O lekcji według taksonomii Blooma
Taksonomia Blooma jest próbą klasyfikacji celów stawianych uczącym się i umiejętności zdobywanych przez nich w procesie uczenia się. System Blooma zaproponowany w 1956 roku ulegał interpretacjom i modyfikacjom i nadal pozostaje atrakcyjną propozycją obejmującą trzy sfery: poznawczą, afektywną i psychomotoryczną. Według Blooma uczymy się i rozwijamy opanowując kolejno poziomy wiedzy i umiejętności, które ułożone są hierarchicznie i mogą być osiągane od mniej do bardziej wymagających, stopniowo i kategorycznie. Te niższe niezbędne są do zdobycia wyższych, służą jak schody do przejścia od prostej wiedzy do wiedzy i umiejętności funkcjonalnych będących celem kształcenia, i co ważniejsze, rozwoju.
Wiedza, rozumienie i krytyczne myślenie. Docere, movere i delectare. Teoria i praktyka. Tak to mniej więcej działa.
Poziom najniższy i zarazem bazę dla wszystkich innych stanowi wiedza, informacje, znajomość faktów. Posiadanie wiedzy, umiejętność przywołania jej i odtworzenia to najniższy poziom myślenia, ale jednocześnie najważniejszy i warunek niezbędny do zaistnienia kolejnych poziomów. Tę podstawową wiedzę trzeba najpierw opanować, aby móc ją dalej wykorzystywać i operować nią w nowych kontekstach. Operowanie wiedzą na tym poziomie wymaga spisania, zapamiętania, umiejętności tworzenia list, definiowania lub opisywania.
Najpierw trzeba więc coś wiedzieć. Ale wiedza nie jest równa wiedzy. W rzadkich przypadkach działamy lub działać powinniśmy jak taśma magnetofonowa odtwarzając jedynie posiadane informacje. Wiedza na kolejnym poziomie taksonomicznym Blooma to wiedza pogłębiona, a posiadający ją wykazać się musi jej zrozumieniem. Na tym wyższym poziomie trzeba mieć wiedzę i móc ją wytłumaczyć, a zrozumiawszy umieć nią manipulować: porównywać, wnioskować, interpretować itd. wykazując się prostą, ale logiczną, zdolnością operowania zdobytymi pojęciami, faktami i informacjami: rozpoznaj, wybierz, sklasyfikuj, opisz, wyjaśnij…
Na drugim poziomie Blooma nadal jednak jesteśmy tylko na poziomie wiedzy, a najbardziej nawet złożone żonglowanie informacjami jest niewiele warte bez praktycznego zastosowania. Kolejny więc poziom według taksonomii Blooma, choć nadal dotyczy wiedzy odtwórczej, to poziom jej wykorzystania, zastosowania wiadomości i umiejętności w sytuacji typowej do osiągnięcia praktycznych celów. To proste wykorzystanie wiedzy, nie wymagające pracy koncepcyjnej, kreatywności ani innowacyjności, to tylko "wypróbuj-zastosuj-wykorzystaj" w konkretnej sytuacji praktycznej to, co już wiesz i umiesz robić.
Kolejne trzy poziomy są już bardziej wymagające. Nie polegają na prostym operowaniu posiadaną wiedzą i umiejętnościami, ale na krytycznym do nich podejściu i posłużeniu się bardziej złożonymi umiejętnościami analizy i syntezy, przewidywania, wnioskowania i oceny. Przeanalizowanie zakresu posiadanej wiedzy i umiejętności, na czwartym poziomie taksonomicznym Blooma, powinno w rezultacie prowadzić do ich rozpoznania i uporządkowania pod określonymi względami, przeklasyfikowania i ujęcia różnic w postaci nowego, czy też relatywnie nowego, systemu kategoryzacji.
Następny poziom systemu Blooma jest wynikającym naturalnie z fazy analizy poziomem syntezy otrzymanych rezultatów, ich przegrupowaniem i połączeniem, zgodnie z nową kategoryzacją, w system spełniający podane warunki lub skomponowaniem w łańcuch rozwiązania, zapewniający osiągnięcie zamierzonych celów. Takie posłużenie się wiedzą i umiejętnościami jest bardziej wymagającym podejściem kreatywnym i w tym właśnie zasadza się różnica między poziomem analizy i syntezy, a wcześniejszymi, poniekąd podobnymi, poziomami taksonomii Blooma.
Ostatnim poziomem taksonomii Blooma dotyczącym wiedzy i umiejętności jest poziom ewaluacji, czyli przeprowadzenia oceny przeprowadzonych procesów i osiągniętych rezultatów, oraz krytyczne uzasadnienie tej waloryzacji. Oszacowanie własnej pracy i jej wyników może prowadzić do dokonania rankingu, zestawienia zalet i wad, dokonania wyboru lub podjęcia decyzji o wznowieniu procesów analityczno-syntetycznych…
Czy taksonomia Blooma wypada przekonywująco, czy jest bardziej dzieleniem włosa na czworo? Trudno właściwie dyskutować z łańcuszkiem: "naucz się-zrozum-zastosuj-przemyśl to trochę-wyciągnij wnioski-no i co wyszło?", bo to na tym polega kreatywny koncepcjonizm. Jednakże proces nauczania (i uczenia się) jest tak skomplikowany i uzależniony od tak wielu czynników, że żadna, nawet najbardziej właściwa i wskazana, metoda nie da się wykorzystywać we wszystkich przypadkach, a poza tym, procesy myślowe i tak wymykają się wszelkim próbom usystematyzowania.
Ciekawym jednak wydał mi się fakt, że kilka z moich lekcji bardzo pasuje strukturą do poziomów taksonomii Blooma. Czy jest to jednak bardziej spowodowane charakterem wiedzy i umiejętności przypadających na daną jednostkę lekcyjną czy samoistną realizacją właściwych zasad procesu nauczania zrestrukturyzowaną przez Blooma, to już kwestia bardziej dyskusyjna. Jedną z tych kilku lekcji jest lekcja poświęcona funkcjom pełnionym przez dzieła sztuki: docere, movere, delectare.

Scenariusz lekcji FUNKCJE DZIEŁ SZTUKI: DOCERE, MOVERE, DELECTARE
Cele lekcji: lekcja realizuje podstawę programową Wiedzy o kulturze I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń: (punkt 2) wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną)
WIADOMOŚCI

• uczeń zna pojęcie tekst kultury i sztuka
• uczeń zna podane funkcje dzieł sztuki
• uczeń zna określenie funkcji dzieł sztuki

UMIEJĘTNOŚCI

• uczeń potrafi rozpoznać i nazwać funkcje pełnione przez dane dzieła sztuki
• uczeń potrafi zdefiniować i wyjaśnić funkcje pełnione przez dzieła sztuki
• uczeń potrafi łączyć funkcje z dziełami sztuki, wartościować je i dokonywać kategoryzacji
• uczeń potrafi formułować i uzasadniać swoją opinię

POSTAWY

• uczeń jest świadomy wartości dzieł sztuki, funkcji i roli sztuki
• uczeń potrafi dokonać odbioru dzieła sztuki z uwzględnieniem pełnionych przez to dzieło funkcji
• uczeń rozwija postawę gotowości do podejmowania aktywnych działań o charakterze kreatywnym

Metody i formy pracy

• podająca - wykład informacyjny
• eksponująca z aspektem oddźwięku emocjonalnego - pokaz materiału wizualnego
• problemowa - dyskusja/burza mózgów
• praktyczna - ćwiczeniowa
sposób organizacji: praca indywidualna, w parach, lock-step

Środki dydaktyczne

• prezentacja multimedialna z wybranymi reprodukcjami dzieł sztuki
• materiały do ćwiczeń i zadań (karty pracy, karty z nazwami poszczególnych funkcji)

PRZEBIEG LEKCJI

1. Faza przygotowawcza

• przypomnienie pojęcia sztuka w zakresie artystycznym
• zestawienie przykładów przejawów sztuki (burza mózgów)
• podanie tematu lekcji z łacińską maksymą o celach sztuki oraz jej wytłumaczenie

2. Faza realizacyjna

• podanie przykładów funkcji pełnionych przez dzieła sztuki z zadaniem opracowania ich wyjaśnienia oraz podania przykładu/ów dzieł sztuki pełniących daną funkcję (karty pracy dla poszczególnych par uczniów)
• przedstawienie rezultatów pracy par (i ewentualne jej uzupełnienie)
• przedstawienie wyboru dzieł sztuki dla rozpoznania pełnionych przez nie funkcji i podania wyjaśnień (prezentacja multimedialna, lock-step)
• próba uporządkowania i kategoryzacji funkcji pełnionych przez dzieła sztuki (wspólnie całą klasą na tablicy)

3. Faza podsumowująca

• zestawienie funkcji pełnionych przez dzieła sztuki z łacińskimi principiami docere, movere, delectare oraz próba wyjaśnienia niezgodności (burza mózgów)
• podanie pracy domowej

W tej lekcji o funkcjach pełnionych przez dzieła sztuki bardzo łatwo jest wyodrębnić poszczególne poziomy taksonomii Blooma. Pierwszy poziom Blooma to faza przygotowawcza oraz pierwszy etap fazy realizacyjnej: przypomnienie przyswojonych uprzednio wiadomości oraz podanie pojęć w celu ustalenie zakresu wiedzy do późniejszego nią operowania. Drugiemu poziomowi według taksonomii Blooma odpowiada etap opracowywania wyjaśnień poszczególnych pojęć, wymagający pogłębionego zrozumienia. Wypływające z tego definiowania podawanie przykładów dzieł, w których realizowane są poszczególne funkcje, jest realizacją trzeciego poziomu taksonomicznego Blooma.
Czwarty poziom, poziom pogłębionej analizy, związany jest z pracą z prezentacją multimedialną. Poziom syntezy, czyli piąty poziom według taksonomii Blooma, to ostatni etap fazy realizacyjnej lekcji oraz pierwsza część fazy podsumowującej, w których uczniowie podejmują próbę uporządkowania funkcji przez ich zrestrukturyzowanie i połączenie z kategoriami wywodzącymi się ze starożytności. Końcowy etap tej fazy staje się ostatnim, szóstym poziomem według taksonomii Blooma, i polega na dokonaniu ewaluacji wyników dotychczasowej pracy z podejściem kreatywnym co do powodów, dla których obecnie rozpoznawane funkcje nie odpowiadają w pełni starożytnemu docere, movere, delectare…

Bibliografia

Taxonomy of Educational Objectives: The Classification of Educational Goals. B. S. Bloom (Ed.) Susan Fauer Company, Inc. 1956.

Wyświetleń: 0