Upośedzenie umysłowe – definicja i podział
Terminem oznaczającym upośledzenie umysłowe jest oligofrenia. Wprowadził je E. Kreapelin. Aktualnie nazwy tej używa się w odniesieniu do wczesnego zahamowania rozwoju o etiologii prenatalnej, natalnej i postanatalnej (w tym upośledzenia wynikające z urazów okołoporodowych oraz w wyniku chorób i urazów w pierwszych latach życia).
Od 1968 obowiązuje nowa klasyfikacja, precyzująca poziom upośledzenia umysłowego ze względu na obniżony poziom inteligencji.
1. Problemy związane z wychowaniem dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim
Lekkie upośledzenie umysłowe to najlżejszy stopnień upośledzenia. Obejmuje osoby o ilorazie inteligencji 67 – 52 (dawniej ograniczenie umysłowe, debilizm). Osoby takie mają upośledzoną umiejętność hamowania odruchów warunkowych. Zdarzają się również osoby z upośledzoną funkcją pobudzenia, ale rzadziej. Zaburzony jest związek pomiędzy układami sygnałów: odruchy wytworzone w obrębie jednego układu nie mają odzwierciedlenia w drugim. Często dzieci po wykonaniu jakiejś czynności nie potrafią jej określić, opisać. Umiejętność poruszania się i czynności samoobsługowe jak dla osób w normie.
a) Funkcjonowanie procesów myślenia i umiejętności komunikacyjnych – zaburzona jest umiejętność rozumowania, operowania pojęciami abstrakcyjnymi, osłabienie krytycyzmu. Osoby z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim charakteryzuje powierzchowność oraz infantylizm zainteresowań. Myślenie jest spowolnione. Trudność sprawia porównywanie – dostrzeganie podobieństw i różnic pomiędzy przedmiotami, obrazkami. Wypowiedzi są ubogie pod względem formy i treści. Często w użyciu są wyuczone frazy i zwroty używane bez uwzględnienia ich sensu i powiązania z kontekstem. Brak w nich ujęcia całościowego. Wady wymowy są typowe również dla osób w normie intelektualnej. Percepcja – utrudniony proces analizy i syntezy bodźców zewnętrznych. Trudność stanowi wychwycenie większych całości przy jednoczesnym uwzględnieniu wielu szczegółów. Zaburzona jest umiejętność oceny stosunków przestrzennych i związków czasowo-przestrzennych pomiędzy nimi. Procesy poznawcze – uwaga jest chwiejna, ma wąski zakres i jest niepodzielna, co niekorzystnie wpływa na spostrzeżenia. Najczęściej koncentruje się na jednym elemencie całości, co zaburza postrzeganie całości. Wyobraźnia jest uboga, osoby upośledzone nie rozumieją opowiadań, czytanego tekstu. Trudność sprawia im wykrywanie związków przyczynowo-skutkowych. Osoby te są w stanie opanować umiejętność czytania, pisania, liczenia.
b) Funkcjonowanie emocjonalno-społeczne – ze względu na niedostateczny krytycyzm, osoby z upośledzeniem łatwo przyjmują czyjś punkt widzenia. W działaniu – brak inwencji i samodzielności. W trudniejszych zadaniach wymagają pomocy. Brak perspektywizmu i w konsekwencji planów życiowych. Zachowania dzieci – mało plastyczne, Trudności szczególnie w sytuacjach nowych. Relacje uczuciowe – niewspółmierne do sytuacji. Charakterystyczna chwiejność relacji, labilność emocjonalna. W szkole – nie wykazują zainteresowania nauką, robią niewielkie postępy. Zalecana nauka w szkołach specjalnych. Dorośli są w stanie funkcjonować samodzielnie, nie wymagają opieki. Są zdolni do wykonywania prostych czynności zawodowych.
2. Problemy z wychowaniem dzieci i młodzieży upośledzonych w stopniu umiarkowanym i znacznym
