Program
zajęć korekcyjno - kompensacyjnych z zakresu
uspołeczniania.

WSTĘP
Program ten jest przeznaczony do realizacji na zajęciach rewalidacyjnych: „Uspołecznianie – korygowanie niepożądanych zachowań społecznych i wzmacniania zachowań społecznie akceptowanych”. Zajęciami objęci są uczniowie Zespołu Szkól Specjalnych w Ostrowcu Św. ul. Iłżecka 3, u których na postawie orzeczenia z PP-P stwierdzono potrzebę tego typu oddziaływań terapeutycznych.
Wymiar zajęć wynosi 60 minut.
Praca z uczniami prowadzona jest w oparciu o Indywidualny Program Zajęć Rewalidacyjnych oraz „Program zajęć rewalidacyjnych z zakresu: uspołecznianie z uwzględnieniem korygowania niepożądanych zachowań społecznych i wzmacniania zachowań społecznie akceptowanych”.
Zajęcia terapeutyczne odbywają się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu, z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach.
Dla każdego ucznia objętego zajęciami rewalidacyjnymi został napisany Indywidualny Program Zajęć Rewalidacyjnych, w którym uwzględniono zalecenia z PP-P oraz treści edukacyjne dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych ucznia. Realizacja treści programowych odbywa się w przyjaznej dla dziecka atmosferze zapewniającej mu poczucie bezpieczeństwa. Aktywność dziecka jest wzmacniana pozytywnie i nastawiona na umożliwienie osiągnięcia sukcesu.
Zajęcia z uczniami będą kontynuowane w miarę indywidualnych możliwości dziecka, do czasu złagodzenia objawów niewłaściwego zachowania oraz opanowania tych zachowań, które są społecznie akceptowane.

Należy pamiętać, że możliwości edukacyjne osób z niepełnosprawnością intelektualna w stopniu umiarkowanym lub znacznym zależne są od indywidualnych czynników psychofizycznych. Ogólnie można stwierdzić, że upośledzenie umysłowe, zarówno umiarkowanego jak i znacznego stopnia, określane wspólnym terminem głębszego upośledzenia, ujawnia się w czynnościach orientacyjno-poznawczych, intelektualnych, emocjonalnych, społecznych, motorycznych oraz w całej osobowości. U dzieci tych występują nieprawidłowości i zaburzenia o różnych wymiarach i zróżnicowanym nasileniu w zakresie percepcji wzrokowej, słuchowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, słuchowo-ruchowej, pod względem rozwoju mowy i rozwoju motorycznym. Nauczyciel spotyka się na co dzień z takim zjawiskiem, że niektóre dzieci umiarkowanie upośledzone w zakresie jednej lub kilku sprawności mogą funkcjonować jak dzieci znacznie upośledzone, zaś u znacznie upośledzonych niektóre sprawności mogą być rozwinięte na poziomie umiarkowanym.

Stad też przy doborze treści programowych zachowano proporcję między wymaganiami stawianymi uczniowi , a jego możliwościami psychofizycznymi.
Możliwości dziecka w sferze rozwoju społecznego w zależności od stopnia niepełnosprawności są następujące:


UCZNIOWIE
Z UMIARKOWANĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ UCZNIOWIE
ZE ZNACZNĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ
- osiągają dojrzałość społeczną na poziomie 10-latka; - osiągają dojrzałość społeczną na poziomie 7-8latka;
- b. często widoczna jest u nich potrzeba kontaktów społecznych; - często są samodzielne w załatwianiu potrzeb fizjologicznych i poruszaniu się w bliskiej okolicy;
- są na ogół samodzielne w obsłudze; - rozumieją proste sytuacje;
- mogą wykonywać proste prace domowe; - wykonują proste prace domowe;
- rozumieją proste sytuacje społeczne; - potrafią porozumiewać się w prostych sprawach;
- na ogół potrafią wyrazić swoje potrzeby; - wymagają w życiu wsparcia i znacznej pomocy osób trzecich.
- na ogół potrafią porozumiewać się i współpracować z innymi;
- wymagają w życiu wsparcia i ograniczonej pomocy osób trzecich.


W trakcie realizacji programu wykorzystywane są środki i materiały dydaktyczne zgromadzone przez nauczyciela oraz te, które znajdują się w bazie materiałowo – dydaktycznej szkoły.

