Cele:
Zespół Aspergera – niestety to nie nazwa grupy muzycznej. Jest to forma zaburzeń rozwojowych, którą klasyfikuje się jako odmiana autyzmu. Zaburzenie to jest częściej spotykane niż autyzm, ale nadal rzadko rozpoznawalne zarówno przez rodziców jak i specjalistów. Zaburzenie to charakteryzuje się wieloma aspektami, które mogą dać mylne wrażenie rożnych zaburzeń, a co za tym idzie błędną diagnozę. W mojej publikacji starałam się ukazać podobieństwa miedzy ZA i ADHD. Literatura fachowa podaje wiele wskazówek jak pomóc dziecku cierpiącemu na zespół Aspergera. Gdy czytałam wszelkiego rodzaju poradniki, artykuły, książki, bardzo brakowało mi informacji dotyczących porównania tych dwóch zaburzeń – co też stało się celem mojej publikacji. Jako przyszły pedagog mam świadomość jak duża odpowiedzialność ciąży na mnie, gdyż prawidłowo diagnoza, ułatwi mi pracę z dziećmi.



Porównanie zespołu Aspergera z ADHD.

Określenie „Zespół Aspergera” zostało po raz pierwszy użyte w 1981 roku przez Lornę Wing, która przetłumaczyła pracę Hansa Aspergera, pt. Psychopatia autystyczna okresu dzieciństwa, zawierającą prekursorski opis zaburzenia. W klasyfikacjach międzynarodowych zespół Aspergera zaliczany jest do grupy „całościowych zaburzeń rozwoju”. Sam Asperger przyjął, że przyczyną tego zaburzenia najprawdopodobniej jest przekaz genetyczny z ojca na syna, nie wykluczył jednak uszkodzenia mózgu. W czwartej edycji DSM-IV Zespół Aspergera został zdefiniowany, jako jednostka chorobowa.
Gillberg, szwedzki badacz, na bazie DSM-IV przedstawił sześć kryteriów charakterystycznych dla dzieci z omawianym odstępstwem od normy:
1. Zaburzenia funkcji społecznych z towarzyszącym mu dużym egocentryzmem;
a. niezdolność i brak chęci do nawiązywania kontaktów z rówieśnikami;
b. słaba znajomość kodów społecznych;
c. nieadekwatne reakcje społeczne i emocjonalne.
2. Ograniczona aktywność:
a. brak zrozumienia przyswajanych treści;
b. deficyt zainteresowań.
3. Zachowania rutynowe lub rytuały:
a. stosowane przez siebie;
b. narzucane innym.
4. Cechy dotyczące mowy i języka, takie jak:
a. możliwe, choć nieobserwowane w sposób ciągły opóźnienie wczesnego rozwoju mowy;
b. na pozór perfekcyjnie opanowane funkcje ekspresyjne języka;
c. dziwna prozodia, szczególne cechy głosu;
d. upośledzenie rozumienia, obejmujące złą interpretację znaczeń dosłownych
i ukrytych.
5. Problemy z komunikacją pozawerbalną, obejmujące:
a. ograniczony zakres gestów;
b. ,,niezdarny’’ język ciała;
c. ograniczony zakres lub niewłaściwe stosowanie mimiki;
d. trudności w utrzymaniu bliskiego kontaktu fizycznego.
6. Niezgrabność´ ruchowa.
Powyższe elementy charakteryzują dziecko z zespołem Aspergera, choć nie występują równocześnie u każdego. Stąd też diagnozowanie tego zaburzenia jest trudne i może trwać nawet kilka lat.
Ze względu na słabe nasilenie cech autystycznych i inteligencję w granicach normy zespół Aspergera bywa mylony z innymi zaburzeniami, takimi jak:
• specyficzne zaburzenia mowy typu afatycznego;
• zespół minimalnych uszkodzeń mózgu;
• zespół Tourette’a;
• trudności społeczno-emocjonalne;
• ADHD.
