Koszty logistyczne przedsiębiorstw
Logistyka, jako jeden z obszarów funkcjonowania w przedsiębiorstwie ma za zadanie optymalizować system przepływów dóbr i informacji nie tylko wewnątrz danego podmiotu, ale także w całym łańcuchu dostaw. Wszelkie procesy związane z przepływami rzeczowo-informacyjnymi, do których należą planowanie, wdrażanie i monitorowanie są w kręgu zainteresowania logistyki. Wszystkie zadania realizowane w ramach całego systemu logistycznego oraz poszczególnych jego podsystemów, generują koszty.
Ujęcie kosztów funkcjonowania systemu logistycznym pozwala na kompleksowe spojrzenie na ich kształtowanie w całym łańcuchu dostaw oraz w pojedynczych ogniwach tego łańcucha. Niejednokrotnie określenie pojęcia i struktury kosztów logistyki stanowi złożony problem. Szerokie źródła literaturowe przedstawiają często koszty logistyki w różnych aspektach. Jedne z nich skupiają się na źródłach ich generowania czy rodzajach, starając się w ten sposób zdefiniować koszt logistyki, inne bazują na różnorodnej strukturze kosztów powstałych w systemie logistycznym.
Dla J. Twaroga, koszty logistyki stanowią główną metodę ilościowego pomiaru innowacyjności i skuteczności realizowania procesów logistycznych w przedsiębiorstwie. W tym celu muszą one być kalkulowane w taki sposób, by spełnione zostały podstawowe potrzeby oceny tych procesów. Koszty logistyki, oprócz pozostałych kosztów działalności ponoszonych w przedsiębiorstwie, decydują o kondycji finansowej podmiotu. K. Ficoń, który podobnie jak J. Twaróg uważa, że koszty logistyki pozwalają ocenić wydajność nowoczesnych metod zarządzania logistycznego, stwierdza też, że ich wyodrębnienie wśród innych kosztów jest niezwykle trudne ze względu na:
 zbyt wysoki poziom spójności procesów realizowanych w podmiocie powodujący administracyjne i organizacyjne utrudnienia w jasnym wyłonieniu wyłącznie kosztów dotyczących działalności logistycznej przedsiębiorstwa,
 złożoną strukturę kosztów logistyki oraz wzajemne powiązania w jej ramach nie pozwalające na ich kalkulację zgodnie z poszczególnymi podziałami.
Z trudnością identyfikowania kosztów logistyki zgadza się P. Blaik, według którego brakuje w Polsce regularnych i kompleksowych analiz. Za przyczynę takiego stanu rzeczy wini on poziom zaawansowania systemów informacyjnych stosowanych w przedsiębiorstwach, które opierają się na przestarzałych metodach księgowania i nie zapewniają podmiotom właściwej jakości informacji niezbędnych w dążeniu do wysokiej efektywności systemu logistycznego.
O tym, że trudności identyfikacji kosztów logistyki w innych krajach piszą m.in. F. Straube H-C. Pfohl, R.Z. Farahani, i inni czy Q. Dianwei, wskazując na problemy w tym obszarze. Prawie każdy z autorów rozważających przedmiotowe zagadnienie uważa, że wyodrębnienie kosztów logistyki jest utrudnione ze względu na ich zbyt duże zagnieżdżenie we wszystkich księgowanych kosztach, a bez ich precyzyjnej identyfikacji nie możliwe staje się ocena sprawności systemu logistycznego.
Tradycyjne metody księgowania wykorzystywane w przedsiębiorstwach tworzą główną barierę dla wyznaczania kosztów logistyki. Metody te dostarczają potrzebnych informacji, które obejmują działalność finansową całej firmy, nie rozwiązują jednak problemów nowoczesnej logistyki. Zadaniem systemu logistycznego jest zapewnienie najwyższego poziomu koordynacji procesów logistycznych i optymalne wykorzystanie dysponowanych zasobów, co wpływa na kształtowanie się kosztów logistyki, które powinny być kontrolowane.
Koszty logistyki są szczegółową kategorią kosztów, oznaczającą pieniężne odzwierciedlenie zużycia substancji majątkowej przedsiębiorstwa, wywołanego planowaniem, realizacją i kontrolą poza technologicznych procesów przemieszczeń w czasie i przestrzeni wszystkich form materiałów (M. Kufel).
Wg J. Kwejt koszty logistyki powinny obejmować:
• planowane koszty logistyki (transportu dostaw, wytworzenia, utrzymania i starzenia się zapasów, gospodarki magazynowo-transportowej, oprocentowania kredytów, informacji itp.),
• koszty logistyki ponadplanowe i pozaplanowe, np. utrzymania nadmiernych zapasów i kredytów (magazynowania, obsługi, oprocentowania środków i kredytów), koszty niewłaściwego transportu (nieekonomicznych partii, naruszania geografii dostaw) itp.,
• straty spowodowane wadliwą gospodarką materiałową np. przestoje z braku materiału, braki produkcyjne zawinione niewłaściwym materiałem i kary za niewłaściwe dostawy.
Według kryterium zmienności możemy podzielić koszy logistyki na stałe i zmienne. Do kosztów stałych zalicza się m.in. koszty amortyzacji magazynów, środków transportu, wydatki pieniężne z tytułu podatków i opłat. Kosztami zmiennymi są koszty pracy, zaangażowani kapitału, zużycia materiałów i paliw. Podział ten umożliwia wskazanie na próg rentowności. Zatem istnieje możliwość ustalenia rodzaju i charakteru związku tych grup kosztów logistycznych z wynikami przedsiębiorstwa.
Biorąc pod uwagę kompleksowe ujecie kosztów logistycznych możemy wyróżnić następujące koncepcje:
• globalnych kosztów logistycznych, w której duże znaczenie ma założenie że wszystkie działania przedsiębiorstwa mają znaczenie w fizycznym przepływie i składowaniu surowców i materiałów do produkcji oraz wyrobów gotowych powinny być traktowane jako całość, a nie indywidualnie. Przy prowadzeniu szczegółowej oceny różnych faz logistyki wyróżnić można wiele rodzajów kosztów. Mogą to być np. koszty zaopatrzenia, produkcji czy dystrybucji. Analiza ta jednak musi odnosić się do całego procesu przepływu materiałów.
• W przypadku współzależności kosztów wpływ jednej pozycji na inne jest znacznie zróżnicowany. Specyfika przedsiębiorstwa lub tez charakter przepływu materiałów w łańcuchu logistycznym mogą wpływać na zależności miedzy poszczególnymi pozycjami kosztów. Korelacja ta wynika z faktu, że funkcje i czynności tworzące układ logistyczny nie mogą być rozpatrywane odrębnie.
Na całkowite koszty logistyki składają się m.in.:
• koszty planowania, sterowania i kontroli przepływów materiałów i towarów;
• koszty magazynowania;
• koszty transportu;
• koszty utrzymania i składowania zapasów;
• koszty przygotowania produktów do wysyłki i sprzedaży;
• koszty kształtowania przepływów informacyjnych i opracowania zleceń;
• koszty serwisu, obsługi logistycznej;
• koszty niesprawności;
• koszty w sferze zbytu (zaopatrzenia);
• koszty kształtowania zapasów;
• koszty zamawiania;
• koszty dostaw (odbioru i kontroli);
• koszty pakowania i sortowania;
• koszty informacji;
• koszty zarządzania i organizacji;
• koszty usług świadczonym nabywcom.
Wzór na koszty całkowite w logistyce przedstawia się następująco:

