytanie dłuższych wyrazów składających się z sylab otwartych,
- czytanie wyrazów sylabami składających się z sylab otwartych i zamkniętych,
- układanie i czytanie zdań z rozsypanki,
- czytanie metodą „echo",
- uzupełnianie literami luk w wyrazach i w zdaniach,
- uzupełnianie wyrazami luk w zdaniach,
- układnie wyrazów , podpisów do obrazków,
- dobieranie zdań do obrazków- układnie historyjek,
- czytanie krótkich tekstów ze zwracaniem uwagi na odpowiednią intonację
- powtarzanie od końca
- sporządzanie mapki tekst
7.8 Nauczanie struktur gramatycznych powinno odbywać się w trzech fazach: prezentacja, praktyka językowa, produkcja. Przedstawienie nowej struktury powinno odbyć się w określonym, znanym uczniom kontekście, w sposób całościowy, bez dzielenia jej na segmenty i po kilku powtórzeniach, bazując na analogii językowej przechodzi się do fazy praktyki językowej. Najlepsze rezultaty przynosi stosowanie metod i technik odnoszących się do konkretu ponieważ myślenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi pozostaje w sferze operacji konkretno-obrazowych.
7.9 Ćwiczenia w rozwijaniu percepcji wzrokowej (koordynacji wzrokowo- ruchowej, spostrzegania figury i tła, stałości spostrzegania, spostrzeganie stosunków przestrzennych, a szczególnie spostrzeganie przedmiotów w przestrzeni), koncentracji i pamięci wzrokowej oraz analizy i syntezy wzrokowej.

1. Ćwiczenia spostrzegania na materiale konkretnym:
- rozpoznawanie obrazków ukazywanych w krótkich ekspozycjach,
- zapamiętywanie jak największej liczby przedmiotów znajdujących się na obrazkach,
- dobieranie jednakowych obrazków,
- wyszukiwanie różnic między obrazkami,
- wyszukiwanie podobieństw między obrazkami,
- segregowanie obrazków podobnych tematycznie,
- określanie położenia przedmiotów w przestrzeni i na obrazku w stosunku do siebie i innej osoby,
- zabawy ułatwiające orientację w kierunkach,
- zabawy słuchowe - określanie kierunku dochodzenia dźwięku,
- układanie puzzli, pociętych obrazków w oparciu o wzór i bez wzoru, począwszy od małej ilości elementów do większej.
2. Ćwiczenia spostrzegania na materiale abstrakcyjnym i literopodobnym:
- dobieranie jednakowych par figur,
- dzielenie figur geometrycznych na mniejsze, a następnie składanie ich w całość i sklejanie,
- graficzne odtwarzanie figur krótko eksponowanych,
- odtwarzanie prostych układów przestrzennych krótko eksponowanych,
- wyróżnianie z tła figur o tym samym kształcie w różnym położeniu,
- rozpoznawanie i nazywanie znaków informacyjnych,
- rozpoznawanie i łączenie takich samych znaków literopodobnych.
3. Ćwiczenia na materiale literowym:
- wyszukiwanie liter o takim samym kształcie,
- rozpoznawanie i nazywanie liter o podobnym kształcie w różnym zapisie graficznym,
- wykonywanie ilustracji do liter o podobnym kształcie,
- różnicowanie liter najczęściej mylonych,
- tworzenie wyrazów rozpoczynających się od liter najczęściej mylonych- mieszanie ich,
- łączenie w pary wyrazów o graficznym podobieństwie,
- składanie wyrazów wcześniej pociętych w pionie i poziomie o podobnym zapisie graficznym i odczytywanie ich
Uczniowie bardzo chętnie wykonują wszystkie ćwiczenia w postaci, zabaw, gier i współzawodnictwa. Zabawy często stosowane to m.in.: Bingo, Simon Says, Memory. Sprawiają one, że dzieci chętnie, w naturalny sposób używają języka obcego, traktując go jako narzędzie potrzebne do uczestnictwa w grze.