„ADHD” jest skrótem terminu angielskiego: „Attention Deficit Hyperactivity Disorder”, oznaczającego „Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej”, określany w literaturze, jako zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi. Jest to schorzenie neurologiczne, które charakteryzuje się łatwością rozpraszania uwagi, impulsywnością i upodobaniem do sytuacji pełnych wrażeń, a także niską tolerancją na nudę i frustrację. ADHD, to stan choroby charakteryzujący się zaburzeniami pracy mózgu (znaczną przewagą procesów pobudzania nad hamowaniem) sprawiający, że dana osoba ma trudności z kontrolowaniem zachowania i utrzymaniem koncentracji (Edward M. Hallowell, John J. Ratey, 2004). Uważa się, że podobnie jak zespół Aspergera, ADHD występuje w większości u chłopców. Zarówno podobieństwa, jak i różnice obu zaburzeń możemy odnaleźć w każdej sferze rozwoju człowieka (poznawcza, emocjonalna, motoryczna, społeczna).
Do sfery poznawczej można zaliczyć takie obszary jak, pamięć, uwaga, mowa (werbalna i niewerbalna), spostrzeganie, zainteresowania. W moich porównaniach będę brała pod uwagę cztery okresy rozwoju dziecka, począwszy od okresu niemowlęcego
i poniemowlęcego przez okres przedszkolny, aż do okresu wczesnoszkolnego. Sfera poznawcza w wymienionych okresach jest mocno naznaczona zaburzeniami ZA jak i ADHD. Pierwszą różnicą jest pamięć, w ZA dziecko charakteryzuje się pamięcią fragmentaryczną, odtwórczą, wykazuje się dobrą zdolnością, włącznie z zapamiętywaniem cyfr, liter, faktów. Natomiast największą trudność sprawia mu mechaniczna nauka w szkole np. tabliczki mnożenia chyba, że przedmioty szkolne pokrywają się z zainteresowaniami dziecka.
W przypadku ADHD pamięć jest krótkotrwała, mocno związana z procesem uwagi. Zaburzona koncentracja powoduje trudności w zapamiętywaniu informacji. Jeśli jednak materiał jest dla dziecka interesujący, proces pamięci przebiega w sposób prawidłowy. Możemy stwierdzić że pasje dziecka mają ogromny wpływ na procesy pamięciowe.
Kolejnym obszarem zaburzeń jest uwaga. Dziecko z ZA charakteryzuje się brakiem zainteresowania, a wręcz obojętnością na obecność innych osób. Wyraźnie niepokojącym symptomem w zachowaniu w okresie przedszkolnym może być nagłe przerwanie wykonywanej zabawy, charakterystyczne bieganie w kółko i jednoczesne machanie rączkami. Niezwykle silne koncentrowanie swojego zainteresowania na:
• pewnych obiektach, pojedynczych elementach przedmiotu (np. bawi się samochodzikami, obserwując jak kręcą im się kółka);
• powtarzanych stereotypowych wzorcach zachowania (np. każdego dnia pyta mamę, czy ta odbierze go ze szkoły);
• rytualnym przestrzeganiu zasad, manieryzm (dziecko nie znosi jakichkolwiek zmian
w codziennym planie dnia i jest bardzo mało elastyczne, gdy chodzi o terminy).
Dużo trudności sprawia koncentracja uwagi na wykonywanej czynności czy zadaniu. Skupiają się na małym detalu nie zauważając całości sytuacji. Powodem tego są bodźce wewnętrzne, brak organizacji pracy. U dzieci tych występuje silna tendencja do wycofywania się.
Dzieci z ADHD są nadmiernie absorbujące. W obszarze uwagi również występują zaburzenia snu:
• wczesne budzenie się,
• trudności z zaśnięciem,
• niespokojny sen.
Dzieci z nadpobudliwością charakteryzują się deficytem uwagi. Mają trudności w wykonywaniu jednej czynności, interesują się kilkoma rzeczami na raz, nie skupiają się na szczegółach są roztargnione i popełniają z tego powodu błędy. Mają trudności w koncentracji na zadaniu lub zabawie przez dłuższy czas. Tak jak w przypadku ZA sprawiają wrażenie, jakby nie słuchały tego kierowanych do niech komunikatów. Występują u nich problemy z organizacją zadań i zajęć. Łatwo się rozpraszają nieistotnymi bodźcami zewnętrznymi. Zaburzenia w obszarze uwagi w ZA i ADHD są do siebie bardzo zbliżone, co generuje trudności w diagnozie.