Kc=Kpf+Kzp+Kpi

gdzie:
• Kpf- suma kosztów fizycznego przepływu materiałów;
• Kzp- suma kosztów zapasów;
• Kpi- suma kosztów procesów informacyjnych.
Struktura całkowitych kosztów logistyki przedstawia się następująco:
KL = Kzp + KSp + KM + KT + KKz + KPp + Kpi + Ko + Kns,
• Kzp - koszty kształtowania, planowania, sterowania i kontroli, przepływów materiałów i towarów (koszty zarządzania przepływami),
• KSp - koszty logistyczne planowania i sterowania produkcją oraz realizacją zamówień,
• KM - koszty magazynowania,
• KT - koszty transportu,
• KKz - koszty kształtowania zapasów,
• KPp - koszty przygotowania produktów do wysyłki i sprzedaży
• Kpi - koszty kształtowania przepływów informacyjnych i opracowania zleceń,
• Ko - koszty serwisu, obsługi logistycznej,
• Kns - koszty niesprawności.
Do kosztów logistyki z punktu widzenia czynników je generujących należą:
• koszty zapasów,
• koszty infrastruktury,
• koszty personelu,
• koszty transportu - w dystrybucji głównej (do magazynów regionalnych) i w dystrybucji końcowej (do klientów końcowych).
Do źródeł powstawania kosztów logistyki w fazach produkcyjnych zaliczamy:
• pozyskiwania materiałów od dostawców,
• transportu zewnętrznego i wewnątrzzakładowego,
• planowania produkcji określającego intensywność przepływu materiałów przez fazę produkcji,
• magazynowania półproduktów, wyrobów, materiałów i odpadów,
• przekazywania wyrobów gotowych odbiorcom.
Koszty logistyki charakteryzuje:
• rozproszenie wśród wielu grup kosztów wg tradycyjnych przekrojów,
• wysoki i często rosnący udział w całkowitych kosztach,
• zmienność wielkości w poszczególnych okresach,
• rozdzielenie odpowiedzialności za kształtowanie się tych kosztów na wiele komórek organizacyjnych,
• pracochłonność w ustaleniu wielkości tych kosztów.
Do najważniejszych zadań i zakresów rachunku kosztów logistyki należą
•kontrola efektywności działania,
•kalkulacja, względnie pomoc w kształtowaniu cen,
•ustalenie i rejestrowanie krótkookresowych wyników,
•przygotowanie informacji do podejmowania decyzji i do wyceny działań w przedsiębiorstwie.
Poniższa tabela prezentuje klasyfikację form i przekrojów rachunku kosztów logistyki wg P. Blaika.


Poniższy schemat prezentuje podstawowe kryteria podziału kosztów logistyki w przedsiębiorstwie wg M. Nowickiej-Skowron.







Poniższy schemat przedstawia systemowe ujęcie kosztów logistyki wg K. Ficoń.




Do czynników kształtujących wielkość kosztów logistyki należą:
a) Czynniki wewnętrznie:
- rozmiar działalności przedsiębiorstwa,
- stopień złożoności struktury asortymentowej i wynikającej stąd struktur złożoności zużywanych materiałów,
- stopień złożoności struktury produkcyjnej,
- stopień złożoności procesów fizycznego przepływu materiałów i produkcji nie zakończonej w przedsiębiorstwie,
- wielkość utrzymywanych zapasów itd.
b) Czynniki zewnętrzne
zaliczamy do nich przede wszystkim te elementy systemu zarządzania i funkcjonowania gospodarki, które kształtują pewne przejawy działania przedsiębiorstwa i mają wpływ na koszty. Zaliczamy do nich zwłaszcza:
- stopę oprocentowania kredytów, jako obcych kapitałów wykorzystywanych w finansowaniu zapasów,
- stopę podatku od nieruchomości,
- stawki podatku od środków transportowych,
- opłaty ekologiczne,
- poziom cen płaconych za zewnętrzne usługi logistyczne,
- stopa amortyzacji rzeczowych składników majątku trwałego,
Czynniki wpływające na koszty w poszczególnych fazach procesu logistycznego:
• Faza zaopatrzenia:
o wysokie koszty procesów zaopatrzenia;
o zamrożenie środków obrotowych poprzez wydłużony czas transportu;
o wysokie zapasy magazynowe;
o wysokie nakłady na transport;
o wysokie straty (ubytki) materiałowe;
o niedostateczne związki z dostawcami.
• Faza produkcji:
o długie czasy przepływów i niska rytmiczność dostaw;
o niedostateczne wyprzedzenie informacyjne procesów zaopatrzenia;
o niski poziom procesów TPM (transport, przeładunek, magazynowanie).
• Faza dystrybucji:
o wydłużone czasy dostaw;
o zła (niska) gotowość dostaw;
o niska pewność (niezawodność) dostaw;
o wysokie koszty procesu dystrybucji;
o zła jakość dostaw
Analizując koszty logistyki, zarządzający posiadają możliwość poznania słabych i mocnych stron funkcjonowania procesów logistycznych w firmie. Jest to szczególnie istotne w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw gdzie często analiza kosztów, a w szczególności kosztów logistyki jest pomijanym aspektem zarządzania a przez co jest obszarem o znaczących możliwościach poprawy i wzmacniania pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw.



BIBLIOGRAFIA:

1.Blaik P. Logistyka. Koncepcja zintegrowanego zarządzania, PWE, Warszawa 2001.
2.Karmańska A. (red.), Zarządzanie kosztami jakości, logistyki, innowacji, ochrony środowiska rachunkowość finansowa, Difin, Warszawa 2007.
3.Matuszewicz J., Rachunek kosztów, Finans-Servis, Warszawa 2009.
4.Nowicka-Skowron M. "Efektywność systemów logistycznych" , Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000.
5.Skowronek Cz., Sarjusz –Wolski Z., Logistyka w przedsiębiorstwie, Wyd. IV zmienione, PWE Warszawa 2008.
6.Szałek B. "Logistyka. Wstęp do problematyki", Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1994.
7.Ślusarczyk B., Kot S., Analiza kosztów logistyki w MSP, Gospodarka Materiałowa & Logistyka R.65 nr 6 (1222), 2013, s. 7-11, ISSN 1231-2037.
8.Ślusarczyk B., Podstawy kosztów logistyki przedsiębiorstw. Wyd. WZ. P.Cz. Częstochowa, 2011.
9.Twaróg J., Koszty logistyki przedsiębiorstw, Biblioteka Logistyka, Poznań 2003.

Wyświetleń: 0