Aktualnie upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym i znacznym to dwa różne stopnie. Dawniej połączone były wspólną nazwą głuptactwo. Upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym obejmuje osoby o ilorazie inteligencji 51-36, zaś w stopniu znacznym 35-20. Dzieci i młodzież dotknięte tym poziomem upośledzenia mają znacznie upośledzoną zdolność wytwarzania pobudzeniowych i hamulcowych odruchów warunkowych. Z trudem opanowują podstawowe umiejętności I nawyki, jak żucie, połykanie pokarmów stałych, załatwianie potrzeb fizjologicznych.
a) Funkcjonowanie procesów myślenia i umiejętności komunikacyjnych – upośledzona mowa i myślenie. Osoby te cechuje duża sugestywność i brak krytycyzmu. Zdolni są jedynie do myślenia konkretnego. Nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych. Często mają niedokształcenie mowy. Zasób słów jest ubogi. Orientują się w czasie i przestrzeni, odróżniają znajome osoby od obcych. Osoby upośledzone w stopniu umiarkowanym są w stanie nauczyć się czytać, pisać. Osoby z upośledzeniem znacznym – mogą nauczyć się mówić. Nie mogą opanować czytania i pisania. Wymagają specjalnego podejścia edukacyjnego w szkołach życia.
b) Funkcjonowanie emocjonalno-społeczne - łatwo się przywiązują. Czasami ze względu na złośliwość i napastliwość bywają niebezpieczni. Kierują się aktualnymi popędami i korzyściami. Nie przejmują się konsekwencjami. Im głębsze upośledzenie, tym bardziej pojęcia etyczne są dla nich niezrozumiałe. Z tego względu łatwo dokonują czynów przestępczych, za namową lub z własnej inicjatywy. Przejawiają zachowania nieadekwatne do sytuacji. Mają niską sprawność motoryczną. Osoby upośledzone w stopniu umiarkowanym mogą przystosować się do życia w społeczeństwie, nie wymagaja stałej opieki. Mogą wykonywać proste prace pod nadzorem. Osoby z upośledzeniem w stopniu znacznym nie są w stanie samodzielnie funkcjonować, wymagają opieki w specjalnych zakładach.
3. Problemy z wychowaniem dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim
Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim obejmuje osoby z I.I. 19 i mniej. To najgłębszy stopień upośledzenia. Zdolność wytwarzania odruchów warunkowych jest bardzo ograniczona. W związku z tym nie uczą się oni prawie niczego. Zdarza się, że nie chodzą.
a) Funkcjonowanie procesów myślenia i umiejętności komunikacyjnych – Często wymagają zaspakajania potrzeb jak jedzenie czy picie, nie sygnalizują potrzeb fizjologicznych.
b) Funkcjonowanie emocjonalno-spełeczne – Łatwo się podniecają. Zdarza się, że stają się wtedy groźni dla siebie i otoczenia. Prawdopodobnie mają obniżoną wrażliwość na ból. Nie rozróżniają osób, nie rozpoznają bliskich. Nie mówią w ogóle lub nazywają nieliczne przedmioty. Do samodzielnego życia są zupełnie niezdolni. Czasami udaje się przyuczyć ich do wykonywania bardzo prostych czynności. Wymagają stałej opieki specjalistycznej w zakładach zamkniętych.



Bibliografia:


Dykcik W. (red.), Pedagogika specjalna, Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2002,
Kirejczyk K. (red.), Upośledzenie umysłowe – pedagogika, PWN, Warszawa 1981, Minczakiewicz E. M., Mowa: rozwój-zaburzenia-terapia, Wyd. Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 1997,
Styczek I., Logopedia, PWN, Warszawa 1979,
Wikipedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Niepełnosprawność_intelektualna_w_stopniu_lekkim
http://pl.wikipedia.org/wiki/Niepełnosprawność_intelektualna_w_stopniu_umiarkowanym,
http://pl.wikipedia.org/wiki/Niepełnosprawność_intelektualna_w_stopniu_znacznym
http://pl.wikipedia.org/wiki/Odruch_warunkowy
Żebrowska M. (red.), Psychologia dzieci i młodzieży, PWN, Warszawa 1980

Wyświetleń: 0