Mowa werbalna i niewerbalna jest kolejnym obszarem, w którym pojawiają się podobieństwa i różnice omawianych zaburzeń. U dziecka z zespołem Aspergera możemy dostrzec późniejszy rozwój mowy. Poszczególne słowa wymawiane są ok. 2 roku życia, natomiast całe zdania używane w celu komunikowania się dziecko konstruuje ok. 3 roku życia. Chory nie potrafi dostosować odpowiedniej ekspresji do wypowiedzeń. Można również dostrzec problemy z podtrzymywaniem prostej rozmowy lub tendencje do powtarzania się. Dziecko używa specjalistycznej terminologii, wyszukanych zwrotów, posługuje się specyficznym językiem. W określonej dziedzinie może się posługiwać bardzo bogatym zasobem słów, znacznie wyprzedzającym język rówieśników. Specyficzne zainteresowania dziecka mogą nawet sprawiać wrażenie, że poziom jego funkcjonowania intelektualnego znacznie przewyższa normę dla danego wieku. Opisywane zachowania mogą opóźniać diagnozę, ponieważ rodzice łączą je najczęściej z wybitnymi zdolnościami intelektualnymi pociechy. Dziecko z zespołem Aspergera mówi, ale ma trudności z prowadzeniem rozmowy, preferuje monolog. Chory także powtarza całe, dokładnie zapamiętane sformułowania, np. frazy z ulubionych filmów. Sformułowania te w ustach dziecka brzmią szczególnie nienaturalnie, mimo, że są względnie adekwatne do sytuacji. Kolejne aspekty trudności w komunikacji wyrażają się poprzez:
• problemy z czekaniem na swoją kolej;
• pedantyczny język;
• przerywanie rozmów;
• problemy z modulacją głosu – brak dostosowania tonu mówienia do sytuacji;
• dziwna prozodia – głos „śpiewny”, monotonny, komputerowy;
• problemy z trzymaniem się tematu rozmowy i właściwym odpowiadaniem;
• uciekanie wzrokiem;
• dosłowne interpretacje – dzieci z ZA nie rozpoznają metafor, aluzji.

W przypadku ADHD również występuje opóźniony rozwój mowy. Dziecko proste zdania wypowiada ok. 2 roku życia, ok. 3 roku życia pojawiają się zdania złożone. Podobnie jak w ZA ma problemy z właściwą ekspresją słowa mówionego. Zaburzenie to charakteryzuje się nieprawidłową artykulacją wielu głosek, trudnościami z wypowiadaniem nawet prostych wyrazów (częste przekręcanie wyrazów przestawienie głosek i sylab, asymilacje głosek, np. sosa lub szosza), trudnościami z rozpoznawaniem i tworzeniem rymów. Pojawiają się również problemy z pamięcią fonologiczną, sekwencyjną, np. nazw dni tygodnia, pór roku, nazw kolejnych posiłków, sekwencji czasowej: wczoraj - dziś -jutro i sekwencji cyfr: szeregów 4-cyfrowych: wierszy, piosenek, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie, trudności z szybkim wymienieniem nazw, np. wszystkich znanych owoców, szeregu słów, widoczne również trudnościach z zapamiętaniem krótkich wierszyków i piosenek. Dziecko wykazuje problemy z budowaniem wypowiedzi, używa głównie równoważników i zdań prostych. Używa sformułowań niepoprawnych pod względem gramatycznym (trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, sformułowań wyrażających stosunki przestrzenne: nad-pod, za-przed, wewnątrz, na zewnątrz). Objawem charakterystycznym dla ADHD jest także mały zasób słownictwa.
Dziecko z ZA wykazuje myślenie egocentryczne, stale koncentruje się tylko na sobie. Przejawia kłopoty w myśleniu abstrakcyjnym. Jego wyobraźnia cechuje się wysoką konkretnością. Myślenie jest sztywne i nie dostosowuje się do zmian lub niepowodzeń. Osoby z ZA mają trudności z elastycznością myślenia i mogą wymagać pomocy w znalezieniu alternatywnego spojrzenia. Natomiast pobieżność myślenia dziecka z ADHD prowadzi do pojawienia się nieprzemyślanych odpowiedzi, (często jeszcze przed wysłuchaniem pytania) i nieprawidłowym rozwiązaniem zadań. Czasami nadpobudliwość poznawcza może przejawiać się zaburzeniami przy stosunkowo dobrej koncentracji. Występuje wtedy, pochopne wnioskowanie, brak głębszej refleksji, pozbawione dostatecznej analizy myślowej. Uczeń taki sprawia wrażenia bezkrytycznego, mniej spostrzegawczego czy inteligentnego, niż jest
w rzeczywistości. U takich dzieci może także występować wzmożona wyobraźnia. Świat fantazji zaczyna wówczas przeważać nad rzeczywistością. Dziecko jest zamyślone, czasami coś mówi do siebie lub nie na temat, robi miny, nie śledzi tematu lekcji i nie uważa.
