Katalog

Dominik Sobczak, 2020-12-04
Braniewo

Wychowanie fizyczne, Różne

Metody aktywizujące w pracy nauczyciela wf

- n +

DOMINIK SOBCZAK

METODY AKTYWIZUJĄCE
W PRACY NAUCZYCIELA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

Tematem wielu rozmów nauczycieli wychowania fizycznego jest różny stopień aktywności uczniów podczas zajęć na lekcjach. Ponieważ mamy świadomość, że o efektach naszej pracy w dużym stopniu decyduje chęć i udział wychowanków w lekcjach, uważam, iż w planach wynikowych powinniśmy uwzględniać stosowanie metod aktywizujących.
Najogólniej rzecz ujmując, aktywność to czynności podejmowane przez jednostkę, wyróżniające ją spośród innych ze względu na częstotliwość i intensywność podejmowanych działań. Im bardziej cel aktywności jest atrakcyjny i ciekawy, tym większą wywołuje motywację i zainteresowanie uczniów. Metody aktywizujące stwarzają możliwość zabawy na lekcji, a tym samym pobudzają aktywność dzieci i młodzieży, pozwalają na łatwiejsze przyswojenie wiadomości, uczą współdziałania w zespole, komunikowania się, planowania, organizowania. Sprawiają także, że zajęcia stają się ciekawsze i bardziej przez dzieci wyczekiwane. Należy również dodać, iż stosowanie metod aktywizujących wymaga od nauczyciela bardzo dobrego przygotowania się oraz śledzenia nowości dydaktycznych, co pogłębia jego wiedzę i kwalifikacje przedmiotowe.
Podstawowym zabiegiem, jaki powinien wykonać nauczyciel, jest uświadomienie wychowankom celu ich działań i umotywowanie potrzeby jego osiągnięcia.
Kiedy uczeń będzie aktywny?
- Gdy cel jest dla niego bliski i wyraźny, ma poczucie sensu tego, co robi.
- Gdy uwzględnia się jego potrzeby i zainteresowania.
- Ma poczucie bezpieczeństwa, prawo do błędu, otrzymuje wsparcie.
- Bierze udział w podejmowaniu decyzji /,,coś ode mnie zależy”/.
- Działaniom towarzyszą odczucia i emocje.
- Gdy uczeń odczuwa satysfakcję /,,lubię to robić”/.
- Ma poczucie własnej wartości /,,ja to potrafię”/.
- Ma możliwość zrealizowania własnych pomysłów.
- Gdy nauczyciel i grupa dostrzegają jego wysiłek i doceniają ten fakt.
Aby aktywizować wychowanków przydatne są różne, ciekawe formy prowadzenia zajęć. Najlepiej sprawdza się stosowanie metod twórczych, uwzględniających indywidualne możliwości i uzdolnienia uczniów. Oto propozycje, które można zastosować na lekcjach wychowania fizycznego.

Metoda bezpośredniej celowości ruchu (zadaniowa)
Jak sama nazwa sugeruje, polega ona na stawianiu dziecku określonych zadań do wykonania. Uczniowie na lekcjach prowadzonych tą metodą wykonują ćwiczenia jako odpowiedź na postawione przez nauczyciela zadania, np.” kto dalej położy przed sobą woreczek ?” , „kto potrafi szybciej przejść z leżenia przodem do przysiadu podpartego ?” Są to przeważnie ćwiczenia kształtujące lub ćwiczenia równowagi.Za twórców metody zadaniowej uważa się dwoje austriackich działaczy – K. Gaulhofera i M.Streichera, a na polskim gruncie Romualda Czyżewskiego, który równolegle i niezależnie od wymienionych autorów wypracował oryginalny i niezwykle bogaty zestaw ćwiczeń z użyciem przyborów ( szarf, woreczków, krążków, skakanek, piłeczek... ) i nazwał swój sposób prowadzenia zajęć metodą bezpośredniej celowości ruchu. Metoda improwizacji ruchowej oparta na ruchu twórczym, daje nauczycielowi duże możliwości wyboru zadań ruchowych, jednocześnie pobudzając ćwiczących do proponowania, komponowania nowych układów.
Podstawową wskazówką dla wdrażającego tę metodę jest pozostawienie uczniom całkowitej swobody co do sposobu wykonywania podstawowego zadania ruchowego. Trzeba dzieciom wyjaśnić, co ma wyrazić dany ruch, natomiast jak ma on przebiegać – pozostawić ich inwencji i pomysłowości. Ćwiczący sam ma znaleźć odpowiednią formę, a następnie doskonalić ją. Nauczyciel podaje temat ruchowy, który dzieci mają same rozwiązać. Każdy uczeń ćwiczy jak potrafi, licząc wyłącznie na własne siły. Metoda ta jedynie częściowo przypomina formę zabawową, gdyż nie odnosi się tylko do określonych ruchów, lecz pozwala na wszechstronny ruch dowolny. Istotne w tej metodzie jest powtarzanie tego samego ruchu w celu przyswojenia sobie określonej czynności. Ćwiczenia wykonywane są jednakowo przez wszystkich ćwiczących, na komendę lub w podanym rytmie.

