„KOLOROWY ZAWRÓT GŁOWY”
– program rozwijający twórczą aktywność dziecka, jego zdolności i zainteresowania.










Autor programu: Agnieszka Denis
1. Wstęp
Zagadnieniem rozwoju twórczości plastycznej dziecka oraz rozwijaniem jego kompetencji społeczno – emocjonalnych poprzez zajęcia plastyczne interesowałam się juz od dawna. W trakcie pisania niniejszego programu zgromadziłam szereg interesujących informacji. Przekonałam się również, iż twórczość plastyczna dziecka jest najlepszym środkiem terapeutycznym w przypadku zaistniałych trudności wychowawczych.
W działalności wielu pedagogów różnych epok, zaczynając od najdawniejszych, dowiedziono, że naturalna dziecku potrzebą jest obcowanie z pięknem i rozumienie go. Dlatego tak ważne stają się zajęcia plastyczne, a także inne związane z szeroko pojętą sztuką.
Na tenże rozwój twórczej ekspresji dziecka wpływa w dużej mierze otoczenie,
w którym ono codziennie przebywa. W warunkach monotonii, szarzyzny i nudy, wówczas gdy otoczenie jest nieestetyczne, pozbawione piękna, organizowanie wychowania dziecka przez sztukę staje się niemożliwe. Stworzenie zatem w przedszkolu warunków wpływających na rozwój kompetencji społeczno – emocjonalnych, na kształtowanie osobowości dziecka,
a także zdolności oceniania i wybierania tego, co piękne jest sprawą niezmiernie ważną. Dlatego też w toku pracy nauczyciel przedszkola winien stać się przewodnikiem dziecka po krainie plastyki, świecie sztuki.
Okres pobytu dziecka w przedszkolu powinien wyposażyć dziecko w szereg wiadomości, umiejętności i sprawności, z którymi wkroczy ono w progi szkoły. Zatem nie tylko bogato wyposażony plecak określać będzie pozycję dziecka w zmienionych, szkolnych warunkach, ale bogata, choć przede wszystkim obrazowa, wiedza o świecie, pogłębiona przez wrażliwość uczuć oraz pomysłowość i inicjatywę. Niniejszy program powstał w celu zwrócenia uwagi na rolę szeroko pojęte sztuki w życiu przedszkolaka.
Podsumowując te rozważania przyjąć należy tezę, że wychowanie plastyczne dziecka stać się powinno niezbędnym elementem wychowania przedszkolnego. Liczę również na to, iż wraz z unowocześnieniem programów i metod nauczania w szkole wysiłki dotyczące wychowania plastycznego będą podejmowane w coraz to większym stopniu i kontynuowane przez wszystkie lata nauki szkolnej. Mam również nadzieję, że wychowanie dziecka przez sztukę będzie zyskiwać w nowym systemie kształcenia coraz wyższą pozycję. Sztuka bowiem i jej wytwory są najlepszą wizytówka człowieka. Jak pisał wybitny artysta Vincent van Gogh: „doskonale mówią o nas nasze obrazy.”
Postanowiłam jednak nie ograniczać się wyłącznie do sztuk plastycznych, ale zintegrować sztukę plastyczną i literacką i opracować zajęcia plastyczne w oparciu w utwory literackie. Literatura dla dzieci przybliża i poszerza możliwości poznawania świata, różnych wydarzeń w których nie mogą uczestniczyć i zaobserwować ich. Jej treść i dołączone ilustracje pozwalają na rozwijanie wyobraźni o rzeczach niedostępnych w codziennym życiu. Zaspokojona jest więc potrzeba informacji, a przy tym wzbogacona wiedza i zasób wiadomości. Dzieci bardzo często w sposób spontaniczny reagują na przedstawiane utwory literackie, co pozytywnie wpływa na ich sferę emocjonalną. Uważnie słuchają tekstu. Wszystko to pobudza ich wyobraźnię, a w efekcie mogą zaistnieć ciekawe rozmowy, różne pomysły na rozwiązanie konfliktów, barwne tematycznie prace plastyczne. We współczesnym świecie podstawą skutecznego funkcjonowania jest postawa twórcza. Dzieci są kreatywne z natury, dlatego tę wspaniałą zdolność należy w nich pielęgnować i rozwijać.
2. Wychowanie plastyczne w przedszkolu
W przedszkolu wychowanie plastyczne pełni szczególną rolę. Za pośrednictwem ekspresji twórczej dziecko gromadzi doświadczenia zarówno poznawcze jak i twórcze. Bogdan Suchodolski pisze, iż: „wychowanie estetyczne to kształtowanie postawy estetycznej, jako wyrobionego smaku, umiejętności kontaktowania się z dziełami sztuki
ze względu na ich walor estetyczny.”
Mówiąc o wychowaniu plastycznym, należy wyjaśnić, czym w ogóle jest sztuka. Zatem Irena Wojnar uważa, że: „sztuka jest środkiem wychowania, ponieważ kształtuje postawy człowieka, ale również jest środkiem nauczania, ponieważ wzbogaca zasób wiedzy
i mechanizmy poznawcze; rozbija nie tylko schemat podziału na dziedziny anatomiczne, ale także schemat przeciwstawiający wychowanie – nauczanie, akcentując tym samym jedność
i niepodzielność procesu formowania osobowości”.
Przez wychowanie plastyczne rozumiemy działanie pedagogiczne podjęte przez nauczyciela w celu:
 uwrażliwienia dziecka na piękno przyrody i dzieł sztuk plastycznych,
 nabywania przeżyć estetycznych w kontakcie z przyrodą i wytworami człowieka,
a przede wszystkim dziełami sztuk plastycznych,
