Scenariusz lekcji filozofii

Poziom: klasa I szkoły średniej.
Temat: Kim jestem? Moje miejsce w świecie.
Cele:
- Próba odpowiedzi na pytanie: Kim jestem?
- Zrozumienie metafory własnego miejsca w świecie.
- Zrozumienie, jaką rolę pełnią wartości w życiu człowieka.
- Tworzenie własnej hierarchii wartości.
- Podjęcie próby odpowiedzi na pytanie: Kim jest człowiek?

Metody i formy pracy:
Pogadanka, burza mózgów, dyskusja, rozmowa kierowana, analiza tekstu, praca indywidualna.

Tok lekcji
Pogadanka :
Młodość jest czasem zadawania wielu pytań natury egzystencjalnej: Kim jestem? Skąd przychodzę i dokąd zmierzam? Jaki jest sens mojego życia? Co w życiu jest wartością? Na dzisiejszych zajęciach spróbujemy poszukać odpowiedzi na niektóre z nich.
Podanie tematu lekcji : Kim jestem? Moje miejsce w świecie.
Nauczyciel zapisuje na tablicy pytanie:
„Gdzie teraz jestem?”
i prosi uczniów o zapisywanie na tablicy odpowiedzi (np. „Jestem w klasie", „Jestem w Polsce", „Jestem w Krakowie” , „Jestem wśród kolegów", „Jestem na lekcji"). Nauczyciel zwraca uwagę na różnorodność odpowiedzi oraz zadaje pytanie, jakimi kryteriami kierowali się udzielając odpowiedzi (np. „Jestem w klasie" - kryterium: miejsce fizyczne, sytuacja; „Jestem w Polsce", „Jestem w Krakowie” - kryterium: określenie geograficzne i polityczne; „Jestem wśród kolegów" - kryterium: przynależność do grupy lub posiadanie relacji z ludźmi; „Jestem na lekcji" - kryterium: uczestniczenie w pewnej aktywności itd.).
Uwzględniając dotychczasową dyskusję, nauczyciel prosi, aby każdy uczeń zastanowił się nad swoim miejscem w świecie (uwzględniając różne kryteria) i spróbował odpowiedzieć na pytanie:
„Kim jestem?”
Możliwe odpowiedzi: uczniem, synem, córką, bratem, przyjacielem, Polakiem, człowiekiem. Nauczyciel kieruje rozmową prosząc , aby uczniowie wskazali miejsca swojego istnienia powiązane z udzielonymi odpowiedziami na pytanie „Kim jestem?”, (np. ja - brat mam swoje miejsce w sercach mojego rodzeństwa, ja - syn w sercach moich rodziców, jako uczeń… itd.). Nauczyciel rozwija dyskusję nad kwestią miejsca ja - człowieka w świecie, zadając pytania:
Czy może istnieć ktoś, kto nie ma swojego miejsca w świecie?
Czy miejsce w świecie to coś, co się cały czas ma, czy trzeba tego szukać?
Czy inni ludzie są potrzebni w znalezieniu Twojego miejsca w świecie?
Czy Twoje miejsce w świecie, to miejsce zajmowane przez Twoje ciało?
Czy Twoje miejsce w świecie posiadasz na własność?
Nauczyciel prowadzi dyskusję tak, aby uczniowie udzielili odpowiedzi na pytanie: „Czym jest moje miejsce w świecie?".
Jako że na pytanie „Kim jestem?” wszystkim nam wspólna jest odpowiedź: „Jestem człowiekiem” , zastanówmy się, jakie jest moje miejsce na świecie jako człowieka? Gdzie ja-człowiek mam swoje miejsce w świecie?
Uczniowie próbują odpowiedzieć na pytanie: „Kim jest człowiek?”, „Co to znaczy być człowiekiem?”. Przypominamy znane już definicję człowieka na płaszczyźnie biologicznej, teologicznej, socjologicznej.
Nauczyciel zapisuje na tablicy cytat i prosi o interpretację:

„Jakże uroczą istotą jest człowiek, jeżeli jest człowiekiem”.
/Menander, (342 p.n.e.–291 p.n.e.) – starożytny poeta grecki/

Pytania pomocnicze: Czy można być człowiekiem, nie będąc nim? Czy można być mniej lub bardziej człowiekiem? Co świadczy więc o naszym człowieczeństwie?
O człowieku wiele dowiadujemy się na podstawie wyborów i decyzji, jakie podejmuje. Stąd też wiadomo, co uznaje on za ważne i jakie ceni wartości. Co dla człowieka może być wartością? Uczniowie wymieniają podstawowe ludzkie wartości, tj. rodzina, miłość, wiara, wolność, pieniądze, itd.. Człowiek przyjmując pewne wartości za naczelne, ustala według nich swój stosunek do świata, swoje miejsce w świecie, cel do którego dąży, konstytuując w ten sposób odpowiedź na pytanie: „Kim jestem?”.
Praca domowa
Stwórz własną piramidę wartości i zastanów się, czy jesteś wierny tym wartościom, które umieściłeś na samym szczycie. Obraz jakiego człowieka przedstawia twoja piramida wartości?

Przebieg i długość dyskusji prowadzonych na zajęciach jest uzależniony od specyfiki klasy, może więc być różny. Jeśli nauczyciel będzie dysponował czasem lekcji, proponuję na koniec przeczytanie i poddanie analizie wiersz Anny Kamieńskiej:

Jak to jest być człowiekiem
spytał ptak
Sama nie wiem
Być więźniem swojej skóry
a sięgać nieskończoności
być jeńcem drobiny czasu
a dotykać wieczności
być beznadziejnie niepewnym
i szaleńcem nadziei
być igłą szronu
i garścią upału
wdychać powietrze
dusić się bez słowa
płonąć
i gniazdo mieć z popiołu
jeść chleb
lecz głodem się nasycać
umierać bez miłości
a kochać przez śmierć
To śmieszne odrzekł ptak
wzlatując w przestrzeń lekko

/Anna Kamieńska, Śmieszne/

Celem lekcji nie jest zdefiniowanie człowieka, lecz zaciekawienie, ukazanie złożoności i trudności odpowiedzi na pytanie: „Kim jest człowiek?”. Owo zaciekawienie w młodym człowieku szukającym własnej tożsamości, powinno zrodzić nowe pytania. Te zaś otwierają mu kolejne drzwi do świata filozofii.

Opracowała Urszula Cielibała

Wyświetleń: 0