Ważnym obszarem w sferze poznawczej jest obszar spostrzegania. Dziecko z ZA interesuje się bardziej przewidywalnymi dla niego przedmiotami, niż osobami. Często obszarem ich spostrzegania jest mały detal, który przysłania całość sytuacji. Nie rozumie subtelnych ironii czy przenośni używanych w żartach. „Dzieci z zespołem Aspergera mają zaburzenia integracji sensorycznej, pomimo braku uszkodzeń słuchu dochodzi do nieprawidłowości w percepcji i integracji informacji słuchowych. Konsekwencją tego mogą być problemy ze zrozumieniem mowy w trakcie rozmowy, sztywność niektórych zachowań (nie jest w stanie przetwarzać wszystkich informacji słuchowych, koncentruje się na tych, które zdobyło wcześniej), gorsze wyniki w zakresie koncentracji uwagi.” Dziecko z ZA nie potrafi zrozumieć istoty udawania, zachowania się, „na-niby”, co niesie za sobą brak umiejętności wczuwania się sytuacje drugiej osoby, empatii. Dzieci z ADHD samodzielnie, jeszcze przed ukończeniem 2 r. ż., potrafią naśladować różne podpatrzone sytuacje. Są nadwrażliwe na zapachy, dźwięki, dotyk, ułożenie, nie selekcjonują bodźców. Przywiązują się do tych samych miejsc oraz do powtarzających się czynności. Są dobrymi obserwatorami. Charakteryzują się wzmożonym odruchem orientacyjnym objawiającym się reagowaniem na wszelkie zewnętrzne bodźce. Z końcem wieku przedszkolnego dziecko nie umie wskazać prawej ręki (myli się). Dzieci z ADHD mają osłabioną percepcję obrazów wzrokowych (analizę i syntezę wzrokową) oraz nieadekwatne do rzeczywistego postrzeganie kształtów. Ich oczy funkcjonują dobrze, ale mózg niewłaściwie przetwarza otrzymywane sygnały.
Zainteresowania osób zarówno z zespołem Aspergera, jaki i nadpobudliwością ruchową maja duży wpływ na inne obszary sfery poznawczej. Dzięki pasjom niektóre zaburzenia bowiem mogą być ukierunkowane w dobrą stronę. Wcześnie pojawia się zainteresowanie cyframi i liczeniem, tym bardziej, że wielu rodziców wspiera wszelkie aktywności dziecka, które łączą się z liczeniem i pisaniem. Jednakże sztywność zainteresowań, ogranicza funkcjonowanie dziecka, co może prowadzić do zatracanie się we własnych zainteresowaniach. Jedną z cech charakterystycznych dzieci z ZA jest wręcz obsesyjne zainteresowanie pewnymi tematami. Nie potrafią zrezygnować z możliwości zajmowania się ulubionym tematem. Są tak skoncentrowane na opowiadaniu o nim, że nie widzą braku zainteresowania ze strony rozmówcy. Wybiórcze zainteresowania tych dzieci są trwałe. Do tej grupy należą na przykład ,,ludzie kalendarze”, albo dzieci znające wszystkie linie tramwajowe w swoim mieście. Dzieci z ADHD wyjątkowo wcześnie interesują się manipulowaniem przedmiotami, którymi posługuje się osoba znacząca ( kubeczkiem plastikowym, łyżką, szczotka do włosów itp.), a nie typowymi zabawkami dla niemowląt. Cechują się nieustanną zmiennością zainteresowań.
Analizując sferę emocjonalną można stwierdzić, że dziecko z zespołem Aspergera ma trudność z pohamowaniem nieoczekiwanych wybuchów złości, co powoduje trudności w kontrolowaniu reakcji społecznych, szczególnie gniewu, agresji lub nadmiernego niepokoju. W tym zaburzeniu występuje również obronność dotykowa – jest to negatywna reakcja na neutralny, niezagrażający bodziec, często lekki i niespodziewany dotyk. Układ nerwowy dziecka spostrzega go, jako niebezpieczny. W związku z tym reaguje jak w sytuacji zagrożenia: ucieczką lub walką, czasami wyłączeniem. Kolejnym aspektem jest niepewność grawitacyjna objawiająca się nienaturalnym lękiem przed wysokością i upadkiem, nagłym ruchem, oderwaniem stóp od podłoża, dlatego też dziecko niechętnie bierze udział w zabawach ruchowych. Pojawiają się problemy emocjonalne, np. negatywna reakcja na zmiany, silne wybuchy emocji związanych z długo trwającym napięciem.
