Katalog

Elżbieta Dyniec, 2018-07-03
Myślenice

Zajęcia przedszkolne, Referaty

Wartość baśni

- n +

Wartość baśni
Trzeba pamiętać, że okres dzieciństwa jest krótki,
ograniczona jest liczba książek, które można w tym czasie poznać,
a jeszcze mniej na zawsze pokochać.
/Janusz Dunin/

Niewiele jest gatunków towarzyszących człowiekowi prawie przez całe życie, które w sposób równie istotny i trwały jak baśń, łączyłyby się z samą istotą pisarstwa dla dzieci, a równocześnie przekraczały próg dziecinnych lektur, aby kształtować głęboki poziom znaczeń licznych dzieł literatury wysoko artystycznej.
Baśń daje możliwość oderwania się od rzeczywistości, proponując czytelnikowi podróż w świat dziwów i fantazji, ale równocześnie pozostaje w ścisłym związku z ludzkimi marzeniami, niepokojami i nadziejami, niezależnie od braku związku z konkretnym czasem i przestrzenią tłumaczy i wyjaśnia odwieczne problemy ludzkiej egzystencji. Proponuje optymistyczną wizję świata opartą na zaufaniu do człowieka
Czytane czy opowiadane baśnie posiadają niezwykłą zdolność. Dzięki nim mogą być przekazywane zarówno znaczenia jawne, jak i ukryte. Treści są ogólnodostępne, z równą siłą przemawiają do dziecka i dorosłego.
Własne życie wydaje się często małemu odbiorcy niepojęte, dlatego pomoc może znaleźć w zharmonizowanym baśniowym świecie. Nie jest jednak bez znaczenia, kto i jak w ten świat go wprowadzi. Od postawy uczuciowej osoby, która daną baśń opowiada, zależy w znacznej mierze oddźwięk, jaki opowieść znajduje u słuchacza: baśń może nie wywołać żadnego wrażenia albo głęboko poruszyć. Jeśli osoba dorosła wnosi przy opowiadaniu własne żywe emocje, wzbogaca w ten sposób przeżycia, jakie baśń budzi w małym odbiorcy.
Dziecko obeznane z baśniami pojmuje, że przemawiają one do niego językiem symbolicznym. Dają do zrozumienia – od samego początku, przez rozwój fabuły, po zakończenie - że to, o czym się w nich opowiada, nie sprowadza się do dotykalnych faktów.
Baśń jest tym środkiem, który - apelując do sfery podświadomości - może umocnić dziecko, dodać mu otuchy, obudzić nadzieję, że wszystko i zawsze dobrze się skończy. Ona to w swej mądrości pokazuje czytelnikowi (a nie tłumaczy), że jeśli chce dorosnąć, to musi oswoić strach i podjąć ryzyko spotkania z nieznanym
Rolą rodzica i nauczyciela winno być umożliwienie dziecku poznania dorobku baśniowego i praw ukazanych w świecie fantastycznym.
Z wątkami czarodziejskimi w uproszczonej, zwykle wierszowanej formie, styka się już kilkuletnie dziecko słuchające o wróżkach, krasnoludkach i zwierzątkach przeżywających niezwykłe przygody. Pełniejsze wtajemniczenie w arkana świata baśniowego, następuje zwykle w fazie samodzielnej już lektury baśni pisanej prozą, nawiązującej do uniwersalnych ludowych wątków, bądź też kreującej oryginalny świat dziwów i niezwykłości.
Za chronologicznie późniejszy etap edukacji baśniowej uznać można preferowanie lektury tekstów typu kompensacyjnego , formalnie niepodobnych do opowieści o pięknych królewiczach i złych smokach, lecz będących wyrazem optymistycznej wiary w zwycięstwo dobra i piękna. Potrzeba wiary w taką możliwość należy do najgłębszych potrzeb psychicznych człowieka, stąd też często (wbrew racjonalnej wiedzy o świecie), będzie on szukał w literaturze motywów w szczególny sposób konsolacyjnych, a więc baśniowych.
Stosunkowo niewielkim stopniem aktywności odznacza się odbiorca bajeczki. Jest nim kilkuletnie dziecko, dla którego jest to pierwsze doświadczenie literackie. Utwory tego typu stanowią swego rodzaju prolegomena świata baśni: wprowadzają więc typowych bohaterów baśniowych, kreują świat totalnie antropomorfizowany . Bajeczka uczy przede wszystkim świata baśniowego – kształtuje wrażliwość małego odbiorcy na urodę słowa, piękno wykreowanego obrazu, na walory niczym nieskrępowanej gry wyobraźni.