Kształcenie umiejętności prospołecznych ma za zadanie umożliwienie dzieciom radzenie sobie z problemami, zdarzeniami w sposób efektywny, gdziekolwiek i kiedykolwiek miałyby miejsce.



CEL GŁÓWNY PROGRAMU:
Rozpoznawanie, korygowanie i eliminowanie, w miarę indywidualnych możliwości dziecka, objawów lub przyczyn niepożądanych zachowań oraz zaburzeń uniemożliwiających dziecku prawidłowe funkcjonowanie w życiu społecznym (w szkole, w domu, na ulicy, w grupie rówieśniczej itp.)


CELE SZCZEGÓŁOWE:
 Nabywanie podstawowych umiejętności społecznych i umiejętne zastosowanie ich w praktyce do komunikowania się z otoczeniem, dobierając właściwe słowa dla wyrażania swoich potrzeb.
 Nabywanie umiejętności prawidłowego zachowania się podczas nawiązywania kontaktów interpersonalnych.
 Wspomaganie rozwoju społecznego.
 Kształtowanie świadomości własnych emocji i wyrażanie tych pozytywnych w relacjach z innymi osobami.
 Wspomaganie rozwoju emocjonalnego dziecka.
 Zachęcanie dziecka do wyrażania swoich myśli.
 Wzbogacanie u dziecka słownika biernego i czynnego.
 Kształtowanie umiejętności prowadzenia dialogu dziecka z nauczycielem.
 Nabywanie przez dziecko umiejętności przeciwnych do zachowań agresywnych.
 Umiejętność radzenia sobie przez dziecko w sytuacjach stresowych.
 Rozwijanie u dziecka umiejętności rozróżniania społecznie akceptowanych wzorów zachowań od nieakceptowanych z naciskiem na korygowanie zachowań niepożądanych.
 Nabywanie przez dziecko umiejętności reagowania i radzenia sobie w nagłych, niebezpiecznych sytuacjach(wypadek, pożar, zasłabnięcie drugiej osoby, gdy sam poczuje się źle,… ).
 Wdrażanie dziecka do samodzielności w zakresie samoobsługi.
 Umożliwienie dziecku odniesienia sukcesu.







TREŚCI EDUKACYJNE REALIZOWANE W RAMACH ZAJĘĆ REWALIDACYJNYCH Z ZAKRESU USPOŁECZNIANIA UJĘTE ZOSTAŁY W NASTĘPUJĄCE DZIAŁY:

I. Podstawowe umiejętności społeczne i umiejętne zastosowanie ich w praktyce do komunikowania się z otoczeniem, dobierając właściwe słowa dla wyrażania swoich potrzeb:

* słuchanie;
* rozpoczynanie rozmowy;
* prowadzenie rozmowy;
* zdawanie pytań;
* dziękowanie;
* przedstawianie się;
* przedstawianie innych osób;
* mówienie komplementów;
* rozumienie sytuacji społecznych przedstawionych na obrazkach;
* rozumienie sytuacji zaistniałej wprost – opis sytuacji;
* próby rozumienia ponadpodstawowego – doszukiwanie się powiązań między zdarzeniami;



II. Nabywanie umiejętności prawidłowego zachowania się podczas nawiązywania kontaktów interpersonalnych:

* jazda autobusem;
* robienie zakupów;
* spacer;
* wyjście na pocztę;
* zabawa z rówieśnikami;
* nawiązywanie znajomości z kolegami (kolejność zachowań):
# pozdrawianie;
# rozumienie innych;
# dołączanie;
# czekanie na swoją kolej;
# dzielenie się;
# oferowanie pomocy;
# zapraszanie do zabawy;


III. Wspomaganie rozwoju społecznego:

* kształtowanie umiejętności współdziałania z drugą osobą (podział zadań, wzajemna pomoc);
* zachęcanie do brania udziału w zabawach naśladowczych, tematycznych, konstrukcyjnych;
* wdrażanie do troski o własne bezpieczeństwo podczas zajęć w klasie, unikanie niebezpiecznych narzędzi;
* reagowanie na nagłe sytuacje w klasie – informowanie o swoim złym samopoczuciu swoim lub kolegi z klasy;
* kształtowanie poczucia sprawczości podejmowanych działań i odpowiedzialności za swoje czyny;
* nabywanie doświadczeń z zakresu wypełniania podstawowych ról społecznych np. podczas zabaw tematycznych;
* zwracanie uwagi na potrzeby innych osób i rozumienie ich;
* umiejętność inicjowania kontaktów z rówieśnikami i osobami dorosłymi.