7.10 Rozwijanie percepcji słuchowej (prawidłowe różnicowanie dźwięków mowy zwane słuchem fonematycznym lub fonematyczno-fonetycznym czyli zdolność wyodrębniania i identyfikowania dźwięków mowy).
Opóźnienia rozwoju słuchu fonematyczno-fonetycznego są przyczyną specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.
Ćwiczenia uwzględniające:
-różnice między wyrazami, zamienianie wyrazów, ukryte wyrazy, wyliczanie, operacje wyrazowe
- wypełnianie poleceń
- ćwiczenie pamięci
- ćwiczenia na wyrazach bez znaczenia
- zabawy ćwiczące percepcję słuchową.


8. PLANOWANIE LEKCJI

Planując zajęcia terapii pedagogicznej w języku angielskim, w której uczestniczą osoby z dysleksją rozwojową nauczyciel powinien pamiętać o pewnych zasadach, które pozwolą na zwiększenie efektywności procesu zapamiętywania przez uczniów nowego materiału
1. Na początku każdej lekcji nauczyciel powinien powiedzieć jaki jest temat lekcji, czego grupa nauczy się, pod koniec lekcji powinno nastąpić krótkie podsumowanie. Taka klamra otwierająca i zamykająca lekcję pozwoli uczniom z dysleksją ocenić co jest istotne, a co nie.
2. Na wstępie nowej lekcji uczniowie powinni przypomnieć czego dotyczyła lekcja poprzednia.
3. Najważniejsze informacje zapisane na tablicy powinny być podkreślone, aby ułatwić zapamiętanie warto używać do zapisu różnych kolorów.
4. Słabszym uczniom należy wydłużyć czas przeznaczony na wykonanie poszczególnych zadań tak, aby mogli spokojnie wykonać polecenia.
5. Należy używać tak często jak tylko możliwe pomocy takich jak obrazki, postery, przedmioty i sytuacje znane uczniom z doświadczenia.
6. Uczniowie z dysleksją mają ograniczoną zdolność koncentracji i łatwo się męczą, więc lekcja powinna być atrakcyjna i zróżnicowana pod względem treści. Zalecane są minutowe przerwy po każdych dziesięciu minutach intensywnej pracy.
7. Należy chwalić pracę i starania ucznia po każdym ćwiczeniu, nawet jeśli nie było ono wykonane bezbłędnie.
8. Wskazane jest robienie pauz pozwalających na transfer zapamiętanego materiału z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej ze względu na spowolnienie procesu przypominania i reprodukcji wiedzy.
9. Wprowadzając określone słownictwo czy struktury językowe należy stosować zasadę akwizycji języka polegającą na wprowadzaniu nowego materiału za pośrednictwem już znanego, działać przez skojarzenia, stosować pomoce wizualne.
10. Uczniowie powinni otrzymywać proste, zrozumiałe polecenia, przekazujące maksimum informacji za pomocą minimalnej liczby słów.
11. Uczniowie z dysleksją mają problemy z analizą słuchową więc instrukcje powinny być powtarzane kilkakrotnie. Najlepiej sprawdzają się instrukcje obrazowo-słowne.
12. Nauczyciel powinien stosować kontrolę i wzmocnienie po sprawdzeniu małych segmentów wiedzy. Pozwala to przekonać się, ile uczniowie zapamiętali oraz utrwalić wiedzę. Umożliwia to także osiągnięcie szybkiego sukcesu. Nauczyciel po pozytywnych uwagach stosuje natychmiastową kontrolę, pamiętając o tym, by robić to w sposób delikatny.
13. Istotne jest utrzymanie równowagi pomiędzy pomaganiem i egzekwowaniem. Nauczyciel powinien pomagać uczniom, aby czuli się bezpieczni, następnie eliminuje pomoc, aby uczniowie nauczyli się samodzielności, niezbędnej w nauce języka obcego.
14. Cele zajęć powinny być jasno sformułowane, należy podkreślać to co jest najważniejsze i eliminować informacje o mniejszej wadze.