 rozwój wyobraźni, kreatywności i aktywności twórczej w dziedzinie jaką jest plastyka,
 kształtowanie umiejętności posługiwania się środkami wyrazu plastyki,
 dostarczanie dziecku wiadomości o sztuce.
Termin „wychowanie przez sztukę” został użyty po raz pierwszy w 1943r. przez Herberta Reada. Według tegoż autora „ekspresja jest wrodzoną każdej jednostce potrzebą komunikowania innym ludziom swoich myśli, uczuć, przeżyć, a także jest to dążenie
do utrwalania własnych wrażeń zmysłowych i rozwijanie swej wiedzy pamięciowej.
Poprzez formy ekspresji dziecko nawiązuje kontakt z bliskimi mu osobami
i przekazuje im to, co jest dla niego ważne. Każdy akt twórczy jest dla dziecka niezwykle cenny, gdyż wzbogaca je, wyraża jego osobowość, jak również pozwala mu niejako odkrywać świat na nowo, dokonywać własnych odkryć, rozwijając przy tym pamięć
i wyobraźnię. Przystępując do tworzenia, dziecko odwołuje się do swoich doświadczeń,
a więc tego, co już zna, jak również stanów emocjonalnych, które odnawiają się podczas pracy plastycznej. Należy dbać o bogactwo twórczości plastycznej dzieci, czyli umożliwiać mu kontakt z różnymi przedmiotami i zjawiskami, dlatego też bardzo ważne jest by stworzyć możliwość do uzewnętrzniania tego, co dziecko chciałoby wyrazić poprzez sztukę. Takim koniecznym warunkiem dla rozwoju twórczości plastycznej jest ciągłe motywowanie dziecka, pobudzanie jego wrażliwości, zachęcanie do czynnego udziału w zajęciach plastycznych oraz posługiwania się różnymi materiałami plastycznymi, a także zachęcanie dziecka do indywidualnego przedstawiania treści danego tematu. Należy również dawać dziecku możliwość korzystania z różnych technik plastycznych. Ważne jest również to, by dzieci miały czas na swobodną, niczym nieskrępowaną ekspresję. Czas ten potrzebny jest na odkrywanie i eksperymentowanie w zakresie używanych materiałów, technik plastycznych czy treści przedstawianego tematu. Nauczyciel nie powinien narzucać dzieciom swojego punktu widzenia co do wykonywanego przez nie rysunku, sposobu malowania czy kolorów. Sugerowanie przez dorosłych sposobu malowania czy rysowania spowodować może zniechęcenie się dziecka do działalności plastycznej. Każdej ekspresji plastycznej dziecka powinna sprzyjać twórcza atmosfera. Przyjazny, życzliwy stosunek nauczyciela do przedszkolaków stworzy klimat porozumienia i zapewni nieskrępowaną pracę twórczą,
a pozytywne przeżycia podczas rysunku stać się mogą motywacją
do ponownego podejmowania wysiłku, doskonalenia swych zdolności czy powtarzania osiągniętego sukcesu
Zadaniem wychowania plastycznego jest nie tylko kształtowanie wrażliwości na piękno sztuki, rozwijania zdolności estetycznego postrzegania, ale także rozszerzanie
i pogłębianie świadomości istnienia czy celu działalności człowieka. Obecnie zwraca się również uwagę na doniosłą rolę sztuki w kształtowaniu osobowości dziecka. Lowenfeld, znawca sztuki plastycznej dziecka, uważa, że należy kształtować w małej istocie postawę twórczą już od jego najmłodszych lat. Wychowanie plastyczne jest główną formą wychowania estetycznego. Zajęcia plastyczne kształtują i rozwijają wrażliwość na piękno kształtów, barw otaczającej rzeczywistości oraz wyrabia gust artystyczny poprzez obcowanie z dziełami sztuki. Równocześnie pobudza i rozwija umiejętność wypowiadania się, wyrażania sądów odnośnie swojej osoby i świata, a tym samym pobudza aktywność intelektualną dziecka, jego wyobraźnię czy uczucia. Przyczynia się ono również
do przygotowania przedszkolaka do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym.
Główne zadania wychowania plastycznego w przedszkolu to:
 rozwijanie swobody w posługiwaniu się linią i plamą, kształtem i barwą na płaszczyźnie
i w przestrzeni poprzez różne techniki plastyczne,
 uwrażliwienie dzieci na otaczającą je rzeczywistość, zapoczątkowanie kontaktów
z przyrodą i sztuką,
Zadania te równocześnie spełniają określone funkcje:
 rozwijanie postawy twórczej,
 rozwijanie myślenia i spostrzegania,
 pobudzanie i pogłębianie uczuć i przeżyć,
 kształtowanie zdolności emocjonalnego przeżywania wartości estetycznych,
 harmonijny i wszechstronny rozwój osobowości,
 kształtowanie indywidualnych zainteresowań dziecka,
 przestrzeganie norm i zasad współżycia w grupie społecznej,
 wdrażanie do stosowania zasad estetyki w swym środowisku.
Do wyżej wymienionych funkcji wychowania plastycznego dodać jeszcze należy zadanie terapeutyczne rysunku. Usuwa on bowiem zahamowania i poczucie niepewności dziecka, uczy wiary we własne możliwości twórcze, tym samym przywracając równowagę psychiczną dzieci. Wychowanie plastyczne ponad to pobudza przedszkolaków do wyrażania swych myśli, uczuć, wyzwala napięcia wewnętrzne, którego dziecko nie jest w stanie wyrazić słowami, a także daje mu poczucie radości oraz uczy współistnienia w społeczeństwie.

