Katalog Joanna Bernasiewicz, 2019-04-03 Warszawa Pedagogika, Artykuły Dialog motywujący z młodzieżą i młodymi dorosłymi oraz jego zastosowanie w szkołach Jedną z podstawowych form komunikacji w pracy pedagoga/nauczyciela/wychowawcy z uczniem/wychowankiem jest rozmowa. Niejednokrotnie przed ważnym spotkaniem zadajemy sobie pytanie: jak mam z nią/nim rozmawiać? Jak to zrobić, aby zostać wysłuchanym i uzyskać zamierzony cel? W poszukiwaniu odpowiedzi na powyższe dylematy zainspirowała mnie, rozpowszechniona na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia, metoda „wywiadu motywującego”. W ślad za nią zaczęto posługiwać się zamiennie nazwą „dialogu motywującego”, mającego na celu przygotowanie człowieka do zmiany. Jej prekursorami są W. Miller i S. Rolnic. Początkowo metoda ta stosowana była na oddziałach klinicznych dla osób uzależnionych od alkoholu. Dziś ma o wiele szersze zastosowanie, jednak nadal szczególne znaczenie odgrywa w sytuacjach trudnych i kryzysowych. Na czym polega ta idea i jak zastosować ją w pracy z młodzieżą, postaram się nakreślić w poniższych rozważaniach. Twórcy metody wywiadu motywującego, wskazują na trzy aspekty jego ducha: współpracę, wspieranie autonomii oraz wydobywanie. Współpraca Za najważniejszy element metody W. Miller i S. Rolnic uznają współpracę. Jak piszą: „Wywiad motywujący, polega raczej na zgłębianiu problemu, niż głoszeniu kazań, na udzielaniu wsparcia, a nie perswazji albo argumentacji.” /Miller W.R., Rollnic S. Wywiad motywujący. Jak przygotować ludzi do zmiany. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2010, s. 40./ Zadaniem – tutaj autorzy wskazują na osobę terapeuty – jest stworzenie relacji interpersonalnej, w której specjalista ogranicza swoje aspiracje. Ma on zachęcić klienta, a nie przymusić go do zmiany. Terapeucie ma również towarzyszyć świadomość własnego zdania oraz zaangażowanie, bez których według W. Miller i S. Rollnic, uzyskałby on jedynie połowiczny obraz sytuacji. Przytoczona powyżej definicja stanowi niejako kwintesencję podstawowej zasady wywiadu motywującego. Wydobywanie Drugim filarem metody jest wydobywanie wiedzy oraz wewnętrznej motywacji klienta. Twórcy wywiadu motywującego sięgają do tradycji sokratejskiej – educare. Nie chodzi o wcielanie się w rolę mędrcy, lecz o czerpanie informacji oraz odkrywanie motywacji u rozmówcy. W tym przypadku osoby potrzebującej pomocy, będącej głównym źródłem wiadomości o historii jego życia oraz wewnętrznej siły. Autonomia Trzecią i ostatnią zasadę dialogu motywującego, stanowi szacunek dla autonomii jednostki. Rolnic i Miller podkreślają, że klient zawsze ma wolny wybór i tylko on może stanowić o zmianie. Zmiana ma wypływać z potrzeby wewnętrznej podopiecznego i jego przekonania o słuszności podjętej decyzji. U nauczyciela, pedagoga, wychowawcy rodzi się zatem pytanie: jakie zastosowanie może mieć metoda dialogu motywujące w szkole? Według S. Kaplana, B. Angle, A. Austin oraz E.F. Wagner /Naar – King S., Suarez M. Wywiad motywujący z młodzieżą I młodymi dorosłymi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2012, s. 189 – 196./ jest ona odpowiedzią na naturalne potrzeby rozwojowe młodzieży w sytuacjach trudnych. Przy tym w/w zakładają, że oddziaływanie na młodych ludzi w ich naturalnym środowisku, jakim jest szkoła, daje o wiele większe możliwości oddziaływania, aniżeli w warunkach przychodni specjalistycznej. Chodzi tu m.in. o oddziaływanie na czynniki wpływające na zachowanie oraz konsekwencje zachowań niepożądanych. Autorzy, powołując się na wyniki dotychczasowych badań, potwierdzają skuteczność podejścia opartego na mocnych stronach jednostki w pracy nad jej zmianą zachowań. Jest to bowiem jedno z założeń dialogu motywującego. Zaraz obok: relacji interpersonalnej między klientem – tu uczniem, a osobą wspierającą – tu nauczycielem i umiejętności prowokowania wypowiedzi o zmianie. Wskazane cechy zdaniem S. Kaplana, B. Angle, A. Austin oraz E.F. Wagner