Nieco inny zakres możliwości odbiorczych przewidziany jest dla adresata tradycyjnych wątków, przede wszystkim pochodzenia ludowego, dominuje powtarzanie tych samych opowieści. Cecha ta należy do najbardziej typowych zjawisk zarówno kultury ludowej, jak i subkultury dziecięcej. Powtarzalność przejawia się w dobrze znanym opowiadaczom bajek żądaniu słuchaczy, aby ten sam wątek - wielokrotnie już powtarzany - powtórzony został w ten sam sposób.
Wiąże się to ze świadomym oczekiwaniem odbiorcy na przeżycie podobnych emocji, które towarzyszyły słuchaniu baśni po raz pierwszy - niepokoju o los bohatera, a także radości i ulgi, gdy zakończenie okazało się pomyślne. Poszukiwanie pozytywnych doznań emocjonalnych, a także odpowiednio dozowanego lęku, nie wyczerpuje istoty intrygującego problemu wielokrotnej recepcji tych samych tekstów baśniowych.
Baśń artystyczna adresowana jest do dzieci, które znają już wiele utworów fantastycznych. Prawdopodobnie potrafią też, wykorzystując inne opowieści, zaproponować różne sposoby realizacji stereotypowych sytuacji fabularnych. Dobra znajomość konwencji staje się wręcz warunkiem zrozumienia tego rodzaju baśni i rozpoznania stereotypów w nowej funkcji. Efekt zaskoczenia dokonać się może pod warunkiem, że czytelnik dysponuje odpowiednią erudycją literacką i potrafi z niej korzystać. Dla dziecka przewiduje się rolę konesera, świadomego umowności świata bajkowego i znajdującego upodobanie w beztroskim fantazjowaniu. Poszukiwanie źródeł poczucia własnej tożsamości w sztuce, wiąże się w okresie dzieciństwa ze stanem szczególnego zapotrzebowania na wzorce osobowości. Baśnie zawierają takie wzory w formie upersonifikowanej, symbolicznej i sfabularyzowanej.
Przez baśnie dziecko poznaje wewnętrzny świat ludzi w formie obrazowej i dramatycznej. Pomaga to uchwycić i poznać dokładniej, własne i cudze przeżycia, nazwać je i ocenić. Surowy porządek moralny panujący w fantastycznym świecie porządkuje dziecięcy obraz świata rzeczywistego. Umacnia też wiarę w dobro i sprawiedliwość, w sens poświęcenia.
Bajka magiczna dostarcza młodemu czytelnikowi wzoru moralnego postępowania. Jest grecką katharsis - oczyszczeniem, po którym czuje się lepszy i wierzy w zwycięstwo sprawiedliwość.
Charakterystyka baśniowych postaci pozwala dziecku łączyć, na przykład dobro z pracowitością i odwagą - cechami uznanymi za pozytywne. Obok nich przedstawione są w dramatycznej akcji inne cechy: chciwość, skąpstwo, tchórzostwo, lenistwo, które wzruszają dziecko, ale każą mu stanąć po stronie pozytywnych wartości moralnych
Dylematy moralne bohaterów umożliwiają czytelnikowi rozszerzenie zakresu własnego doświadczenia, a jednocześnie pozwalają przeżyć określone rozterki i zrozumieć motywy działania zgodnego z normami. Identyfikacja z bohaterami baśniowymi stymuluje rozwój moralny odbiorcy i przyczynia się do nieświadomego podejmowania pożądanych społecznie wzorów zachowania.
Dziecko uczy się klasyfikować i oceniać (akceptować lub negować) określone postawy moralne: dobro i zło, prawdę i kłamstwo. Poszerza się jego wiedza o świecie i ludziach. Baśń, wychowuje je do życia społecznego, uwrażliwiając na sprawy drugiego człowieka, uczy podziwu i szacunku dla postaw i czynów, dla odwagi, nieugiętości, wierności, bohaterstwa.
Morał w baśniach dla dzieci jest dostosowany do możliwości odbioru dziecka. Nie ma w nim goryczy, pesymizmu. Unika się wiedzy, która przerastałaby możliwości odbioru dziecka. Unika się także nazbyt rozbudowanej etyki asekuracyjnej, wyraźnie zaznaczonej w bajce ludowej a nawet w bajce literackiej dla dorosłych. Zatem uniwersalizm, mądrość i paraboliczność bajek dla dzieci ma szansę trafienia do przekonania małemu odbiorcy.

Elżbieta Dyniec ,PS3 , M-ce

Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.