9. TREŚCI NAUCZANIA

9.1 TEMATY, MATERIAŁ LEKSYKALNY
Świat wokół nas:
- szkoła: przedmioty szkolne;
- dom: opis domu, pokoi, meble i sprzęty domowe;
- człowiek: wygląd, cechy charakteru, uczucia, części ciała;
- zdrowie: choroby i dolegliwości, postępowanie w czasie choroby;
- rodzina: członkowie rodziny, miłość, małżeństwo, rodzicielstwo;
- ubranie: nazwy części garderoby, kolory i wzory;
- jedzenie: produkty żywnościowe, zdrowa żywność, nazwy posiłków i dań, przepisy kulinarne;
- zakupy: nazwy sklepów i usług, lista zakupów, pieniądze w krajach anglosaskich;
- czynności dnia codziennego;
- środki transportu.
Czas wolny:
- sport: nazwy dyscyplin, uprawianie sportów;
- muzyka: rodzaje muzyki;
- kino i telewizja: gatunki filmowe, nazwy programów;
- zainteresowania i hobby: zbieranie znaczków, wędkarstwo, fotografia; czytanie, gatunki
literackie;
- przyjęcia i zabawy.
Praca:
- nazwy zawodów i zajęć;
Przepływ informacji:
- kartki i listy;
- media;
Geografia i środowisko:
- nazwy państw, narodowości, stolice krajów;
- strony świata;
- podróże, turystyka, wycieczki, wakacje;
- określanie czasu: nazwy miesięcy, dni tygodnia, określanie godzin;
- pogoda;
- ochrona środowiska.
Biologia:

- nazwy zwierząt;
- klasyfikacja zwierząt;
- części ciała zwierząt;
- miejsce występowania zwierząt;
- zwierzęta zagrożone wyginięciem.
Historia:
- epoki historyczne;
- życie codzienne w przeszłości;
- ważne wydarzenia historyczne;
- odkrycia i wynalazki;
- biografie sławnych ludzi.
Wartości uniwersalne:
- przyjaźń;
- prawda;
- wrażliwość na krzywdę drugiego człowieka;
- tolerancja dla innych kultur i narodowości;
- rodzina.
Kultura krajów anglosaskich i świata:
- życie codzienne w różnych kulturach (szkoła, rodzina, kuchnia, itp.);
- tradycja i święta (Halloween, Christmas, Saint Valentine’s Day, itp.)

9.2 FUNKCJE JĘZYKOWE
Zwroty grzecznościowe:
- powitanie, pozdrawianie, żegnanie (Hello. How are you? Goodbye. See you);
- przedstawianie siebie i innych (I’m Tom. This is Mark. Nice to meet you.);
- podziękowanie (It’s great. Thanks.).
Prowadzenie i podtrzymywanie rozmowy:
- literowanie;
- rozpoczynanie rozmowy (Excuse me. Can you help me?)
- wyrażanie opinii (I think it’s brilliant!)
- sygnalizowanie niezrozumienia i prośba o powtórzenie (Sorry, can you repeat that please?).
Wyrażanie postaw wobec rozmówcy i zdarzeń:
- wyrażanie upodobań i preferencji (I like dancing but I don’t like reading.)
- proponowanie, zapraszanie (Let’s go to the cinema.)
- wyrażanie życzeń (I want fish and chips.)
- wyrażanie próśb (Can you give it to me please?)
- instruowanie (Write with your pen.)
- doradzanie, nakaz (You should be quiet.)
- wyrażanie zakazu (You mustn’t drop litter.)
- wyrażanie pozwolenia (You can go to the party.)

Informowanie:
- pytanie o informację
- identyfikacja osób, przedmiotów i miejsc (This is my room. It isn’t big)
- opisywanie osób (He’s tall.)
- opowiadanie (filmu, zdarzenia);
- mówienie o czynnościach dnia codziennego (I come home at 5 o’clock.);
- mówienie o czynnościach mających miejsce w chwili mówienia (They are doing their homework.)
- planowanie (We are going to take the tent with us.)
- opis czynności i sytuacji mających miejsce w przeszłości (Tim cleaned his room.)
- mówienie o umiejętnościach (I can speak French.)
- wyrażanie posiadania (I have a nice dog.)
- porównywanie osób i przedmiotów (Rebecca is taller than Jenny.);
- określanie czasu (It’s a quarter to7.)
- określanie pogody (It’s sunny.).

9.3 MATERIAŁ GRAMATYCZNY
Rzeczowniki:
- policzalne i niepoliczalne;
- liczba pojedyncza i mnoga regularna i nieregularna;
- forma dzierżawcza ‘s.
Czasowniki:
- modalne: can/can’t, could/couldn’t, may/might, must/mustn’t, should/shouldn’t;
13
- czasowniki to be, have (got);
- konstrukcja there is;
- zwroty going to, would like, be allowed to;
- tryb rozkazujący;
- czasy gramatyczne: Present Simple, Present Progressive, Present Perfect, Past Simple,
Past Progressive,;
Przymiotniki:
- stopniowanie;
- miejsce w zdaniu.
Zaimki:
- osobowe;
- dzierżawcze;
- zwrotne;
Liczebniki:
- główne;
- porządkowe.
Określniki:
- a, an, the;
- some, any, no;
- this, these, that, those;
- much, many, a few, a little, enough.
Przyimki:
- miejsca;
- czasu.

10. OCENIANIE

Ocenianie podczas zajęć terapii pedagogicznej w języku angielskim powinno być efektywnym narzędziem motywowania uczniów przez podkreślanie ich osiągnięć.
Nauczyciel-terapeuta powinien dokonywać pomiaru wiedzy i umiejętności pamiętając, o wadze przekazywania informacji zwrotnej.
Ocena poprawności ortograficznej prac pisemnych powinna mieć charakter opisowy oraz motywować ucznia do wykonywania zadań związanych z poprawą
i utrwaleniem pisowni wyrazów błędnie napisanych.

Ocena formalna - określa stopień opanowania gramatyki, słownictwa, czytania ze zrozumieniem, słuchania ze zrozumieniem i mówienia.

Ocena nieformalna - uwzględnia: systematyczność, motywację ucznia, aktywność ucznia na zajęciach i zaangażowanie.


11. REALIZACJA PROGRAMU NAUCZANIA

11.1. Ogólne zalecenia metodyczne

Osiągnięcie przedstawionych celów zajęć terapii pedagogicznej w języku angielskim będzie możliwe przy spełnieniu następujących warunków:

a/ pełna aktywność ucznia; uczeń powinien świadomie uczestniczyć w zajęciach, systematycznie i rzetelnie wykonywać zadania
b/ odpowiedni, to znaczy najbardziej efektywny dla danej grupy uczniów i każdego z uczniów sposób organizowania i kreowania procesu nauczania.

Spełnienie drugiego warunku wiąże się z koniecznością dokonania przez nauczyciela wyboru właściwych metod i technik nauczania po wcześniejszym uwzględnieniu rodzaju, zakresu oraz głębokości zaburzeń uczniów objętych terapią. W związku z niejednorodnością grup uczniów słusznym jest pozostawienie nauczycielowi prawa wyboru najlepszych dla określonego zespołu uczniów, w określonych sytuacjach, technik nauczania i sposobów organizowania procesu dydaktycznego.
Przy doborze technik nauczania należy uwzględnić:
- konieczność kształcenia czterech sprawności językowych
- konieczność stosowania technik wspierających integrację sprawności językowych
Przy doborze treści nauczania należy uwzględnić etap rozwoju poznawczego, emocjonalnego, społecznego dziecka objętego terapią – dostosować tematykę zajęć do jego potrzeb i zainteresowań


12. BIBLIOGRAFIA

Dysleksja w kontekście nauczania języków obcych, red. M. Bogdanowicz, M. Smoleń, Gdańsk 2004.
Dyslexia in the English Classroom, A. Butkiewicz, K. Bogdanowicz, wyd. Harmonia 2004
Dysleksja a nauczanie języków obcych, K. Bogdanowicz, wyd. Harmonia 2011
Dyslektyczne ucho, E. Szymankiewicz, wyd. Harmonia 2012
Uczeń z dysleksją w szkole, M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, wyd. Operon 2005
Kreowanie rozwoju dziecka, I. Mańkowska, wyd. Operon 2005
100+ ideas for supporting children with dyslexia, G. Reid, S. Green, wyd. Continuum 2011

Wyświetleń: 1954