Jak wspierać motorykę małą u dzieci?
Propozycje ćwiczeń dla rodziców i nauczycieli.
Motoryka – to ogólnie mówiąc zdolność wykonywania ruchów. U człowieka wyróżnia się motorykę małą i motorykę dużą.
Motoryka duża to ruchy całego ciała. Motoryka mała to drobne ruchy rąk, dłoni i palców podczas czynności wymagających precyzji: zapinanie guzików, sznurowanie, wycinanie, pisanie. Właściwy poziom rozwoju motoryki dużej pozwala na prawidłowy rozwój motoryki małej.
W okresie przedszkolnym, czyli w wieku od trzech do sześciu lat, dziecko wiele się uczy. Rozpoczynając naukę w przedszkolu potrafi już zdejmować ubranka, próbuje też samodzielnie się ubierać, wkłada czapkę, buty na rzepy, skarpetki, spodnie na gumce. Wzrastają jego umiejętności twórcze: maluje farbami, lepi z plasteliny (wałek, placek), konstruuje, używając różnych materiałów. Rysuje uproszczoną postać ludzką, próbuje odwzorowywać trójkąt, kwadrat, przecinające się linie. Dziecko cztero-, pięcioletnie potrafi posługiwać się nożyczkami. Młodsze tnie po linii prostej, starsze radzi sobie z falistą i łamaną. W tym okresie zaczyna się nauka pisania: czterolatki zaczynają kreślić znaki literopodobne, pięciolatki podejmują próby odwzorowania liter drukowanych. Rysunek postaci jest coraz bogatszy w szczegóły. Tuż przed pójściem do szkoły przedszkolak powinien prawidłowo trzymać ołówek, rysować proste figury geometryczne, na zadany temat, po śladzie i łączyć z sobą kropki, kreślić elementy literopodobne w szerokiej liniaturze. Powinien też mieć opanowane czynności samoobsługowe, w tym wiązanie butów.
Jednak nie zawsze rozwój motoryki małej przebiega prawidłowo. Niektóre przedszkolaki nie chcą rysować, malować, zbyt słabo lub za mocno dociskają kredkę, ołówek, nieprawidłowo chwytają przedmioty, mają trudności w opanowaniu czynności samoobsługowych. Często występuje też słaba koordynacja obu rąk podczas zabaw manipulacyjnych.
Zadaniem rodziców i nauczycieli jest jak najwcześniej rozpoznać trudności dziecka i próbować im zaradzić. Aby zapewnić optymalne możliwości rozwoju motoryki małej, należy zadbać również o odpowiednią sprawność dużych grup mięśniowych.
Poniżej przedstawione techniki i ćwiczenia grafomotoryczne stanowią propozycje, które można modyfikować w zależności od potrzeb dziecka.
 Wzmacnianie mięśni brzucha, grzbietu:

Ćwiczenia oddechowe, skłony, brzuszki, przysiady, przenoszenie ciężaru ciała, przepychanie, turlanie się, taniec, kołyska, balansowanie na piłce, samodzielne huśtanie się, turlanie piłki rękoma po ścianie do góry i w dół, w leżeniu na brzuchu: pływanie na sucho, odpychanie piłki, odpychanie się od ściany, czołganie, w leżeniu na plecach: przenoszenie piłki z jednej strony ciała na drugą, wychylanie proste lub skośne.


 Ćwiczenia rozruchowe i stymulujące czucie głębokie:

Poruszanie barkami – ruchy okrężne, poruszanie barkami – barki udają wagę, huśtawkę, zrzucanie woreczków z ramion, wymachy kończyną górną, naśladowanie zwierząt, zabawy z chustą animacyjną, ćwiczenia z drążkiem gimnastycznym, malowanie całymi dłońmi na dużych powierzchniach, przenoszenie dużych przedmiotów, wymachy rękoma z użyciem pomponów, wstążek, chust, pełzanie, tory przeszkód, układanie liter i cyfr z ciała, dotykanie jak najwyższej półki, chodzenie po krawężniku, ruchy naprzemienne, faliste ruchy ramion – naśladowanie ptaków, zwroty w określonym kierunku – w prawo, w lewo, w tył, zmiana kierunku biegu na sygnał, gra w dwa ognie, koszykówkę, piłkę nożną, turlanie piłki po ciele dziecka, przeciskanie się pod materacem, jazda na rolkach, rowerze, hulajnodze.

 Ćwiczenia manualne
Nawijanie włóczki, sznurka na kłębki, rzucanie i łapanie piłki, woreczka, kozłowanie, przerzucanie piłek z prawej do lewej ręki, rzucanie przedmiotów do celu, nazywanie i wskazywanie części ciała, gra w łapki, przelewanie wody z kubka do kubka, przesypywanie piasku, ryżu, kaszy układanie drewnianych klocków, składanie ubrań, rozbieranie się i ubieranie, wałkowanie, rzucanie kostką do gry, mycie ciała, czesanie włosów, owijanie części ciała bandażem, papierem toaletowym, zawijanie w koc i odwijanie, przeciąganie liny.
 Ćwiczenia manipulacyjne
Labirynty, rysowanie w szablonie, kolorowanie w konturze, konstruowanie i budowanie z klocków, patyczków, drucików, układanie puzzli, sklejanie, nawlekanie koralików, bierki, pchełki, orgiami, wydzieranie z papieru, wycinanie nożyczkami, stemplowanie, lepienie z plasteliny, gliny, modeliny, ciasta, malowanie farbami palcami i pędzlem, kalkowanie rysunków, rysowanie kredkami, ołówkiem, kredą, kolorowanie obrazków, obrysowywanie przedmiotów, odwzorowywanie rysunków, rysowanie szlaczków, ćwiczenia w liniaturze, kaligrafia, wyciskanie gąbki w ciepłej i zimnej wodzie, przypinanie i zdejmowanie klipsów bieliźnianych raz prawą raz lewą ręką, zabawy paluszkowe, zabawy folią bąbelkową, wybieranie koralików konkretnego koloru, budowanie z małych klocków, gra w kapsle, gra na instrumentach.

Techniki plastyczne i graficzne, wspomagające naukę pisania:
 Malowanie farbami różnych powierzchni różnymi przedmiotami;
 Malowanie różnymi substancjami: pasta do zębów, tusz, kreda, kawa;
 Wyklejanki: kolorowy papier, gazety, makaron, patyki, trawa, sznurek, słoma, kamienie;
 Stemplowanie;
 Tworzenie mas i lepienie z nich różnych budowli, kształtów, wylepianie form płaskich, zdobienie;
 Orgiami i inne sztuki składania papieru;
 Papieroplastyka;
 Tworzenie obrazów za pomocą nasion, mąki, kasz, kolorowej soli;
 Wycinanki;
 Wylepianki;
 Wydzieranki;
 Wylepianki kulkami bibuły;
 Decoupage;
 Rzeźbienie w glinie;
 Malowanie nitką.
Nauczyciele i rodzice powinni być kreatywni. Powinni pozwolić dziecku się bawić. Dzięki temu dziecko chętnie będzie podejmowało różne zadania, będzie wzmacniało rozwój motoryki małej a przez to w przyszłości zmniejszy się ryzyko niepowodzeń szkolnych. Zachęcam do zabawy.
Opracowała Katarzyna Tarłowska
Literatura:
1. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, red. M. Żebrowska, Warszawa 1986.
2. Paluszkami tak i siak. Zabawy paluszkowe z wierszykami, M. Barańska, Gdańsk 2014.
3. Terapia ręki, W. Bartkiewicz, A. Giczewska, Warszawa 2014.

Wyświetleń: 0