IV. Świadomość własnych emocji i wyrażanie tych pozytywnych w relacjach z innymi osobami:

* znajomość własnych uczuć;
* wyrażanie swoich uczuć;
* rozumienie uczuć innych osób;
* radzenie sobie z czyjąś złością;
* wyrażanie sympatii i miłości;
* radzenie sobie ze strachem;
* nagradzanie samego siebie.

V. Wspomaganie rozwoju emocjonalnego dziecka:

* rozpoznawanie, nazywanie i opisywanie różnych stanów emocjonalnych u siebie i innych;
* wyrażanie emocji przez gesty, postawy, mimikę twarzy (zabawy z lustrem, scenki, pantomimy);
* adekwatne zachowanie się, odpowiednia reakcja w zależności od sytuacji, w której dziecko może się znaleźć;
* wyrażanie emocji środkami plastycznymi, muzycznymi itp.

VI. Sposoby wyrażania przez dziecko swoich myśli:

* opowiadanie ilustracji, opisywanie przedmiotów przy jak najmniejszej pomocy nauczyciela;
* wskazywanie związków przyczynowo-skutkowych;
* samodzielne opowiadanie treści prostego, krótkiego tekstu, wiersza, rymowanki;
* wyodrębnianie głównej postaci;
* swobodne wypowiadanie się na dowolny temat;
* swobodne wypowiadanie się na określony temat;
* opowiadanie przebiegu i kolejności czynności –kilkuelementowe historyjki obrazkowe (np. opowiedz, jakie czynności wykonuje ta osoba?, co trzeba zrobić, żeby…?, co będzie siedziało dalej…?).

VII. Wzbogacanie u dziecka słownika biernego i czynnego:

* słuchanie wypowiedzi innych osób;
* słuchanie utworów literackich, słuchanie i oglądanie bajek, filmów;
* wyjaśnianie znaczenia nieznanych wyrazów;
* swobodne i kierowane wypowiedzi na dany temat;
* poszerzanie słownictwa i rozumienie pojęć (w miarę indywidualnych potrzeb).

VIII. Umiejętności prowadzenia dialogu dziecka z nauczycielem:

* zachęcanie dziecka do zadawania pytań na interesujący temat;
* układanie pytań do ilustracji;
* podtrzymywanie spontanicznych rozmów prowadzonych przez dziecko;
* wskazywanie poprawnie zbudowanych zdań pod względem gramatycznym.

IX. Alternatywne sposoby wyrażania własnych emocji jako odpowiedź na zachowania agresywne:

* proszenie o pozwolenie i czekanie na zgodę;
* dzielenie się czymś;
* pomaganie innym;
* stosowanie samokontroli;
* obrona własnego zdania;
* umiejętność reagowania na zaczepki;
* unikanie kłopotów z innymi;
* unikanie bójek.

X. Radzenia sobie w sytuacjach stresowych:

* poinformowanie osoby dorosłej o nieprzyjemnym zdarzeniu - składanie skargi;
* odpowiadanie na skargę;
* radzenie sobie ze wstydem (zakłopotaniem);
* radzenie sobie z pominięciem (odrzuceniem);
* stawanie w obronie przyjaciela;
* reagowanie na namawianie – odmawianie pójścia z nieznajomą osoba, wypicia lub zjedzenia czegoś od nieznajomej osoby;
* reagowanie na niepowodzenia;
* radzenie sobie ze sprzecznymi informacjami;
* radzenie sobie z presją grupy.