3. Geneza powstania programu
Program własny „Kolorowy zawrót głowy” powstał z myślą o potrzebach naszej placówki, Przedszkola Miejskiego z Oddziałami Integracyjnymi Nr 13 w Zamościu. Zgodnie ze swoimi założeniami najważniejszym zadaniem, poza realizacją zadań edukacyjnych i wychowawczych określonych w Podstawie programowej wychowania przedszkolnego, jest rozwijanie uzdolnień twórczych i zainteresowanie dzieci literaturą dziecięcą.
Przedszkole nasze już od kilku lat zachęca dzieci i rodziców oraz wspierania różnymi działaniami do kontaktu z literaturą. Promujemy i uczestniczymy w ogólnopolskiej akcji „Cała Polska czyta dzieciom”, ściśle współpracujemy z Filią Nr 2 Książnicy Zamojskiej, organizując wspólnie konkursy literackie i plastyczne, pracownicy biblioteki regularnie przychodzą poczytać dzieciom naszego przedszkola wybrane utwory literackie, również rodziców włączyliśmy do akcji prosząc o czytanie dzieciom w przedszkolu. W konkursach plastycznych dzieci z naszego przedszkola niejednokrotnie odnosiły swoje pierwsze sukcesy – nagrody i wyróżnienia. Osiągnięcia naszych wychowanków bardzo nas cieszą, ale warto podkreślić, że sukcesy te, to wynik pracy nauczycielek, które poprzez zainteresowanie dzieci literaturą i działalnością twórczą przyczyniają się do rozwoju ich uzdolnień. Doceniając wartość literatury dziecięcej i twórczości plastycznej zdecydowałam się opracować ten program nauczania. W czasie swojej kilkuletniej praktyki pedagogicznej jako nauczycielki przedszkola zauważyłam że zajęcia oparte na twórczej działalności spotykały się z wielkim zainteresowaniem i zaangażowaniem dzieci.