Dzieci z ADHD charakteryzują się niedojrzałością emocjonalną, reakcje powstają u nich szybciej i odznaczają się dużą siłą i intensywnością oraz żywą ekspresją. U tych dzieci widoczna jest drażliwość, trudność w zasypianiu, mniejsze zapotrzebowanie na sen, zaburzenie łaknienia. Występują również reakcje nieadekwatne do bodźca, powodujące wybuchy złości, zachowania impulsywnego i agresywności lub też postawa lękowa, płaczliwość, nadwrażliwość. Niedojrzałość emocjonalna sprawia, że dzieci te są uparte, niecierpliwe i nietolerancyjne, łatwo ulegają sugestii i wpływom innych. Nie potrafią wyciągać wniosków z własnych doświadczeń, co prowadzi do niskiego poczucia pewności siebie a w konsekwencji do zaniżonej samooceny. Ich odporność na sytuacje trudne jest bardzo niska, dlatego po nieudanych próbach rezygnują z podejmowania dalszych etapów działań, tracą zapał lub wykonują zadanie chaotycznie. Nie potrafią czekać, chcą być chwalone natychmiast. Charakterystyczne dla dzieci z ADHD jest:
• wyrywanie się do odpowiedzi przed wysłuchaniem pełnego pytania;
• nie czekanie na swoją kolej podczas gier i zabaw;
• brak umiejętności godzenia się z porażką w grach zespołowych;
• krytykowanie innych;
• przezywanie innych;
• gwałtowne reakcje na słowa krytyki lub uwagi (krzyk, agresja);
• brak umiejętności współpracy w grupie;
• niski poziom empatii;
• niska samoocena;
• egocentryzm;
• wycofywanie się ze świata.

Ważną, z punktu niniejszej analizy jest również jest „sfera motoryczna”. Zespół Aspergera charakteryzuje ogólna niezgrabność ruchowa. Często dzieci te uczą się chodzić kilka miesięcy później niż można tego oczekiwać. W okresie wczesnego dzieciństwa może ujawnić się ograniczona sprawność w zabawie z piłką oraz dziwaczność postawy przy chodzeniu czy bieganiu. Uboga ekspresja mimiczna, słaba koordynacja ruchowa, brak płynności w ruchach, są charakterystycznymi objawami ZA. Słabo rozwinięta umiejętność manipulacji objawia się w nieczytelnym charakterze pisma. Występuje opóźniony rozwój ruchowy w zakresie koordynacji, elastyczności i precyzji ruchu (ruchowa niezgrabność). Często pojawiają się trudności z nabywaniem takich umiejętności, jak jeżdżenie na rowerze, granie w piłkę, skakanie, budowanie modeli.
Dzieci z ADHD pod koniec pierwszego roku życia siadają przyjmują postawę siedzącą, poruszają się pełzając, obracając się lub przesuwając po podłodze na pupie. Nierzadko przeskakują etap raczkowania lub najpierw uczą się chodzić, a dopiero potem raczkują. W okresie wczesnego dzieciństwa dzieci nadmiernie interesują się otoczeniem: naciskają wszystkie możliwe guziki, odkrywają gniazdka elektryczne, przekręcają klucze w zamkach. Minimalne dysfunkcje neurologiczne, jak np. obniżony tonus mięśniowy, utrzymujące się pierwotne odruchy wrodzone, powinny zaniknąć do końca pierwszego roku życia. Dzieci nadpobudliwe wykonują cały szereg ruchów dodatkowych skupionych wokół własnego ciała tj. ssanie palca, ogryzanie paznokci, wyskubywanie włosów itp. Ruchy te mają tendencję do utrwalania się i przybierają postać szkodliwych nawyków. Dzieci z ADHD nazywane są „żywym srebrem”, gdyż cechuje je nadmierna ruchliwość, niemożność spokojnego siedzenia, kręcenie się, wstawanie z miejsca, machanie nogami, manipulowanie przedmiotami, niezgrabność w sytuacjach wymagających precyzji lub podzielnej uwagi, żywiołowość, chaotyczność w działaniu. Nieustannie biegają lub wspinają się na coś,
w sytuacjach, gdy jest to niewłaściwe. Często wykonują nerwowe ruchy rękoma lub stopami. Mają trudności ze spokojnym bawieniem się lub wypoczynkiem. Wstają
z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagających pozostanie na miejscu. Są nadmiernie hałaśliwe podczas zabawy. Niechętnie uczestniczą w zabawach ruchowych i lekcjach w-f, ponieważ mają trudności z wykonywaniem niektórych ćwiczeń, np. układów gimnastycznych, z rzucaniem do celu i chwytaniem. Wykazują niechęć do rysowania i pisania.