XI. Rozróżnianie społecznie akceptowanych wzorów zachowań od nieakceptowanych, z naciskiem na korygowanie zachowań niepożądanych:

* dostarczanie dziecku przykładów prawidłowych wzorców zachowań społecznych:
- kulturalne zachowanie się (proszę , dziękuję , przepraszam);
- dbałość o higienę;
- bezpieczeństwo w domu – (kontakt z urządzeniami domowego użytku);
- kontakt z nieznajomym - odmawianie podwiezienia przez przypadkową osobę, częstowania się słodyczami od nieznajomego, wpuszczania obcych do domu itp.
- zasady bezpiecznego poruszania się po mieście;

XII. Umiejętność zachowania się i reagowania w nagłych i niebezpiecznych sytuacjach (wypadek, pożar, zasłabnięcie drugiej osoby, gdy sam poczuje się źle,… ):


* proszenie o pomoc:
- osobę dorosłą;
- numery alarmowe;
* przyłączanie się do pomocy;
* udzielanie instrukcji ;
* wykonywanie poleceń;
* przekonywanie innych.
XIII. Samodzielności w zakresie samoobsługi:

* wyrabianie nawyków higieny osobistej;
* zachęcanie do korzystania z chusteczki do nosa;
* samodzielne dobieranie części garderoby w zależności od pory roku i pogody za oknem;
* dbanie o estetykę własnego wyglądu.

XIV. Umożliwienie dziecku odniesienia sukcesu:

* udzielanie informacji zwrotnej - dostarczanie dziecku wiedzy na temat tego, jak dobrze sobie radzi podczas odgrywania przez nie roli (informacje zwrotne – tylko pozytywne!);
Informacje zwrotne powinny być pozytywne, ponieważ prowadzą do:
# redukcji agresji,
# redukcji izolacji społecznej,
# zwiększania umiejętności współpracy w grupie.

Rodzaje wzmocnień:
# materialne - łakoć;
# społeczne - pochwała;
# pozytywna ocena własnego zachowania - samoocena.

Metody i środki dydaktyczne.

Dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka.
Jedną z podstawowych metod pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym jest:
1. Zabawa - występująca w toku różnych zajęć; przez zabawę dziecko spontanicznie zaspokaja swoje istotne potrzeby psychiczne, tj. potrzebę aktywności, kontaktów z innymi, poznania świata; zabawa ma charakter wielofunkcyjny i wpływa na wszechstronny rozwój dziecka.
2. naśladownictwo:
* naśladowanie zachowań i postaw - sytuacje znane dziecku;
* próby naśladowania nowych pozytywnych zachowań;
* naśladowanie werbalne – wykorzystywanie przez dziecko wzorów sposobów reagowania na zaistniałą sytuację.

3. Gry muzyczno – ruchowe.
Środki dydaktyczne do realizacji zadań zawartych w programie powinny być naturalne lub imitujące te naturalnie występujące:
- przedmioty znane dziecku z najbliższego otoczenia, tj. znajdujące się w klasie, w szkole, w domu, w najbliższym środowisku, np. meble, narzędzia, owoce, warzywa, zegary, monety, kalendarze, itp.
- zastępnikiami pomocy naturalnych mogą być np.: makiety, filmy, obrazy, materiały ilustracyjne, czyli bogaty zbiór obrazków do ćwiczeń spostrzegawczości, koncentracji uwagi, kształtowania mowy i pojęć (należy je wprowadzać wówczas, gdy dziecko potrafi już kojarzyć ich treść z konkretnymi sytuacjami naturalnymi);
- zabawki (odpowiednie ich wykorzystanie przyczynia się do pobudzania aktywności dzieci, rozwijania zainteresowań, wyzwala pozytywne nastawienie emocjonalne do działania, a w efekcie pomaga w osiąganiu postępów w rozwoju);
- obrazy konturowe, zabawy plastyczne, np. wyrażanie emocji poprzez rysunek
(ich zadaniem jest usprawnianie manualne, odreagowanie emocjonalne, stworzenie dziecku możliwości osiągania widocznych efektów pracy, przeżywania radości i satysfakcji).
W pracy z głębiej upośledzonymi umysłowo nauczyciel ma prawo wyboru metod, form pracy i środków dydaktycznych, kierując się ich skutecznością. Ponadto program nauczania nie narzuca podziału zadań i zakresu treści do realizacji, natomiast wskazuje kierunki pracy, zgodnie z którymi nauczyciel powinien prowadzić ucznia, mając na uwadze przede wszystkim jego dobro i rozwój.
W toku każdych ćwiczeń, dla efektywności prowadzonych działań rewalidacyjnych w początkowej fazie zajęć wskazane jest, aby miały one bardziej zabawowy charakter tak, aby dzieci kojarzyły zajęcia z przyjemnością, zabawą i nauką. Stopniowo będzie zmniejszany udział aspektu zabawowego. Zintensyfikowane zachęty i pochwały maja na celu nauczyć dzieci właściwej samooceny, sprzyjać sytuacjom umożliwiającym wykonanie i doprowadzenie zadania do końca. Niezwykle ważne są wzmocnienia pozytywne, pomocniczo mogą być zastosowane także:
- elementy zajęć prowadzonych Metoda Dobrego Startu;
- elementy muzykoterapii;
- elementy biblioterapii;
- ćwiczenia relaksacyjne.





