PROBLEMOWE ZACHOWANIA U DZIECI W WIEKU WCZESNOSZKOLNYM
Na temat przyczyn trudności wychowawczych i problemów dziecka wypowiadało się i nadal się wypowiada wielu pedagogów, psychologów i socjologów. Zdobyta wiedza stawia więcej pytań niż trafnie udzielonych odpowiedzi. Winę za taki stan rzeczy należy upatrywać w ogromnej złożoności przyczyn warunkujących powstawanie nieprzystosowania społecznego i trudności wychowawczych. Czasami ustalona przyczyna nie zawsze pociąga za sobą niepożądane skutki. Może się okazać tylko zjawiskiem współtowarzyszącym a nie czynnikiem sprawczym zaburzeń w zachowaniu dzieci
Cechy kluczowe dzieci z problemami zachowania.
Cechy kluczowe to istotne właściwości zachowania u dziecka, Są one „predykatorami” końcowego wyniku rozwoju. Obecność jednej cechy kluczowej czy dwóch stanowi zapowiedź późniejszych problemów dziecka. Jeśli u dziecka występuje jakaś cecha kluczowa, prawdopodobieństwo pojawienia się u niego problemów w przyszłości jest większe niż u dziecka, które takiej cechy nie ma. Cechy te są zazwyczaj przedmiotem interwencji a jednym z głównych celów interwencji jest ich redukcja. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko późniejszych problemów dziecka. Niemal wszystkie dzieci przejawiają cechy kluczowe, jednak aby odróżnić cechy kluczowe, które są typowe, od tych, które mogą stać się problemem należy zwrócić uwagę na ich częstość i nasilenie. Na przykład jest czymś normalnym, kiedy dziecko od czasu do czasu nie słucha swoich rodziców. Jeżeli jednak nieposłuszeństwo zdarza się notorycznie to zwiększa się jego częstość i jest traktowane jako problem. Jest także czymś normalnym, kiedy dziecko raz na jakiś czas tupnie w gniewie nogą. Jeżeli jednak rzuca ze wściekłości czymś o ścianę, wówczas nasilenie jest większe niż zwykle i stanowi powód do niepokoju. To kwestia indywidualnego osadu, czy dziecko przekroczyło granicę częstości i nasilenia, która pozwala uznać określoną cechę kluczową za problem.
Najczęstsze cechy kluczowe spotykane u dzieci z nasilonymi problemowymi zachowaniami i trudnościami przystosowawczymi.
1. Nadpobudliwość- dzieci te nie potrafią usiedzieć w jednym miejscu, są w ciągłym ruchu. Nadpobudliwe zachowania często męczą lub denerwują członków rodziny, nauczycieli, rówieśników. Niestety, w wielu przypadkach dzieci te spotykają się ostatecznie z odrzuceniem lub lekceważeniem ze strony rówieśników, otrzymują nagany od nauczycieli i trudno z nimi wytrzymać w domu.
2. Impulsywność- dzieci te działają, zanim pomyślą i często wyrywają się z odpowiedziami na lekcjach, rozpychają się w szeregu, a nawet posuwają się do kradzieży rzeczy, które stanowią dla nich zbyt dużą pokusę. Te „rozhamowane” dzieci często mają problemy z opanowaniem silnych emocji, takich, jak gniew klub frustracja. Z powodu wyraźnej beztroski i braku samokontroli mogą popadać w kłopoty.
3. Deficyt uwagi- dotyczy dzieci, które łatwo się rozpraszają i mają trudności z koncentracją. Zazwyczaj nie jest tak, że nigdy nie uważają. Większość dzieci może godzinami oglądać telewizję lub grać w ulubioną grę na komputerze. Jeśli jest to bierna aktywność (telewizja) lub gdy dziecko jest zainteresowane (gra) to poświęca wystarczającą uwagę zadaniu. Jeśli zadanie jest trudne i wymaga wysiłku (np. zadanie matematyczne) to dziecko z deficytem uwagi nie potrafi zebrać w sobie energii i motywacji aby się na nim skoncentrować. Dzieci te zwykle nie odrabiają zadań ponieważ, skupienie na nich uwagi jest dla nich po prostu trudne.
4. Nieposłuszeństwo- jest czymś normalnym, że dzieci od czasu do czasu są nieposłuszne. Problem pojawia się wtedy, kiedy dziecko notorycznie kwestionuje lub lekceważy polecenia dorosłych. Niestety wysoki poziom nieposłuszeństwa u dziecka często prowadzi do wielu innych problemowych zachowań i trudności przystosowawczych.
5. Agresja- przybiera u dzieci wiele form. Najbardziej oczywista jest agresja fizyczna- zadawanie bólu innemu dziecku lub dorosłemu, np. poprzez uderzenie go ręką lub kopnięcie. Wyróżnia się tu formę „reaktywną” i proaktywną”. Dziecko, które przejawia agresję reaktywną może być w jednej chwili radosne a następnie bić się na pięści, kiedy zostanie do tego nagle sprowokowane. Na przykład dziecko takie spaceruje sobie korytarzem szkolnym a kiedy zostaje potrącone przez biegnące dokądś dziecko, zaczyna je bić. Dziecko, które stosuje agresję proaktywną jest bardziej wyrachowane w swoich agresywnych działaniach, będzie aktywnie planowało odwet. Kiedy w takiej samej sytuacji dziecko to zostanie potrącone, zamiast zareagować na miejscu, pomyśli w jaki sposób rozprawi się po szkole z dzieckiem, które na nie wpadło. Wszystkie formy agresji fizycznej są bardziej typowe dla chłopców, niż dla dziewcząt.
Agresję relacyjną przejawiają te dzieci, które umyślnie próbują nadszarpnąć reputację innego dziecka. Mogą rozpowiadać plotki lub mówić dzieciom kłamliwe informacje na temat jakiejś osoby w celu zszargania mu opinii. Dziecko agresywne relacyjnie często próbuje wykluczyć inne z grupy rówieśniczej. Nierzadko ma to związek z chęcią zwrócenia na siebie uwagi lub pragnieniem przewyższenia innych. Agresja ta jest bardziej rozpowszechniona u dziewcząt niż u chłopców.
6. Zmienność nastrojów- u niektórych dzieci występują zaburzenia nastroju charakteryzujące się albo skrajnie obniżonym nastrojem albo euforią. Oba powodują u dzieci problemy. Te dzieci, które mają znacząco obniżony nastrój, czują smutek, zniechęcenie i brak nadziei. Natomiast te, ze znacznie wyższym niż normalny nastrojem euforycznym często są w najwyższym stopniu pobudliwe lub drażliwe. U niektórych dzieci występują na przemian fazy depresji i manii.
7. Lęk- odczuwanie co jakiś czas niepokoju czy lęku jest czymś powszechnym. Jeżeli jednak lęk ma skrajne nasilenie może działać na dziecko obezwładniająco. Dziecko lękliwe często myśli, że codzienne zdarzenia są poza jego kontrolą i żywi mocne przeświadczenie, że spotka je wkrótce coś złego. „Katastroficzne myśli lękliwego dziecka są na ogół nieracjonalne i niewspółmierne do tego, co rzeczywiście się dzieje lub może się zdarzyć. Takie dziecko może zadawać sobie wiele trudu w celu uniknięcia sytuacji, które budzą w nim niepokój.
8. Wyniki w nauce poniżej możliwości- istnieje wiele powodów, dla których dziecko może nie radzić sobie z nauką w szkole. Jego niezdolność do wykorzystania swego potencjału może być spowodowana zaburzeniami rozwoju umiejętności szkolnych lub być może skutkiem ubocznym coraz większych zaległości w nauce.
9. Nieprzystosowanie społeczne- niektóre dzieci mają trudności z nawiązywaniem przyjaźni. Część tych dzieci po prostu nie ma umiejętności społecznych, które pozwoliłyby im na nawiązanie i podtrzymanie przyjaźni. Wiele spośród tych dzieci jest odrzucanych lub ignorowanych przez rówieśników. Inne dzieci nieprzystosowane społecznie to dzieci wycofane i z tendencją do izolowania się.
Dziecko, które posiada jedną z cech kluczowych nie można automatycznie zaliczyć do grona tych, które będą miały w przyszłości problemy, gdyż w istocie można je zredukować. Tutaj potrzebna jest duża praca rodziców wspólnie z wychowawcą dziecka. Pierwszym krokiem jest zrozumienie i dokładne określenie, na czym polegają trudności dziecka. Gdy zostanie to ustalone, należy opracować plan działań, jakie należy podjąć w celu zajęcia się rozpoznanymi problemami zwiększenia przystosowania dziecka. Cel ten można osiągnąć przez nauczenie dziecka umiejętności rozwojowych, uporanie się ze stresem własnym i rodziny, wytrwałą realizację planów i skorzystanie w razie potrzeby z profesjonalnej pomocy.

Wioleta Zielińska

Wyświetleń: 0