Jak już wcześniej wspomniałam w zespole Aspergera występują zaburzenia w sferze społecznej. Dziecko nie jest zainteresowane kontaktem z innymi ludźmi w takim stopniu jak jego rówieśnicy. W przedszkolu może unikające grupowych zabaw, często ukrywające się pod etykietą „indywidualista”. Nie występują charakterystyczne zabawy symboliczne ani zabawy wymagające podziału ról. Brak takiego treningu zachowań społecznych i ich rozumienia, który odbywa się podczas zabaw „na niby” oraz zabaw symbolicznych, może wpływać na późniejsze trudności w kontaktach społecznych chorych.
Dzieci z ADHD często same z siebie już bardzo wcześnie aktywnie szukają „ograniczeń” i kontaktu. Często stawiają silny opór i bronią się przed codziennymi czynnościami, a pieszczoty znoszą tylko przez krotką chwilę. Niektóre niemowlęta chcą być często noszone przez bliską osobę. W kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi nie przestrzegają umów, w rozmowie są chaotyczne i często zmieniają jej temat. Przedszkole jest dla dzieci nadpobudliwych miejscem, w którym niekiedy po raz pierwszy muszą przestrzegać reguł panujących w grupie. Na skutek dużej ruchliwości, niemożności skupienia się i braku wytrwałości w zabawie mają problemy w dostosowywaniu się do zajęć grupowych i w przestrzeganiu znanych im norm. Dzieci nadpobudliwe często wchodzą w konflikty z rówieśnikami, co powoduje złe funkcjonowanie w sferze społecznej. Mają również większe szanse od swoich rówieśników bycia odrzucanym lub stania się kozłem ofiarnym. Dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej mają zwiększoną potrzebę stałego oparcia oraz poczucia, że są kochane.
W okresie dorastania osoby z zespołem Aspergera sprawiają silne wrażenie indywidualności. Są zainteresowane szeroko pojętym otoczeniem, chociaż ich zainteresowanie może ograniczać się do szczegółów lub cech, które dla innych wydają się osobliwe. Posługują się bogatym słownictwem. Zazwyczaj nie przejawiają niezwykłych zainteresowań bodźcami zmysłowymi, obecnych u bardziej upośledzonych osób z autyzmem także, w odróżnieniu od nich, nie angażują się przesadnie w rytuały zachowań, chociaż denerwują się, w przypadku gdy pojawia się zmiana.
Objawy ADHD utrzymują się u około 70% dzieci w okresie dojrzewania, (co oznacza, że około 30% wyrasta z nadpobudliwości do tego czasu). W tym okresie na problemy związane z ADHD nakładają się typowe konflikty wieku dojrzewania: bunt przeciwko normom, własne tajemnice, poszukiwanie autorytetów poza domem i przyspieszony rozwój życia emocjonalnego. Wiele dzieci nadpobudliwych uważa w tym okresie, że świat wokół nich jest „nie w porządku”, że są bardziej od innych pokrzywdzone przez los. Dołącza się do tego niska samoocena, nadal utrzymują się problemy szkolne, społeczne i emocjonalne, które mogą się utrwalić nawet, jeśli w miarę dorastania nadpobudliwość wygasa. Dzieci z ZA mają duże szanse na to, by w dorosłym życiu funkcjonować jako niezależne jednostki. Dorośli z ZA zwykle wykonują pracę lub zdobywają zawód związany z ich szczególnymi zainteresowaniami, czasami okazują się w swojej dziedzinie bardzo dobrymi fachowcami. Trzeba jednak dodać, że pomimo radzenia sobie z nauką i pracą, na ogół wciąż mają pewne kłopoty w kontaktach społecznych. Towarzyska i emocjonalna strona tych kontaktów wciąż stanowi dla nich wyzwanie – wielu jednak wstępuje w związki małżeńskie i ma dzieci. Interakcje z innymi ludźmi, zarówno wewnątrz rodziny jak i poza nią, utrudnia sztywny sposób bycia osób z ZA oraz zauważalny egocentryzm. Jest to częstą przyczyną ich stanów depresyjnych i niepokojów. Prawdziwy charakter ich problemów może jednak pozostać niezauważony w przypadku standardowego leczenia.