EWALUACJA PROGRAMU

Ewaluacja programu przeprowadzona jest w formie:
 obserwacji zachowania uczniów na zajęciach, w trakcie zabaw tematycznych, naśladowczych, muzyczno – ruchowych ;
 analizy prac plastycznych uczniów;
 wypowiedzi ustnych na zadany temat;
 opisu zdarzenia na ilustracji;
 ułożenia w kolejności historyjki obrazkowej;
 obserwacji wyglądu dziecka (ze zwróceniem uwagi na samodzielność w zakresie dbałości o estetykę swojego wyglądu i nawyki higieniczne);
 rozmów z uczniem, z wychowawcą klasy, z rodzicami.

Ewaluacja pozwoli dostrzec wpływ przekazywanych treści edukacyjnych na umiejętności i zachowania uczniów oraz będzie stanowiło podstawę planowania dalszej pracy z uczniami.
Ewaluacja przeprowadzona będzie w pierwszym roku wprowadzenia programu - w maju, a następnie raz na trzy lata, również w maju.


Spodziewane efekty pracy na zajęciach rewalidacyjnych:
 Dziecko nabyło podstawowe umiejętności społeczne – nawiązuje kontakt, rozpoczyna rozmowę, zapytane przedstawia się itp. ;
 Współpracuje z drugą osoba w trakcie zabaw tematycznych, naśladowczych, muzyczno – ruchowych, dołącza się , czeka na swoją kolej, inicjuje zabawę;
 Nazywa słowami lub innymi środkami wyrazu swoje emocje, myśli(wskazywanie „buziek” na obrazku);
 Wypowiada się na temat oglądanej ilustracji, usłyszanego tekstu, wiersza, muzyki (słownie lub w formie pracy plastycznej)itp.;
 Radzi sobie w sytuacjach stresowych, prawidłowo reaguje na zachowania agresywne;
 Potrafi prawidłowo zareagować w nagłych sytuacjach zagrażających własnemu bezpieczeństwu i bezpieczeństwu innych;
 Dziecko zdobyło samodzielność w samoobsłudze w zakresie nawyków higienicznych i dbałości o estetykę własnego wyglądu.








Literatura
1. Umiejętności chroniące - Arnold P. Goldstein, Kenneth W. Reagles, Lester L. Amman
2. Kształtowanie umiejętności prospołecznych małego dziecka - Arnold P. Goldstein, Ellen McGinnis –Instytut AMITY(lit. wydana przez Fundację Karan):
3. Stefan Dziedzic „Rewalidacja upośledzonych umysłowo”;
4. Małgorzata Kościelska, Upośledzenie umysłowe, a rozwój społeczny, PWN Warszawa 1984;
5. Janina Wyczesany, Oligofrenopedagogika, Oficyna wydawnicza "Impuls' Kraków 1998;
6. Małgorzata Kościelska, Oblicza upośledzenia, PWN Warszawa 1998;
7. Franciszek Wojciechowski, Dziecko umysłowo upośledzone w rodzinie, WSiP Warszawa 1990;
8. Wojciech Otrębski, Szansa na społeczną akceptację, KUL Lublin 1997;
9. (red) Jan Pilecki, Usprawnianie, wychowanie i nauczanie osób z głębszym upośledzeniem umysłowym, Wydaw. Naukowe WSP Kraków 1998;
10. (red) Władysława i Jan Pileccy, Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności umysłowej, Wydaw. Naukowe WSP Kraków 1999r.;
11. Irena Polkowska, Praca rewalidacyjna z dziećmi upośledzonymi umysłowo w szkole życia, WSiP Warszawa 1998;
12. Ignacy Wald (red.) „Jak przygotować do życia dziecko umysłowo upośledzone”;
13. Kazimierz Kirejczyk (red.) „Z zagadnień oligofrenii dziecięcej”;
14. „Program wychowania i nauczania dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym”.

Wyświetleń: 551