przemawiają za używaniem dialogu motywującego w interwencjach z młodzieżą szkolną. Wracając do koncepcji Rollnick, Miller współpraca między uczniem a nauczycielem/wychowawcą/pedagogiem w oddziaływaniu opiera się na aktywnym słuchaniu oraz odzwierciedlaniu. Daje to młodemu człowiekowi poczucie bycia akceptowanym i nieocenianym. Ponadto metoda dialogu motywującego zakłada powstrzymywanie się od wypowiadania osądów, udzielania rad. Wzmacnia zatem poczucie autonomii i sprawczości ucznia, który często w sytuacjach trudnych ma zaniżoną samoocenę. Wspieranie autonomii w dialogu motywującym, polega na traktowaniu oporu wobec zmiany, jako naturalnej reakcji człowieka. Służy ono także podkreślaniu zdolności ucznia do samodzielnego wygenerowania możliwości zmiany zachowania, oraz jego odpowiedzialności za wdrożenie owej zmiany. Naturalną konsekwencję wspierania autonomii stanowi wydobywanie potencjału ucznia. Zamiast mówić młodemu człowiekowi, co „musi zrobić”, zachęca się go aby sam zdecydował, co zmienić. Można to robić poprzez spisywanie wszystkich pomysłów ucznia i niejako „podprowadzić” go do samodzielnego wskazania rozwiązania. Ważne aby uczeń wiedział jakie umiejętności wykorzystał podczas generowania pomysłów oraz dokonywania wyboru rozwiązania. Kolejnym sposobem wydobywania może być odgrywanie wraz z uczniem różnych scenariuszy, w taki sposób aby mógł dostrzec korzyści i konsekwencje przeciwstawnych sobie rodzajów postępowania. Warto wzmacniać też kompetencje wychowanka poprzez przywoływanie sukcesu z przeszłości. Jeśli znając historię życia młodzieńca pedagog wie, że nie podejmował on próby zmiany w tym zakresie, można zadać pytanie: „W skali 1 – 10 jak mocno wierzysz, że możesz dokonać zmiany?” Kolejne pytanie winno prowokować do refleksji nad możliwościami związanymi z nią: „Dlaczego nie podałeś mniejszej liczby w tej skali?”. /Naar – King S., Suarez M. Wywiad motywujący z młodzieżą I młodymi dorosłymi. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2012, s. 191./ Chodzi zatem o sprowokowanie podopiecznego do autonomicznego wyjścia z inicjatywą. Umiejętność prowadzenia dialogu motywującego wymaga gruntownej znajomości metody i doświadczenia. Jest sposobem, wykorzystywanym w pracy z podopiecznym wymagającym czasu, aby uzyskać zamierzony cel: wydobycie motywacji wewnętrznej ucznia do zmiany zachowania. Metoda ta zmienia jednak optykę myślenia o roli nauczyciela/pedagoga. Stawia nauczyciela w roli osoby wspierającej ucznia i towarzyszącej mu w dokonującym się procesie. W założeniu dialogu motywującego odpowiedzialność za podjętą decyzję oraz wygenerowanie pomysłu na zmianę spoczywa na podopiecznym. D.B. Rosengren w podręczniku zawierającym ćwiczenia praktyczne, rozwijające umiejętności dialogu motywującego trafnie zauważa, że „osoby hołdujące tradycji konfrontacyjnej mogą mieć trudności z zaakceptowaniem modelu dialogu motywującego.” /Rosengren D.B. Rozwijanie umiejętności w dialogu motywującym. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2013, s. 238./ Metoda ta stwarza wątpliwość realnego wpływu specjalisty na podopiecznego. Rosengren wskazuje jednak, iż konfrontacja w dialogu motywującym jest spotkaniem „twarzą w twarz” z klientem i stanowi proces, w którym mierzy się on ze swoją sytuacją. Ujmując w ten sposób model pracy z uczniem, może stać się on alternatywą dla tradycyjnego podejścia pedagoga, jako interwenta. A przy tym daje wychowankowi poczucie autonomii i stwarza atmosferę zaufania oraz współodpowiedzialności w relacji z nim. Uczeń nie jest tylko odbiorcą rad czy wskazówek ale staje się osobą odpowiedzialną i świadomie dokonującą zmiany w sobie. Oczywistym jest, że nie stanie się to „z dnia na dzień” i wymaga zaangażowania obu stron, jednak daje podopiecznemu szansę na podejmowanie dojrzałych decyzji, a nauczycielowi możliwość obserwacji wewnętrznej przemiany młodego człowieka. Wyświetleń: 0
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |