Często mówi się o kulturze, przynależności czy tożsamości. Dzieli się je na różne grupy i przypisuje się im określone wartości , które wypływają z przypisanych im wzorców, które są oceniane pozytywnie lub negatywnie. Warto wspomnieć o kulturze duchowej, materialnej, społecznej, lecz także o kulturze słowa lub osobistej. Należy więc podjąć dyskusję i zastanowić się nad pojęciami kultury i tożsamości.
Margaret Mead, która jest amerykańskim etnologiem i socjologiem zajęła się badaniem kultury i tożsamości, a zrobiła to badając kulturę współczesnych ludów pierwotnych np. Indian mieszkających w latach 40. w Wenezueli, ludy Pacyfiku (z plemienia Arapesh), Polinezyjczyków oraz innych. Badania, które były prowadzone przez Margaret Mead stały się podstawą do napisania książki „Kultura i tożsamość – studium dystansu międzypokoleniowego”. Autorka zauważyła, że kultura ma różne stopnie złożoności, że występują w niej podobieństwa i różnice oraz że dostarcza ona wzorców zachowań, które są jednocześnie wartościami.
Autorka dokonuje w swej pracy podziału kultur na trzy grupy. Wyróżnia:
1. Przeszłość – kultury postfiguratywne, czyli nieocenieni przodkowie; tu dzieci uczą się głównie od swych rodziców.
2. Teraźniejszość – kultury kofiguratywne, czyli odnalezieni rówieśnicy; tu zarówno dzieci jak i dorośli uczą się od swych rówieśników.
3. Przyszłość – kultury prefiguratywne, czyli zagadkowe dzieci; tu dorośli również się uczą od swych dzieci.
W rozdziale poświęconym przeszłości Mead stwierdza, że w kulturze postfiguratywnej zmiany zachodzą wolno i są trudne do zauważenia. Dziadkowie nie marzą, by życie ich wnuków było inne niż ich własne. Tu przeszłość dorosłych jest przyszłością młodych, a życie minionych generacji wykreśla plan kolejnych pokoleń. Jak stwierdza Mead powodem tego jest to, iż starsi nie chcą dopuścić żadnych zmian, a swym następcom przekazuję poczucie niezmiennej ciągłości. Dodatkowo dziecko należy do ich tradycji, oraz do tego wszystkiego co ich łączy i wyróżnia. Tu można zauważyć skąd brało się poczucie tożsamości dziecka i przekonanie, że czeka je tylko jedno przeznaczenie. Można tu mówić o poczuciu ciągłości. Autorka stwierdza także, że każdy gest wzmacnia, przypomina, a nawet odbija i naśladuje inne gesty. Są to pewnego rodzaju formy lub wzory. Mead opisuje także bliski związek z miejscem zamieszkania. Jest to element kultury postfiguratywnej. W społecznościach koczowniczych lub emigracyjnych, jak pisze autorka, ludzie mogą lgnąć do siebie, by tym silniej stwierdzić wspólną tożsamość z przodkami. Należy pamiętać, że kultura postfiguratywna wymaga jednoczesnej obecności trzech generacji. Jest to związek pokoleń, w którym najstarsza generacja oczekuje realizacji tego, co w ich mniemaniu jest ważne, wartościowe.
W rozdziale poświęconym teraźniejszości wzorem dla członków społeczeństwa jest zachowanie rówieśników. Starsi nadal jednak odgrywają rolę podstawową. Określają granice i formy. Z rozważań Mead wynika, że konfiguracja bierze początek z rozpadu systemu postfiguratywnego, a jako pewien styl życia może trwać krótko. Autorka wymienia przyczyny rozbicia tego systemu, którymi mogą być: kataklizm, w którym zostanie zdziesiątkowana cała ludność, pojawienie się nowych technologii (starsi nie potrafią sobie ich łatwo przyswoić), osiedlenie się w nowym kraju (starsi są i będą traktowani jak obcy i emigranci), podbój, który zmusi całą ludność do nauczenia się nowego języka i zwyczajów, przewrót religijny (starsi muszą na nowo wpajać dzieciom nowe ideały, z którymi nie mieli wcześniej do czynienia), przemiany rewolucyjne (nowe wzory stylów życia).
Kultura kofiguratywna opiera się na doświadczeniu młodych pokoleń. Nie ma odpowiednika w poprzedzających ją pokoleniach, czyli u rodziców i dziadków. Za powód Mead uznaje to, że przodkowie nie dostarczają żadnego praktycznego wzoru zachowania, a młodzi sami poszukują nowego stylu zachowania. Wynika z tego wniosek, że w społeczeństwie kofiguratywnym brak dziadków. Kofiguracja jest tam, gdzie młodzi ludzie są nakłaniani do imitowania zachowań swoich rówieśników. Przyjmują więc nowy system wartości, bo poszukują nowych wzorców, które sprawią, że nie będą wyobcowani z grupy rówieśników. Według Mead przodkowie nie dostarczają nowych wzorów zachowań, które sprawdziły by się w praktyce. Młodzi sami muszą dojść do nowego stylu, sami muszą go wypracować. To będzie nowy styl zachowania oparty na osobistym doświadczeniu. To będzie wzór przekazywany innym rówieśnikom. Oczywiste w tym przypadku staje się to, że w tej kulturze brak dziadków. Kofiguracją jest więc to, że młodzi ludzie są nakłaniani do naśladowania zachowań swych rówieśników. Wiek i stanowisko stają się sprawą zasadniczą. Mead pisze także o tym, że może stać się tak, że cała grupa może przyjąć odwrotny wzór zachowania, niż stosowany w przeszłości. Popiera to faktem europejskich Żydów w USA. Z jej badań wynika, że w takich przypadkach, gdy pojawia się rodzina podstawowa słabną więzi pomiędzy wnukami i dziadkami. Dzieci same dochodzą do standardów swych zachowań. Dla nich ważne są środki masowego przekazu, które dostarczają wzorców dla dorastającej młodzieży. Z tego co zaobserwowała autorka „Kultury i tożsamości” kofiguracja stała się głównym stylem zachowań młodych, inspirowanym przez środki masowego przekazu. Taki rodzaj wzorców ogarnął cały świat.
W rozdziale poświęconym przyszłości, czyli kulturze prefiguratywnej Mead pisze, że badania nad dawnymi kulturami pomagają wyjaśnić i zrozumieć to, co będzie w przyszłości, to, co będzie się działo we współczesnym świecie. Należy więc określić charakter zmian, bo we współczesnym świecie mamy do czynienia z szybkimi zmianami i bardzo szybkim postępem. Mead wskazuje na różnice, które z tego wynikają. Jest to rozłam międzypokoleniowy, który ogarnął cały świat (wprowadził niepokój i ogarnął młode pokolenie). Zmiany technologiczne, utrata zaufania do dawnych systemów wiary, powodzenie nowych przekonań. Ważnym faktem jest sprzeciw, a nawet bunt młodzieży na całym świecie. Powodem tego jest: pojawienie się społeczności obejmującej cały świat, rewolucja naukowa i medyczna. Zmiany te nastąpiły jednocześnie i są odczuwalne na całym świecie. Ludzie, którzy żyją w różnych kulturach, spotykają się w teraźniejszości. Badaczka w rozdziale poświeconym kulturze prefiguratywnej pisze, że to starsze pokolenie utrzymuje w swych rękach władzę, decyduje o zasobach i środkach, które są potrzebne do utrzymania porządku i organizacji. Kontroluje także system oświaty oraz rozwój kariery młodych ludzi. Z badań Mead wynika, że młodzi buntownicy, czyli młode pokolenie zachowuje się jak pierwsze pokolenie ludzi, którzy urodzili się w nowym kraju. Faktem staje się to, że młodzi nie maja pojęcia o tym, jak żyli ich rodzice. Młodzi zauważają, że starsi nie używają środków masowych, a tylko takich, za pomocą których nie da się wiele zrobić. Nowy styl życia odchodzi od stylu postfiguralnego. Według Mead musimy stworzyć systemy prefiguratywne, otwarte, które koncentrują się na przyszłości, czyli na dzieciach, których umiejętności, są nam dziś znane najmniej. Według autorki wszystkie przeszłości nasza przeszłość i przeszłość innych kultur, musza być traktowane jako prekursorzy nowych czasów. Musimy pamiętać, że przyszłość już jest teraz. Jest to przyszłość społeczności mężczyzn, kobiet i dzieci.