Metoda Karla Orffa
Metoda wg K.Orffa to formy ruchowo - muzyczne - słowne. Twórca tej metody wyszedł z założenia, iż ćwiczenie gimnastyczne należy rozwijać w ścisłej korelacji z kulturą rytmiczno-muzyczną oraz kulturą słowa. Głównym celem i zadaniem metody jest wyzwolenie u dzieci tendencji do samoekspresji i rozwijania inwencji twórczej (zwłaszcza z powiązania muzyki z ruchem). Zarówno muzyka jak i ruch oraz żywe słowo przenikają się wzajemnie, przy czym w konkretnych ćwiczeniach dominuje zwykle jeden z wymienionych elementów.
Walory metody Orffa to wszechstronność, powszechność i atrakcyjność oparta na żywiołowym wyzwalaniu tendencji twórczych dziecka oraz działaniu w zespole. Charakterystyczną cechą programu Orffa jest założenie, że muzyka, słów i ruch są od początku istnienia związane przez zjawisko rytmu. Zajęcia prowadzone metodą Orffa służą rozwojowi osobowości dziecka, dlatego też celowe jest upowszechnienie tej metody w realizacji programu kultury fizycznej w klasach nauczania początkowego. Rozpatrując te trzy podstawowe elementy : muzykę, słowo i ruch od strony praktycznej, podkreślić należy nierozerwalną jedność tych elementów, występującą we wczesnych fazach rozwojowych ludzkości. Psychika dziecka w szczególny sposób uwrażliwiona jest na odbiór różnych form muzycznych. Najbardziej do takiego odbioru wrażeń dźwiękowych zbliżają instrumenty, które z natury i charakteru budowy są łatwe w obsłudze, a tym samym dostępne dla dziecka jako forma zabawy /np. dzwonki,patyczki, flety, ksylofony, bębenki/.
Metoda Orffa zaleca pracę z dziećmi na zasadzie równorzędnych zadań. Każde dziecko bierze udział w wykonywaniu konkretnych zadań ruchowych, a nauczyciel występuje tylko w roli doradcy, inspiratora czy korektora. Lekcja tą metodą zaczyna się zwykle zabawą oraz dobranym do możliwości dzieci zestawem form ruchowych i rytmicznych. Następnie wprowadza się różne teksty słowne, często powiązane ruchem. Każda lekcja powinna zawierać elementy słowa, ruchu i muzyki. Ich kolejność może ulegać daleko idącym zmianom, a sposoby wiązania tych elementów, równoczesnego lub wyłącznego ich występowania, stanowią pole dla inwencji nauczyciela, który poznał specyfikę metody i potrafi swobodnie operować narzędziami pracy w tym zakresie.

