Cykl tematów GDW poświęconych granicom i asertywności

Temat 1. Granice – jak radzić sobie w trudnych sytuacjach?

Ćwiczenie 1.
Napisz o sobie 20 cech pozytywnych
1) Jestem…
2) Potrafię…
3) Umiem…
Określamy wskaźnik samooceny, np. 10/20 – 50% swojej wartości.

Ćwiczenie 2.
Burza mózgów
Jak zachowuje się osoba, gdy ma niską samoocenę? Rozpatrujemy to na trzech płaszczyznach.
Efekt pracy może wyglądać następująco:
w stosunku do kolegów
- nieśmiały
- daje narzucać sobie wolę innych
- unika kontaktów z innymi
- jest podejrzliwy (śmieją się ze mnie)
- łatwo się zniechęca
- zamknięty w sobie
- nie wychodzi z inicjatywą

w stosunku do nauczyciela
- obawia się nowych sytuacji
- nie będzie wyrażał swojego zdania
- nie będzie ufny

jacy są koledzy wobec niego
- ignorują go
- obmawiają
- lekceważą
- wyprowadzają z równowagi
- pyskują
- „wchodzą mu na głowę”


Końcową fazą lekcji może być dyskusja i wymyślanie w grupach scenek i ich odgrywanie.




Temat 2. Przekraczanie granic.

Lekcję rozpoczynamy od ćwiczenia, które uzależnione jest od grupy wiekowej uczniów.

1.
Ćwiczenie 1.
Napisz kilka zdań o swojej pierwszej miłości lub napisz o tym, z jakich powodów dochodzi do kłótni w Twoim domu między rodzicami.
Na pewno niektórzy uczniowie nie będą chcieli wykonać tego zadania lub zrobią to z niechęcią. Dajemy na to 5-10 minut. Prace leżą na ławkach, nie czytamy ich.

2.
Ćwiczenie 2.
Nauczyciel zagląda do plecaka jednego z uczniów, wyjmuje jego zawartość, zagląda do piórnika (wcześniej nauczyciel umawia się z jednym z uczniów i prosi o zgodę na przeprowadzenie takiego eksperymentu).

3.
Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat pisemnego ćwiczenia, zadaje im pytania czy było im łatwo pisać, dlaczego niektórzy nie pisali. Następnie prosi o wyrażenie zdania na temat scenki z plecakiem.

4.
Poinformowanie uczniów, że zarówno w pierwszym przypadku jak i drugim przekroczyłam ich granice. Nie miałam do tego prawa. W tym momencie uczniowie mogą podrzeć napisane przez siebie prace.



5.
Podanie schematów granic.
Przedstawione poniżej schematy mają uzmysłowić uczniom, kiedy przekraczają granice wobec nauczyciela lub wobec kolegów i innych osób.

Schemat 1.
BRAK GRANIC









- kłopoty w kontaktach z ludźmi
- przyjmujemy rolę ofiary lub agresora
- przekraczamy cudze granice
- brak umiejętności mówienia „nie”
- brak poczucia bezpieczeństwa










Schemat 2.
USZKODZONY SYSTEM GRANIC









- powodowanie konfliktów
- częściowa ochrona
- kłopoty z respektowaniem granic innych
- mówienie „nie” tylko czasami
- niepełne poczucie bezpieczeństwa













Schemat 3.
MURY ZAMIAST GRANIC








- poczucie izolacji
- brak intymności
- samotność
- mówienie „nie” w każdej sytuacji
- poczucie bezpieczeństwa tylko w swoich „murach”

WSZYSTKIE TE MODELE SĄ ZŁE






Schemat 4.
NIENARUSZONY SYSTEM GRANIC





- świadomie nawiązuje znajomości, związki
- świadomie przeżywa bliskości
- satysfakcja z bycia z ludźmi
- poczucie bezpieczeństwa
- respektuje cudze granice
- umiejętność mówienia „nie”

Uwaga dla nauczyciela:
Powyższe schematy można przydzielić grupom do opracowania (jak je rozumieją, podanie przykładów) lub możemy zawiesić planszę ze schematami na tablicy i po kolei je omawiać.