Praca Margaret Mead porusza sprawy jednocześnie bardzo oczywiste i skomplikowane. Wszystko jest poparte badaniami autorki książki i wytłumaczone. Sprawy, które wydawały się błahe, nabierają po przeczytaniu pracy głębi. Książka zmusza czytelnika do refleksji nad przedstawionymi problemami. Poszczególne pokolenia mają swoje wzorce kulturowe. Na własnym przykładzie można zaobserwować to, co opisuje Margaret Mead. Wystarczy przypomnieć sobie zwroty, wyrażenia, które kierowali lub nadal kierują do nas dziadkowie i rodzice. Tak jak pisze Mead są to gotowe schematy wypowiedzi.
Książka posiada wiele atutów i przekazuje wartości. Warto wspomnieć o przykładach, które przytacza autorka na konkretnych grupach współczesnych ludów pierwotnych. Wypowiedzi Mead stają się gotowym mottem do naśladowania lub ważnym przekazem, który zmieni coś w życiu poszczególnego człowieka, jednostki np.
„ Miniona świetność jest marną pociechą, gdy w garnku pusto i wiatr gwiżdże przez szpary dachu.”
„ ... zamiana ról powoduje chaos i konflikt międzypokoleniowy.”
„ Przyszłość obecnie żyjących dzieci jest czymś tak zupełnie nieprzewidywalnym, że nie potrafimy się z nią uporać w sposób, który uparcie stosujemy.”
„Wszyscy ludzie, gdziekolwiek się znajdują i skądkolwiek przychodzą, są emigrantami wkraczającymi w nową erę.”
„ Wszystkie przeszłości nasza przeszłość i przeszłość innych kultur, musza być traktowane jako prekursorzy nowych czasów.”
W trakcie czytania książki warto zwrócić uwagę na pytania , które wprowadza Mead. Kim jestem ? Na czym polega moje życie jako jednostki w kulturze ? Jak mam mówić i chodzić, jeść i spać, kochać i zarabiać na życie, zostać rodzicem i przyjąć śmierć ? Te pytania zmuszają czytelnika do refleksji, wprowadzają chwilę zadumy, bo są kierowane między innymi do nas.
Koniecznie trzeba wspomnieć o wstępie i wprowadzeniu. Dają obraz tego, czego możemy się spodziewać w dalszej pracy. Temat jest zarysowany ogólnie, lecz tak napisany, że koniecznie trzeba przeczytać resztę książki, bo czuje się wtedy niedosyt oraz wielką chęć poznania całości.
Jedyną rzeczą, która może sprawiać problemy czytelnikowi może być wprowadzenie przez Mead zwrotów i wyrażeń, które nie koniecznie musi znać zainteresowany tą pracą np. okres edypalny, utopia, kasty, anachronizm, kultury natywistyczne, postawy ortodoksyjne i absolutystyczne, zasady permisywne, banicja, miraż.
Ujmując sprawę bardzo ogólnie książka Margaret Mead uświadomiła mi, że przyszłość i kultura prefiguratywna to czasy, w których żyję. Bardzo ważną rolę odgrywają tu środki masowego przekazu i wszelkie nowinki technologiczne. Mówi się jednak cały czas, jak ważna jest przeszłość oraz że nie można o niej zapominać, bo jest etapem naszej kultury. Człowiek, który nie zna swojej przeszłości, historii jest pozbawiony i odcięty od tego, co doprowadziło nas, ludzi współczesnych, do czasów , w których żyjemy.

Wyświetleń: 456