Metoda ,,Ruch i rytm” /lub ,,Ruch w rytmie”/
Jedną z metod kształcenia ruchowego, zasługującą na wyróżnienie, jest metoda Marii i Alfreda Kniessów. Po polsku można nazwać ją ,,Ruch i rytm” lub ,,Ruch w rytmie”, a wywodzi się ze szkoły gimnastycznej Marii Brauns. Metodę ,,Ruch w rytmie” autorzy zaczęli programować w latach 60 – tych najpierw w Hanowerze, a potem we wszystkich znaczniejszych miastach Europy, a nawet świata. To metoda wychowania ruchowego przez rytm, dla której najbardziej charakterystyczne jest współdziałanie trzech podstawowych elementów: muzyki, rytmu, ruchu, przy czym muzyka jest traktowana jako przyjemne przeżycie estetyczne. Istotą natomiast jest wyrazisty rytm będący podstawą wykonywania poszczególnych faz ruchu w czasie, czyli w określonym tempie. Twórcy metody mocno podkreślają, iż istotą metody jest ruch, a nie muzyka, co różni tę metodę od metody Orffa, który główny nacisk kładzie nie na ruch, lecz na muzykę.
Ważną rolę w metodzie M. i A. Kniesów spełniają przybory do ćwiczeń ruchowych i przybory do wytwarzania dźwięków. Te środki pomocnicze są oryginalnym pomysłem autorów i służą do pogłębienia przeżyć duchowych oraz wyegzekwowania poprawnie skoordynowanych ruchów pełnych ekspresji, o znaczeniu usprawniającym i estetycznym. Szczególnie atrakcyjne są one dla dzieci w młodszym wieku szkolnym.

Przybory zaprojektowane przez twórców metody stanowią dobrą pomoc metodyczną w osiąganiu celów dydaktycznych, ponieważ: pobudzają do ruchu, rozwijają poczucie rytmu, rozwijają poczucie napięcia i rozluźnienia w takt rytmu. Autorzy metody uważają, że przybory nie powinny hamować ruchu i muszą nadać sens czynnościom ruchowym stąd nie mogą być ani za duże ani zbyt ciężkie.
W metodzie ,,Ruch i ruch” podstawowymi pomocami metodycznymi są podwójna pałeczka gumowa, podwójna wstążka, bębenek, skorupka orzecha włoskiego, cymbałki, kastaniety, itp.
Kompozycje rytmiczno-ruchowe mogą być powtarzane aż do wytworzenia nawyku lub twórczo improwizowane przez ćwiczących zgodnie z ich możliwościami. Indywidualne, twórcze, ekspresyjne improwizowanie ruchu na określony temat jest działaniem o najwyższych walorach dydaktyczno–wychowawczych.
W tej metodzie ogranicza się do minimum mówienie w czasie zajęć. Rola nauczyciela polega na demonstracji ruchu i wzbogaceniem go muzyką, instrumentem perkusyjnym oraz przyborami. Główny tok zajęć polega na naśladownictwie ruchu prowadzącego, który nie tylko demonstruje ruch, ale jest również współćwiczącym, często osobą wiodącą, ale w miarę zaawansowania ruchowego grupy, pozostawia jej wiele swobody.


Metoda ruchowej ekspresji twórczej
Metoda gimnastyki twórczej (ekspresyjnej) R.Labana to improwizacja ruchowa bez pokazu ruchu przez nauczyciela. Metoda ta, nazywana jest także metodą improwizacji ruchowej. Ważną rolę odgrywać tu będzie inwencja twórcza ćwiczących, ich pomysłowość, fantazja, doświadczenie ruchowe. W metodzie tej posługujemy się różnymi formami ruchu, takimi jak: odkrywanie, naśladowanie, inscenizacja, pantomima, gimnastyka wykorzystująca ruch naturalny, ćwiczenia muzyczno- ruchowe, taniec, opowieść ruchowa, itp. Nauczyciel staje się współuczestnikiem i współpartnerem zabaw, uczniowie wykonują układy ruchowe kompozycji własnej bądź nauczyciela. Metoda ruchowa ekspresji twórczej daje możliwość rozwijania się w zakresie między innymi: wyczucia własnego ciała, wyczucia przestrzeni, wyczucia ciężaru ciała (siły), doskonalenie płynności ruchu, kształtowanie umiejętności współdziałania z partnerem lub grupą.