Gillberg ocenia, że 30-50% wszystkich dorosłych z ZA nigdy nie było badanych lub dobrze zdiagnozowanych. Ludzie ci traktowania są przez innych, jako odmieńcy czy ekscentrycy lub stwierdza się u nich inne choroby psychiczne.
Chorzy często przy pomocy osób bliskich, osiągnęło wysoki poziom przystosowania, zarówno na gruncie osobistym, jak i zawodowym. Wielu z najinteligentniejszych i najlepiej funkcjonujących studentów z ZA zyskało szacunek w kręgach akademickich za ich pasję i poświęcenie na rzecz poszerzania wiedzy w wybranej przez siebie dziedzinie.
Ok. 30-50% osób z nadpobudliwością ma niektóre jej objawy, także w okresie dorosłości. Chłopcy zapadają na ADHD częściej niż dziewczęta, ale - jako mężczyźni - częściej z niego wyrastają. Po osiągnięciu dojrzałości dominującym objawem nadpobudliwości są zaburzenia uwagi. Mimo, że może być ono niewidoczne dla otoczenia, wpływa na odbiór danej osoby przez rodzinę i współpracowników. Dorośli z nadpobudliwością bywają postrzegani, jako trudni we współżyciu partnerzy albo pracownicy niesumienni, niespełniający oczekiwań pracodawcy, mimo posiadanych kwalifikacji i umiejętności.
W niniejszym wystąpieniu starałam się pokazać najważniejsze cechy dziecka
z zespołem Aspergera oraz dziecka z ADHD, a także sposób zachowania oraz reagowania na sytuacje społeczne. Podjęłam również próbę ukazania różnic i podobieństwa obu zaburzeń, gdyż tylko dobra znajomość charakterystyki tych objawów może prowadzić do rozpoznania i podjęcia odpowiedniej terapii. Z czasem dzieci te mają szansę na wypracowanie odpowiedniego stylu zachowania, sposobów redukcji napięcia, co spowoduje, że rzadziej będą uważane za dziwne i nieprzystosowane. Pozwoli im to na sprawne funkcjonowanie w dorosłym życiu. Należy jednak pamiętać, że trzeba być konsekwentnym oraz świadomym we wprowadzanych systemach pracy z dzieckiem, aby nie doprowadzić do nawrotu starych nawyków i sposobów jego funkcjonowania.




Bibliografia:
Attwood T., Zespół Aspergera, Poznań 1998.
Błachno M., Nadpobudliwość psychoruchowa jako czynnik ryzyka krzywdzenia dziecka, Warszawa 2006, s 72-79.
Frith U., Autyzm i zespół Aspergera, Warszawa 2005.
Hallowell E.M., Ratey J., W świecie ADHD: nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi u dzieci i dorosłych, Poznań 2004.
Jakuszkowiak-Wojten K., Swinarska-Naumiuk M., Burkiewicz A., Pankiewicz P., Zespół Aspergera-opis przypadku, [w:] Psychiatria, Gdańsk 2007, tom 4, nr 1, s. 33-38.
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. Instytut Psychiatrii i Neurologii, Kraków-Warszawa 1998.
Kraszewska-Orzechowska A., Zachowania dzieci z zespołem Aspergera i proponowane formy pomocy, [w:] Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J, Paedagogia-Psychologia. - Tom 20 (2007), Lublin 2007, s. 43-55.
Kruk-Lasocka J., Autyzm czy nie autyzm, Wrocław 1999.
Kutscher, Martin L., Dzieci z zaburzeniami łączonymi, Warszawa 2007,
Rajewski A., Całościowe zaburzenia rozwoju, [w:] Psychiatria kliniczna, red. Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J., t. II., Wrocław 2002, s. 643-653.

Wyświetleń: 0