6.
Zwroty służące określeniu swoich granic:
JA chcę, a ty…
JA nie chcę, czy tobie to pasuje?
JA na twoim miejscu zrobiłbym tak… Czy tobie to odpowiada?
(Nie używamy zwrotu „zrób tak”, bo to jest rozkaz.)
Przykłady:
Ja rozumiem, że tobie się to nie podoba, ale mi zależy na tym, żebyś…
Ja potrzebuję/chcę/zależy mi…
Uświadamiamy uczniom, że zanim przystąpimy do rozmowy, musimy zdać sobie sprawę z tego:
- na czym mi zależy
- czego oczekuję
- czego wymagam
- żeby podawać jasne informacje
7.
Trzy sposoby na zmianę swojej samooceny:
- polubić siebie
- poznać swoje prawa i uznać je
- zachowywać się asertywnie
8.
Co mieści się w naszych granicach – plansza:

moje miejsce, np. pokój
prawa przekonania
myśli kompleksy
słabości usposobienie
wiedza praca
zdrowie ciało
osobiste rzeczy marzenia
pieniądze mój czas
potrzeby

To jest terytorium psychologiczne człowieka. Ja mogę tym decydować. To ja decyduję na ile mogę te granice otwierać, a kiedy je zamykać.
Przykład:
czas – to ja decyduję czy chcę dziś przyjąć tę osobę czy nie – czy mam czas
zdrowie – to ja decyduję czy chcę zażyć dopalacze czy nie

Wniosek – plansza I:
Granice to punkt wyjścia do asertywności.

Człowiek asertywny to taki, który nie narusza cudzych granic i nie pozwala naruszać swoich granic. Mówi „nie” kiedy trzeba. Mówi „tak” bez przymusu.

Strzegę moich granic i bez zaproszenia nie wchodzę w granice innych.



Temat 3. Trudna sztuka rozmawiania.

Na początku zawieszamy tablicę „Psychologiczne terytorium człowieka”.

1. Przypomnienie ostatnich zajęć. Ostatnio mówiliśmy o granicach, inscenizowaliśmy sytuacje, w których dochodziło do przekraczania granic drugiego człowieka. Ćwiczyliśmy jak tych granic nie przekraczać. Doszliśmy do wniosku, że to bardzo trudna sztuka, bo jeśli:
a) nie umiemy określić swoich granic,
b) nie respektujemy granic innych,
c) nie znamy swoich praw i nie respektujemy praw drugiego człowieka,
to może łatwo dojść do konfliktów, w czasie których przyjmujemy albo rolę agresora, albo rolę ofiary.
Przypominamy sobie też, że granice to punkt wyjścia do asertywności.
Zawieszamy wniosek – plansza I.
Przypominamy też, że jeśli zasady te nie są respektowane, to łatwo dochodzi do konfliktów.

2. Określenie celów lekcji.
Żeby umieć się zachowywać w sposób asertywny, to potrzebna jest umiejętność rozmawiania bez przemocy, bez agresji, bez manipulowania. I to będzie tematem dzisiejszej lekcji (zapis tematu lekcji).

3. Nawiązujemy rozmowę dotyczącą trudności w porozumiewaniu się w domu z rodzeństwem, rodzicami. Zwracamy uwagę uczniom, że często młodzi ludzie myślą sobie „możesz sobie mówić to, co chcesz, a ja i tak…”.

4. Polecenie dla uczniów.
W grupach piszą kilka zdań na temat powodów konfliktów w domu (z jakiego powodu pojawiają się gniew, złości, przykłady zdań wypowiadanych przez rodziców i dzieci). Będą to zapewnie jakieś zakazy, nakazy, polecenia, które budzą gniew, złość.
Przykładowe zdania, które być może się pojawią:
- Po co mi ta nauka?
- Masz wrócić o 20:00.
- Dlaczego znowu ja?
- Niech on/ona to zrobi.
- Ścisz tę muzykę.
- Czy jest sens oglądać ten film?

5. Prezentacja i czytanie zdań.
Wniosek powinien nasunąć się taki, że w czasie wymiany tych zdań dochodzi do przekraczania granic.

6. Oglądanie filmu pt. „Trudna sztuka rozmawiania” (fragmenty ok. 10 minut).

7. Po prezentacji filmu rozmowy z uczniami, podczas których powinno dojść do wniosków, że każdy ma prawo do posiadania własnego zdania. Podajemy przykłady naruszania granic i przykłady urażonych uczuć.

8. Pojawia się zagadnienie tolerancji, omawiamy z uczniami znaczenie tego słowa, zwracamy uwagę na to, że istnieją granice tolerancji i że nie należy tolerować zła.

9. Podajemy zasady dobrej wypowiedzi – plansza.
3 zasady dobrej wypowiedzi:
1) wiedzieć, co się chce powiedzieć
2) powiedzieć, co się chciało
3) skończyć, gdy się powiedziało
W dobrej wypowiedzi ważne też są forma, ton i gest wypowiedzi.

10. Zadania dla grup.
Grupa I
Brat i siostra wybierają się na imprezę do koleżanki. Rodzice każą wrócić o 20:00. Inni mogą zostać do 22:00. Próbujecie wymóc na rodzicach możliwość pozostania do 22:00. Rodzice kategorycznie się nie zgadzają. Dochodzi do konfliktu.
Wskazówki:
- użyjcie słów „nigdy”, „zawsze”
- zastosujcie niezbyt grzeczną formę rozmowy i podniosły ton głosu
- spróbujcie przekroczyć granice
- może uda wam się urazić czyjeś uczucia (bez wyzwisk i obelg)
- zastosujcie odpowiednie gesty
- możecie zastosować przejawy słownej agresji, np. krzyk
Grupa II
Brat i siostra wybierają się na imprezę do koleżanki. Rodzice każą wrócić o 20:00. Inni mogą zostać do 22:00. Próbujecie przekonać rodziców, aby pozwolili wam pozostać dłużej.
Wskazówki:
- postarajcie się nie przekroczyć granic
- postarajcie się nie urazić niczyich uczuć
- okażcie zrozumienie dla odmienności poglądów
- jasno i rzeczowo wyrażajcie swoje przekonania
- zastosujcie zwroty służące określaniu swoich granic
Wyraź:
- na czym ci zależy
- czego oczekujesz
- czego wymagasz
- bądź tolerancyjny
- zwróć uwagę na formę, ton i gesty

Grupa III
Wybieracie się (brat i siostra) z rodzicami do dziadków na ważną uroczystość rodzinną (np. złote gody). Zamierzacie założyć na siebie młodzieżowy strój, np. wydekoltowaną bluzkę, goły pępek, dżinsy, kurtkę z metalowymi ćwiekami, sweter. Rodzice próbują was nakłonić do zmiany stroju. Dochodzi do konfliktu.
Wskazówki:
- użyjcie słów „nigdy”, „zawsze”
- zastosujcie niezbyt grzeczną formę rozmowy i podniosły ton głosu
- spróbujcie przekroczyć granice
- może uda wam się urazić czyjeś uczucia (bez obrażania i obelg)
- zastosujcie odpowiednie gesty
- możecie zastosować przejawy słownej agresji, np. krzyk
Grupa IV
Wybieracie się (brat i siostra) z rodzicami do dziadków na ważną uroczystość rodzinną (np. złote gody). Zamierzacie założyć na siebie młodzieżowy strój, np. wydekoltowaną bluzkę, goły pępek, dżinsy, kurtkę z metalowymi ćwiekami, sweter. Rodzice próbują was przekonać do zmiany stroju.
Wskazówki:
- postarajcie się nie przekroczyć granic
- postarajcie się nie urazić niczyich uczuć
- okażcie zrozumienie dla odmienności poglądów
- jasno i rzeczowo wyrażajcie swoje przekonania
- zastosujcie odpowiednie zwroty
- użyjcie odpowiedniej formy wypowiedzi, tonu głosu, gestów

11. Prezentacja prac.
Ten film i dzisiejsze ćwiczenia tylko wbrew pozorom nie wiążą się z tematem asertywności. To bardzo ważna lekcja, bo aby móc się asertywnie zachować, aby umieć w sposób asertywny mówić TAK lub NIE, trzeba umieć w ogóle ze sobą rozmawiać. Stąd dzisiejszy film „Trudna sztuka rozmawiania”.

Opracowałam na podstawie materiałów zaczerpniętych ze szkolenia „Szkoła dla rodziców i wychowawców”.

Lidia Sikora, PSP Mirotki

Wyświetleń: 0