![]() |
![]() |
Katalog Marzena Jurga, 2018-09-26 Słupca Zajęcia zintegrowane, Ćwiczenia METODY I TECHNIKI ROZWIJAJĄCE TWÓRCZE MYŚLENIE ORAZ TWÓRCZEGO ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW Z WYKORZYSTANIEM PAKIETU EDUKACYJNEGO „ŻYWIOŁY” WRAZ Z PRZYKŁADOWYMI ĆWICZENIAMI1. Czym jest twórcze myślenie? Twórcze myślenie to próba nowego spojrzenia na sytuację, natomiast twórczość jest potrzebą biologiczną człowieka, a jej zaspokojenie jest absolutną koniecznością optymalnego rozwoju jednostki. Stanowi ona pewien rodzaj aktywności człowieka i można ją ćwiczyć, łącząc wiedzę, wyobraźnię i twórcze myślenie. Już nawet małe dziecko stara się być kreatywne, posiada umiejętność wyobrażania sobie, wymyślania, zdolność do fantazjowania, umiejętność improwizowania i duża produktywność, co wyraża się za pomocą języka mówionego, pisanego, plastyki, muzyki. Nauczyciel powinien mieć twórczy, otwarty na modyfikacje i innowacje, stosunek do własnych działań wówczas kwitnie również aktywność twórcza ucznia, potrafi uczyć się sam, mimowolnie, poprzez własne działanie. Zatem propozycja znanego pedagoga Jana Amosa Komeńskiego jest wciąż aktualna: „Ceńcie twórcze myślenie, poddawajcie w wątpliwość wszystko i każcie się dziwić wszystkiemu”. 2. Przykładowe metody i techniki rozwijające twórcze myślenie wraz z ćwiczeniami praktycznymi. ■ SŁOWO PRZYPADKOWE Technika ta polega na wyszukiwaniu zupełnie przypadkowych wyrazów (słów), czyli bodźców do pomysłów i łączenie ich z konkretną sprawą czy zagadnieniem. Ta technika myślenia twórczego wykorzystywana jest najczęściej przez ludzi, którzy zajmują się wymyślaniem innowacji. ▪ ĆWICZENIE Grupa kilku osób. Każda z nich osobno zapisuje na kartce wymyślone w danej chwili słowo. Kiedy wszyscy to wykonają, zawieszają na tablicy. Polecenie brzmi następująco: Napisz krótki wiersz, którego fabułę będą tworzyły zapisane przypadkowo słowa. ■ NIEZWYKŁE ZADANIA Istota tej metody polega na stworzeniu sytuacji dydaktycznej w oparciu o dostępny materiał i w połączeniu z różnymi treściami nauczania (plastycznymi, muzycznymi, polonistycznymi itp..), inspirującej do działania twórczego poprzez ciekawe, różnorodne zadania do wykonania. ▪ ĆWICZENIE Każdy z uczestników otrzymuje po trzy puste, duże, wycięte z papieru chmurki. Na pierwszej chmurce maluje swoją ulubioną figurę geometryczną, drugą malują swym ulubionym kolorem, a na trzeciej wpisują swoje ulubione danie. Po wykonaniu polecenia uczniowie dobierają się w grupy figurami geometrycznymi, po czym wykonują niezwykłe zadanie: Każda grupa tworzy krótkie opowiadanie, w którym głównym bohaterem będzie figura geometryczna. Po upływie określonego czasu następuje prezentacja grupy. Następnie uczniowie dobierają się w grupy pod względem ulubionego koloru, po czym wykonują niezwykłe zadanie: Każda grupa wyszukuje jak największą liczbę nazw przedmiotów, które są z natury w tym kolorze. Po pewnym czasie znów następuje prezentacja. Po wykonaniu drugiego zadania, uczniowie dobierają się w grupy pod względem ulubionego dania, po czym znów wykonują niezwykłe zadanie: Każda grupa wymyśla fantastyczną fabułę wybranego dania. Po wyznaczonym czasie następuje już ostatnia prezentacja. ■ FABUŁA Z KUBKA Jest wspaniałym sposobem na zrozumienie procesu tworzenia opowiadania. Do przeprowadzenia tej metody potrzebne są pojemniki-„kubki” i kartki z różnymi informacjami. Propozycja ta inspiruje ucznia do pracy twórczej, która następuje w wyniku podania pewnego tylko ogólnego planu (postacie, fabuła, miejsce akcji). ▪ ĆWICZENIE Mamy trzy pojemniki, na których znajdują się znane uczniom informacje. nazwy ludzi wygląd cechy i zwierząt zewnętrzny charakterystyczne Zadaniem ucznia jest wybranie sobie z każdego kubka po jednej karteczce i stworzenie historii o wybranej nazwie ludzi lub zwierząt, z zachowaniem elementów wybranej fabuły. 3. Przykładowe metody i techniki twórczego rozwiązywania problemów wraz z ćwiczeniami praktycznymi. Problemy są to zawiłe, zagmatwane i niejasne, trudne zadania do rozwiązania. Według najnowszych badań można wyróżnić problemy poznawcze i realizacyjne, które najczęściej ze sobą współwystępują. Rozwiązywanie problemów według proponowanej klasyfikacji przynosi odpowiedzi na pytania: Poznawcze: Jak jest? Dlaczego tak jest? Realizacyjne: Co zrobić? Jak postąpić? Jak działać? Rozwiązanie problemu polega na określeniu niepożądanego stanu aktualnego (stanu A) oraz stanu oczekiwanego w przyszłości (stanu B), a także ustaleniu czynności, prowadzących od stanu A do stanu B. Nauczyciel powinien starać się stwarzać jak najwięcej sytuacji dydaktycznych, które pozwolą uczniom samodzielnie zmierzyć się z problemami i zadecydować, co chcieliby osiągnąć i jakie widzą możliwe rozwiązania, zmierzające do osiągnięcia celu. Nie podawać gotowych rozwiązań lecz stawiać pytania i oczekiwać odpowiedzi. Bowiem uczniowie czerpią ogromną przyjemność z poszukiwania odpowiedzi, a zdobytą wiedzę przechowują długie lata. Etapy towarzyszące twórczemu rozwiązywaniu problemów to: a) Zdefiniowanie problemu. b) Szczegółowy jego opis i analiza. c) Ustalenie możliwych rozwiązań problemu. d) Ocena wariantów i wybór optymalnego. e) Zastosowanie wybranego rozwiązania w praktyce. ■ KARTA KOŁOWA Jest to technika, za pomocą której można twórczo rozwiązywać problemy. Karta zawiera koło, podzielone na cztery ćwiartki. Każda ćwiartka to kolejny krok w drodze do rozwiązania problemu: KROK I: Przedstawienie problemu: co jest źle? KROK II: Analiza- zbadanie przyczyn. KROK III: Podejście- pomysły na rozwiązanie. KROK IV: Pomysły działania - co można zrobić? ▪ ĆWICZENIE Przedstawienie problemu, nad którym będą pracowali uczniowie, np.: Jak pomóc Kaziowi, aby mógł poprawić ocenę z języka polskiego? Następnie dzielimy klasę na kilka grup i każdej z nich rozdajemy karty kołowe z pytaniami. KROK I: Jakie efekty w nauce języka polskiego osiąga Kazio? KROK II: Jakie są tego przyczyny? KROK III: Jakie macie pomysły na rozwiązanie problemu? KROK IV: Co można zrobić, aby poprawił oceny niedostateczne z języka polskiego? Po zastanowieniu grupy wypełniają ćwiartki odpowiedziami na postawione pytania. Następuje prezentacja, po czym wybieramy pomysły możliwe do zrealizowania. ■ DYWANIK POMYSŁÓW Jest poszukującą metodą polegającą na prowadzeniu w grupach dyskusji, mającej na celu twórcze rozwiązywanie problemu. Nazwa pochodzi od powstałego końcowego efektu, jakim jest dywanik. Dyskusja połączona jest z techniką wizualizacji, w wyniku której możliwe staje się wartościowanie różnych propozycji rozwiązań problemu. Dyskusja przebiega w pięciu fazach: a) Rozpoznawanie problemu. b) Propozycja rozwiązań problemu. c) Deklaracja intencji. d) Ewaluacja. e) Podsumowanie. ▪ ĆWICZENIE Dzielimy klasę na kilka grup, dajemy im flamastry, trzy paski papieru w trzech różnych kolorach dla każdego ucznia. FAZA I a) Podajemy problem do rozwiązania, np.: Dlaczego ludzie często chorują? b) Wykorzystując „burzę mózgów” znajdują odpowiedź na pytania, zapisując je na paskach papieru w jednym kolorze. c) Liderzy grup prezentują wyniki na forum klasy. FAZA II a) Uczniowie odpowiadają na pytanie: Co należałoby zrobić, aby ograniczyć rozmiary tego zjawiska? b) Grupy za pomocą „burzy mózgów” odpowiadają na kolejne pytanie, zapisując odpowiedzi w krótkich stwierdzeniach na paskach w innym kolorze. c) Przedstawiciele grup prezentują wypracowane pomysły na rozwiązanie problemu. FAZA III a) Na trzecim pasku uczeń na zasadzie deklaracji intencji odpowiada na pytanie: Co ja zrobię już teraz, aby ograniczyć zjawisko częstego chorowania? b) Teraz następuje prezentacja stanowisk zadeklarowanych w poszczególnych grupach. FAZA IV a) Rozdajemy uczniom po trzy cenki sklepowe w różnych kolorach: żółta- 3 pkt, zielona- 2 pkt, czerwona- 3 pkt. b) Zadaniem uczniów jest odczytanie deklaracji zawartych na wszystkich paskach i przyklejenie punktów przy tych propozycjach, które ich zdaniem są najlepsze. FAZA V Uczniowie podliczają punkty, a my podsumowujemy pracę grup. ■ ASOCJOGRAM Jest techniką, za pomocą której można definiować pojęcia tworząc różne skojarzenia, diagnozować aktualny stan, twórczo rozwiązywać problemy poprzez tworzenie listy pomysłów na ich rozwiązanie. Pracując jednocześnie w dwóch grupach, można postawić dwa bliskie sobie problemy i rozwiązać je w twórczy sposób, poprzez wymianę plakatów w grupach. ▪ ĆWICZENIE Uczniowie podzieleni są na dwie grupy. Każda z nich otrzymuje: flamastry, kartki samoprzylepne w dwóch kolorach (jednej grupie kartki jednego koloru, drugiej innego) oraz szary papier, na którym wpisujemy dla grup hasła: I GRUPA Jak dbać o środowisko? II GRUPA Jak dbać o czystość wód? Zadaniem I grupy będzie zapisanie na kartkach odpowiedzi na pytanie „Jak dbać o środowisko?” i przyklejenie ich na swoim plakacie, a zadaniem II grupy-zapisanie pomysłów na rozwiązanie problemu „Jak dbać o czystość wód?” Po upływie wyznaczonego czasu grupy wymieniają się plakatami i uzupełniają asocjogramy o własne pomysły i odpowiedzi, zapisując je na kartkach swojego koloru. W ten sposób grupy wypracowały listę pomysłów. Załącznik nr 1 KARTA PRACY MOJE UMIEJĘTNOŚCI MYŚLENIA TWÓRCZEGO 1. Masz do dyspozycji 10 wyrażeń. Napisz bajkę w taki sposób, aby każdy kolejny wyraz znalazł się w kolejnym zdaniu. Możesz zmienić formę gramatyczną wyrażeń. ● ogród ● małpa ● klatka ● ranek ● tajemnica ● ucieczka ● mgła ● zaskoczenie ● ludzie ● szczęście. ................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. Odczuwasz ból żołądka. Wymyśl jak najwięcej sposobów, aby się go pozbyć. .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................. 4. Wymyśl jak najwięcej nazw do maszyny, która uwielbia jeść stare samochody. .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................. 5. Uzupełnij na kilka możliwych sposobów poniższe porównanie: „ Księżyc jest jak złoto, ponieważ.............” ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Załącznik nr 2 PRZYKŁADY ĆWICZEŃ PRAKTYCZNYCH Z WYKORZYSTANIEM PAKIETU EDUKACYJNEGO „ŻYWIOŁY” 1. CO WIDZISZ? CELE: ● pobudzanie wrażliwości zmysłowej, ● rozwijanie spostrzeżeń, ● uczenie nazw rzeczy i zjawisk. POMOCE: niepotrzebne. PRZEBIEG ĆWICZENIA: Ćwiczenie odbywa się na wolnym powietrzu lub-jeśli panują złe warunki atmosferyczne-w sali z dużymi oknami. Nauczyciel prosi, by dzieci rozejrzały się uważnie i zapamiętały jak najwięcej rzeczy i zjawisk, które zauważą (może zadać pytanie: Co widzisz, gdy się rozejrzysz wokół siebie?). Po 3-5 minutach prosi o podanie zaobserwowanych rzeczy i zjawisk według następujących pytań: ● Co widać najbliżej was, a co najdalej? ● Co z tych rzeczy rusza się, a co jest nieruchome? ● Co jest duże, a co małe? ● Co jest kolorowe, a co jednobarwne? ● Co wydaje odgłosy, a co jest milczące? ● Co jest pachnące, a co nie? ● Co jest twoim zdaniem piękne (ładne), a co brzydkie? Jeśli zajęcia odbywają się na wolnym powietrzu, nauczyciel prosi, by dzieci dobrały się w pary. Każda para otrzymuje zadanie do wykonania. Przykłady: Odszukać rzecz (np. roślinę): ● najbardziej i najmniej zieloną, ● najbardziej i najmniej pachnącą, ● najbardziej i najmniej okrągłą, ● najbardziej miękką i najtwardszą, ● najcieplejszą i najzimniejszą, ● najgłośniejszą i najcichszą, ● najbardziej gładką i najbardziej szorstką. O ile się nie da, dzieci powinny odszukane rzeczy przynieść ze sobą do kręgu i zaprezentować całej klasie. Każda para uzasadnia, dlaczego właśnie „to” uznała za najbardziej zielone, okrągłe, szorstkie itp. Końcowym etapem ćwiczenia jest narysowanie znalezionych rzeczy. 2. CO BY BYŁO GDYBY...? CELE: ● pobudzanie płynności antypacyjnej, ● rozwijanie zdolności myślenia metaforycznego. POMOCE: ● kartony, kredki, farby, ● inne materiały do prac plastycznych. PRZEBIEG ĆWICZENIA: Nauczyciel informuje dzieci, iż za chwilę zada im nieprawdopodobne sytuacje i poprosi ich o wymyślenie równie nieprawdopodobnych konsekwencji. Na przykład: Co by było, gdyby codziennie padał deszcz? Dzieci przez krótki czas zastanawiają się nad niezwykłymi konsekwencjami takiego stanu rzeczy, po czym malują swoje wyobrażenia i wizje na kartonach. Nauczyciel może wykorzystać inne zadania pobudzające wyobraźnię: ● Co by było, gdyby wyschły wszystkie rzeki, strumyki i jeziora? ● Co by było, gdyby zaczęły topnieć wszystkie lodowce i śniegi? ● Co by było, gdyby ryby umiały latać? ● Co by było, gdyby człowiek umiał pływać jak delfiny? ● Co by było, gdyby w naszej klasie zamiast podłogi był basen? ● Co by było, gdyby woda była czerwona? ● Co by było, gdyby ogień był zimny? ● Co by było, gdyby przez cały rok nie świeciło słońce? Na zakończenie nauczyciel i dzieci organizują wystawkę i wernisaż prac. Poszczególne dzieci wyjaśniają, co i dlaczego narysowały na swoich wizjach plastycznych. LITERATURA: 1. Krzyżewska J., Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej, Część I, Suwałki 1998. 2. Krzyżewska J., Aktywizujące metody i techniki w edukacji, Część II, Suwałki 2000. 3. Szmidt J. K., Bonar J., Pakiet edukacyjny Żywioły. Lekcje twórczości w nauczaniu zintegrowanym, Warszawa 1998, obejmujący: -program edukacyjny, -przewodnik metodyczny dla nauczyciela, -materiały do klasy I do tematu „Ziemia”, -materiały do klasy II do tematu „Woda i ogień”, -materiały do klasy III do tematu „Powietrze”. Wyświetleń: 0
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |