Trudności wychowawcze u dzieci w wieku przedszkolnym

Trudności wychowawcze u dzieci w wieku przedszkolnym stają się coraz powszechniejszym zjawiskiem. Wzrasta liczba dzieci niepokojących rodziców i nauczycieli różnymi nieprawidłowymi formami zachowań. Jest to objaw nieunikniony i wynikający z obecnego rozwoju cywilizacyjnego.
Klasyfikacja rodzajów trudności wychowawczych ( wg Anny Kozłowskiej 1984) obejmuje:
I. dzieci przejawiające agresję fizyczną;
II. dzieci przejawiające agresję słowną;
III. dzieci z nadpobudliwością psychoruchową;
IV. dzieci z zahamowaniem psychoruchowym.
Dzieci z agresją fizyczną przejawiają takie formy zachowań jak : bicie innych dzieci, np. popychanie, gryzienie, drapanie, szczypanie, wywoływanie konfliktów z innymi, niszczenie przedmiotów, bicie osób dorosłych i zwierząt lub narzucanie kolegom form zabawy.
Dzieci przejawiające agresję słowną skarżą, przezywają, używają brzydkich słów, wyśmiewają innych, plotkują, intrygują lub są aroganckie.
Natomiast dzieci z nadpobudliwością psychoruchową często są: bardzo ruchliwe, zaczepne, nie mogą spokojnie usiedzieć, łatwo wybuchają krzykiem i płaczem, grymaszą, trudno im dłużej skupić uwagę, niedokładne w działaniu chaotyczne, niecierpliwe ( przerywają wykonywaną czynność), szybko się męczą, głośno zachowują, uparte i nieposłuszne, roztargnione, rozrzucają zabawki i ubrania.
Zachowanie dzieci z zahamowaniem psychoruchowym charakteryzuje się: trudnością w rozstaniu z rodzicami, zabawą indywidualną, izolowaniem się, trudnością w nawiązywaniu kontaktu, małomównością, zalęknieniem, niepodejmowaniem samodzielnych działań, płaczliwością, skrytością i powściągliwością ( ukrywaniem swoich przeżyć), nadmierną spokojnością, niesamodzielnością, wrażliwością na wszelkie krytyczne uwagi, spowolnieniem.
Źródłem trudności mogą być :
1. przyczyny endogenne ( tkwiące w dziecku), tzw. uszkodzenia lub deficyty rozwojowe dziecka wymagające leczenia, wrodzone lub nabyte ( np. deficyty fizyczne, chroniczne choroby somatyczne, wrodzone lub nabyte kalectwa, uszkodzenia pochodzenia zakaźnego, urazowego – w czasie porodu lub po urodzeniu dziecka);
2. przyczyny egzogenne (czynniki społeczne – środowiskowe oraz popełnione błędy wychowawcze), tj. warunki materialne rodziny , sytuacja życiowa dziecka w rodzinie, dezintegracja życia rodzinnego (konflikty, rozwód rodziców lub separacja ), niewłaściwe postawy rodzicielskie (M. Łobocki, 1989, s. 37, 40-41).
Wskazówki wychowawcze do pracy z dziećmi przejawiającymi trudności:
• Nauczyciel przedszkola kieruje każde dziecko, którego zachowanie wydaje mu się nieprawidłowe do poradni pedagogiczno - psychologicznej celem przebadania i określenia kierunku opieki terapeutyczno- wychowawczej.
I. Dzieci agresywne.
o Wyrównywanie wszelkich zaburzeń emocjonalnych lub dynamiki procesów nerwowych wymaga terapii środowiskowej, opartej na zmianie form postępowania z dzieckiem (niestosowanie kar i przymusu).
a. Stwarzanie sytuacji, w których dziecko doznaje emocji pozytywnych (powodzenie, wygrana, aprobata nauczyciela i całej grupy);
b. dostarczania wzorców właściwego postępowania w sytuacjach negatywnych (przegrana, niepowodzenie), następnie stopniowe przyzwyczajanie dziecka do znoszenia niepowodzeń;
c. starać się dawać jasne instrukcje, powierzając dziecku zadania indywidualne i w ramach pracy zespołowej (na miarę jego możliwości);
d. budować relacje dziecko – nauczyciel na zaufaniu, szacunku i uczciwości;
e. rozmawiać o problemach dziecka, gdy obie strony mają na to ochotę;
f. posługiwać się naturalnymi konsekwencjami zachowania, a nie karami;
g. stosować terapię w formie zabawy, muzykoterapii, rysunku, scenotestu, psychodrama oraz czytanie bajek terapeutycznych.
II. Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo.
o Konieczne zastosowanie terapii środowiskowej, szczególnie że dzieci te, przeważnie męczące i uciążliwe, często odrzucane są uczuciowo przez rodziców.
o Dzieci nadpobudliwe wymagają spokojnego, konsekwentnego postępowania. Kary wzmagają stan pobudliwości. Szczególnie pożądany jest regularny tryb życia i ustalony system wymagań.
a. Organizowanie interesujących dla dziecka zajęć, dbanie o dokładność wykonywanych prac, hamowanie nadmiernego tempa w działaniu, zachęcanie do samokontroli;
b. dla wyrobienia odpowiedzialności - powierzanie dziecku odpowiednio dobranych zadań o charakterze społecznie użytecznym i egzekwowaniu ich wykonania ;
c. regulowanie reakcji emocjonalnych dziecka, np. bajki terapeutyczne.
III. Dzieci zahamowane psychoruchowo.
o Konieczność stosowania terapii środowiskowej. Uaktywnienie początkowo wyłącznie w sytuacjach gwarantujących powodzenie. W razie niepowodzeń udzielamy pomocy bez wyrażania oceny negatywnej, do której musimy stopniowo, w formie łagodnej przyzwyczajać dziecko ( aby się nie zniechęciło).
o Gdy dziecko odmawia udziału w zajęciach zespołowych, pozwalamy na moment wypoczynku w zabawie indywidualnej.
o Nie dopuszczać do zbyt wielkiej zależności dziecka od wychowawcy.
o Stymulowanie do działania – w ramach samoobsługi i wykonywania prac społecznie użytecznych w domu i w grupie.
o Unikanie sytuacji stresowych.
o Zadania dostosować do możliwości dziecka, a ich wykonywanie nie może mieć miejsca w atmosferze zbyt wielkiego nacisku, aby nie spowodować zahamowania.
a. Stwarzanie sytuacji emocjonalnie pozytywnych i zachęcanie do ujawniania swych uczuć;
b. rozbudzanie zainteresowań i poszerzanie ich zakresu;
c. możliwie częste stosowanie pochwał i zachęty;
d. skłanianie do ujawniania własnych pragnień i świadomego dążenia do ich realizacji.
o W codziennej pracy z dziećmi powinny się znaleźć zagadnienia, które jako cel zasadniczy będą miały oddziaływanie na postawy społeczne dzieci.
o Dla redukcji trudności w zachowaniu u dzieci potrzebna jest współpraca nauczyciela, rodzica, psychologa, pedagoga i czasem lekarza. Tylko wielostronna terapia środowiska rodzinnego i zindywidualizowane podejście do dziecka na terenie przedszkola daje pozytywne efekty.
o Nie ma dzieci trudnych, są natomiast dzieci wadliwie przystosowane do środowiska. Nie może być dzieci gorszych i lepszych.
o Dzieci z trudnościami i zaburzeniami nie mogą budzić u nauczyciela niechęci i zniecierpliwienia.
o Zawód nauczyciela przedszkola jest niezwykle odpowiedzialny, a jego dobre pełnienie wymaga rozumienia psychiki dzieci, akceptacji ich takimi, jakimi są i pomocy w przezwyciężaniu trudności i zaburzeń w zachowaniu:
a. umiejętności prewencyjno - korekcyjnych, tj. umiejętność prowadzenia obserwacji, wstępnej diagnozy, skutecznego oddziaływania pedagogicznego, kompensowania wpływu niektórych czynników środowiskowych;
b. umiejętności socjometrycznych, tj. znajomości praw rządzących grupą dziecięcą i umiejętności kierowania dzieckiem dla uzyskania pożądanych efektów wychowawczych i terapeutycznych .

Opracowanie Elżbieta Dyniec
Przedszkole Samorządowe nr 3 w Myślenicach

Wyświetleń: 0