4. Odbiorca programu
Adresatem niniejszego programu jest dziecko w wieku przedszkolnym. Program nie odnosi się do konkretnej grupy wiekowej. Jego realizacja zależy głównie od postawy i zainteresowań nauczyciela, który z pośród wielu treści zawartych w programie wybierze najbardziej odpowiednie dla swoich wychowanków, uwzględniając przy tym ich osobiste zainteresowania, fascynacje i uzdolnienia twórcze. Jego realizacja ma charakter długookresowy. Program posiada także strukturę otwartą, można go dowolnie modyfikować i dostosowywać do możliwości i potrzeb dziecka.
5. Cel główny programu
Głównym celem programu „Kolorowy zawrót głowy” jest wzbudzanie zainteresowań literaturą, rozwijanie wyobraźni i inwencji twórczej dziecka oraz usprawnienie grafomotoryki. Dziecko poprzez realizację treści programowych rozwija zdolności plastyczne i literackie.
6. Cele szczegółowe
 udostępnianie uczniom możliwości kontaktu z dziełami sztuki, poznawanie i przeżywanie ich, przyswajanie potrzebnej wiedzy na temat sztuki,
 rozwijanie umiejętności samodzielnego uprawiania sztuk,
 rozbudzanie i zaspokajanie potrzeb aktywności artystycznej,
 rozwój twórczych zainteresowań uczniów, pobudzanie inicjatywy, samodzielności,
 rozwijanie zdolności wyrażania własnych odczuć i refleksji,
 odwoływanie się do własnych przeżyć, doświadczeń, snów i marzeń,
 kształcenie wrażliwości dziecka na piękno otaczającej przyrody i sztuki, wzbogacenie kultury estetycznej i rozwój smaku artystycznego,
 wdrażanie do zgodnego współdziałania w grupie rówieśniczej,
7. Przewidywane osiągnięcia
Dzięki realizacji treści przedstawionych w programie „Kolorowy zawrót głowy” dziecko:
- odkrywa własne możliwości i uzdolnienia artystyczne,
- potrafi słuchać, patrzeć, tworzyć i wyrażać własne przeżycia w kontaktach z różnymi dziedzinami sztuki,
- kształci i wzbogaca własną pomysłowość, wyobraźnię oraz inwencję twórczą w różnych formach aktywności,
- bierze udział w konkursach literackich, plastycznych
- potrafi współdziałać w zespole,
- dostrzega piękno sztuki,
- nie niszczy wytworów własnych i cudzych
- odczuwa radość i satysfakcję z własnych aktów twórczych.

8. Metody pracy
- metody podające – oparte na słowie
- metody eksponujące – oparte na obserwacji (inscenizacje, dramy, eksponowanie prac dziecięcych itp.)
- metody praktyczne – oparte na działaniu, wykonywaniu zadań;
- metody aktywizujące – oparte na odkrywaniu, poszukiwaniu i działaniu, które pozytywnie wpłyną na kształtowanie postawy twórczej dziecka;
8. Formy pracy

- indywidualna
- grupowa
- zespołowa

9. Treści programowe
1.Umożliwianie kontaktu ze sztuką
Wzbudzanie zainteresowań sztuką.
Poznawanie dzieł malarskich znanych twórców, fotografii kolorowej, czarno – białej, zapoznanie z wierszami Z. Dmitrocy.

2. Techniki plastyczne
Poznawanie różnych technik plastycznych
- Rysunek (kredka, ołówek, węgiel, tusz)
- malowanie farbami, kredą
- wycinanka
- wydzieranka
- wyklejanka
- collage
- mieszanie barw
- lepienie
- frotage
- użycie materiału przyrodniczego



3. Różnorodność barw
Kształtowanie umiejętności rozpoznawania i nazywania barw, pojęcie koloru, braku kolorów, barw podstawowych, pochodnych, barw jasnych i ciemnych, ciepłych i zimnych, poznawanie znaczenia barw w wyrażaniu uczuć.

4. Tworzenie prac plastycznych w oparciu o czytane utwory literackie.

5. Tworzenie galerii powstałych prac plastycznych
- Eksponowanie powstałych prac:
- organizowanie na terenie placówki galerii wytworów dziecięcej twórczości,
- udział w konkursach plastycznych i literackich

6. Integracja różnych aktywności twórczych

Wykonywanie prac plastycznych wg. czytanych utworów literackich, poznawanie wielozmysłowe różnych przedmiotów, ruch przy muzyce, elementy pantomimy i dramy.

































10.Ewaluacja programu „Kolorowy zawrót głowy”

Do przeprowadzenia ewaluacji służyć będzie:
- obserwacja pracy dziecięcej
- organizacja wystawek prac dzieci
- wywiad wyrażający zadowolenie dzieci z zajęć
- ankieta dla rodzica dziecka uczestniczącego w programie
- udział w konkursach, zdobyte nagrody i wyróżnienia
- pogadanka na koniec zajęć: co udało się zrobić, co nie, co się podobało, czego zabrakło.

11. Bibliografia
1. L. Bates Ames, S. M. Baker, Rozwój psychiczny dziecka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1994.
2. J. Cybulska-Piskorek, Twórczość plastyczna dziecka w wieku przedszkolnym, WSiP,
W-wa 1976

3. Czy kolor różowy może być smutny? Z doświadczeń nauczycieli plastyki w nauczaniu początkowym, red. K. Michejda – Kowalska, WSiP, Warszawa 1987.
4. S. Dorance, Zajęcia twórcze w przedszkolu. Przedmioty i obrazy, Cyklady, Warszawa 1999.
5. S. Gertsmann, Rozwój uczuć, WSiP, Warszawa 1986.
6. F. Guillaumond, Nauka komunikowania się w grupie przedszkolnej, Cyklady, Warszawa 2000.
7. A. Klim – Klimaszewska, Pedagogika przedszkolna, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 2005.
8. A. Natorff, K. Wasiluk, Wychowanie plastyczne w przedszkolu, WSiP, Warszawa 1990.
9. L. Niebrzydowski, Psychologia wychowawcza, PWN, Warszawa 1989.
10. H. Read, Sens sztuki, PWN, W-wa 1966.

11. H. R. Schaffer, Psychologia dziecka, PWN, Warszawa 2005.
12. Z. Skorny, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa 1976.
13. B. Wilgocka – Okoń, Rozwój i wychowanie dzieci w wieku przedszkolnym, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1985.
14. J. Wojnar, Teoria wychowania estetycznego, PWN, W-wa 1976.

15. Wybrane problemy edukacji dzieci w przedszkolu i szkole, red. S. Guz, J. Andrzejewska, wyd. UMCS, Lublin 2005.
16. M. Żebrowska, Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, PWN, Warszawa 1966.

Zał. 1
ANKIETA DLA RODZICA DZIECKA UCZĘSZCZAJĄCEGO w PROGRAMIE „KOLOROWY ZAWRÓT GŁOWY’
Zaznacz właściwą odpowiedź
1. Czy Państwa dziecko chętnie uczęszcza na zajęcia zawarte programie „Kolorowy zawrót głowy”?
a. TAK
b. NIE

2. Jak Państwo oceniacie poziom prowadzonych zajęć?
a. Bardzo dobry
b. Zadowalający
c. Niewystarczający

3. Czy Państwo uważają, że tego typu dodatkowe zajęcia są potrzebne?
a. TAK
b. NIE
Zał. 2

WYWIAD DZIECKA UCZĘSZCZAJĄCEGO NA ZAJĘCIA PROGRAMU „Kolorowy zawrót głowy”

1.Czy lubisz chodzić na zajęcia plastyczne?
a. TAK
b. NIE

2, Co najbardziej podoba Ci się w tych zajęciach?

3. Określ zajęcia pokazując odpowiednią dla Ciebie buźką?

Wyświetleń: 0