Metoda opowieści ruchowej
Metoda opowieści ruchowej (J.C.Thulina) zakłada odtwarzanie ruchem treści opowiadania, czynności ludzi, poruszania się zwierząt, ptaków, itp. Metoda ta polega na tym, że nauczyciel przez odpowiedni dobór tematu wymyślonego przez siebie opowiadania, działa na wyobraźnię dziecka, skłaniając je odtwarzania ruchem jego treści, przedstawiania różnych sytuacji, zdarzeń, sposobów poruszania się zwierząt, itp. Opowiadanie powinno opierać się na zasadach wszechstronności ruchu, stopniowania wysiłku i zmienności pracy mięśniowej. Można zaproponować tematykę opowiadania: zwiedzamy ZOO, jeden dzień z życia Smurfów, itp. Zasadniczym warunkiem prawidłowego wykonywania ruchu jest istnienie jego obrazu w świadomości dziecka. Wykorzystujemy tu pamięć ruchową dzieci w wyniku bezpośredniej obserwacji lub wyobrażenia wywołanego przez nauczyciela.
Metoda ruchu rozwijającego
Metoda ruchu rozwijającego według Weroniki Sherborne ma na celu stworzenie dziecku okazji do poznania własnego ciała, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siły, sprawności i, w związku z tym, możliwości ruchowych. Dziecko zaczyna mieć zaufanie do siebie, zyskuje też poczucie bezpieczeństwa. Podczas ćwiczeń ruchowych uczeń może poznać przestrzeń, w której się znajduje, przestaje ona być dla niego groźna. Czuje się w niej bezpiecznie, staje się aktywne, przejawia większą inicjatywę, może być twórcze. Dzielenie przestrzeni z drugą osobą nie musi być zagrażające, może stać się źródłem współprzeżywania, nawiązania bliskiego kontaktu, opartego na zaufaniu i współpracy, daje możliwość poczucia wspólnoty i przeżycia szczęścia. Metoda tejże autorki, prezentuje ruch rozwijający jako sposób szczególnie przydatny w pracy z dziećmi nadpobudliwymi, agresywnymi, lękliwymi oraz w przypadkach głębszych zaburzeń rozwojowych. Warunkiem prowadzenia zajęć jest zabawowa, radosna atmosfera, możliwość osiągania sukcesu w każdym ćwiczeniu i wspólna satysfakcja z pokonywania trudności.
Na lekcjach wychowania fizycznego stosuje się również inne, lubiane przez uczniów formy zajęć, np. aerobik, medytację i jogę, stretching, ćwiczenia w siłowni.

Podsumowanie

W pracy swojej ukazałem jak ważne z punktu widzenia wychowawczego jest stosowanie metod twórczych w wychowaniu fizycznym, gdyż pełnią one rolę bodźca oddziaływującego na fizyczną, psychiczną i umysłową stronę osobowości oraz sprzyjają psychicznemu odprężeniu i czynnemu wypoczynkowi. Metody te, dzięki swej różnorodności i swobodzie w dokonywaniu wyboru rozwiązań ruchowych, angażują duże grupy mięśniowe, dają okazję do wszechstronnego wpływania na rozwój człowieka. Uczą one uczniów samodzielności w rozwiązywaniu zadań i problemów ruchowych, motywują do działania, wdrażają do samooceny, samokontroli i samodoskonalenia. Charakterystyczną cechą opisanych powyżej metod jest wszechstronność, powszechność i atrakcyjność oparta na żywiołowym wyzwalaniu kreatywności wychowanków.
Uczniowie uczą się w trakcie własnej aktywności, a nam przecież chodzi o to, by wiedzę i umiejętności nabywali w sposób skuteczny, trwały oraz - co ważne – przyjemny, atrakcyjny. Nie ma więc wątpliwości, że należy dążyć do aktywizowania uczniów, stosować metody i techniki sprzyjające kreatywności, uatrakcyjniać zajęcia poprzez wprowadzanie efektu zaskoczenia, nowości, zaciekawienia, wykorzystywać odpowiednie środki dydaktyczne, zadbać o odpowiednie zagospodarowanie przestrzeni, w której odbywają się zajęcia. Należy także podkreślić, iż praca metodami aktywizującymi integruje i wzmacnia grupę oraz wpływa pozytywnie na stosunki interpersonalne.


Bibliografia

1. Botwiński R., Metoda wielozadaniowa w procesie wychowania fizycznego, Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna,1975, nr 89
2. Gniewkowski W., Improwizacja ruchowa nowoczesną metodą wychowania fizycznego, Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna,1967, nr1
3. Kwiatkowska M., Instrumentarium Orffa, Warszawa,1983
4. Niewiadomski M., Metoda bezpośredniej celowości ruchu, Kultura Fizyczna,1962, nr 9
5. Paczkowska R., Gimnastyka twórcza. Wychowanie w przedszkolu,1992, nr 9
6. Strzyżewski S.,Systematyka metod stosowanych w procesie szkolnego wychowania fizycznego, Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna,1975, nr 89
7. Strzyżewski S., Proces wychowania w kulturze fizycznej, WSP, Warszawa, 1986












Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.