Ewa Dzika – logopeda,
Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Bełchatowie


DZIECI DWUJĘZYCZNE – TRUDNOŚCI W NABYWANIU JĘZYKA I W NAUCE SZKOLNEJ


Z powodu otwarcia granic i ułatwionej migracji w obrębie Unii Europejskiej wielu Polaków zamieszkało zagranicą. Jedne dzieci przeprowadziły się z rodzicami , inne urodziły się na obczyźnie. Niektóre dzieci są z rodzin mieszanych , gdzie w domu mówi się w dwóch językach.
Pracując w poradni psychologiczno – pedagogicznej jako logopeda miałam okazję badać i prowadzić terapię wielu dzieci dwujęzycznych, które wróciły z rodzicami do kraju.

Dwujęzyczność nie usprawnia funkcji językowych dzieci.

Potocznie kojarzymy dwujęzyczność z wysokim poziomem zdolności językowych. Wydaje się ,że funkcjonowanie dziecka w obszarze dwu języków powinno stymulować funkcje lewej półkuli mózgu i podnosić iloraz inteligencji.
Tymczasem wśród badanych dzieci wyraźnie dało się zauważyć znaczne trudności językowe obejmujące czytanie, pisanie , gramatykę i słownik oraz rozumienie mowy. Rodzice małych dzieci zgłaszali trudności w rozumieniu mowy. Rodzice starszych dzieci , że mają trudności w nauce nie tylko języka polskiego , ale także innych przedmiotów.
Te starsze ( w wieku szkolnym) posługiwały się poprawnie potocznym językiem polskim , młodsze ( w wieku przedszkolnym) często nie mówiły wcale i robiły wrażenie jakby nie rozumiały języka, co dodatkowo utrudniało odkrycie przyczyny trudności.
Po bliższym przyjrzeniu się treści i konstrukcji wypowiedzi badanych dało się zauważyć pewną prawidłowość ,która polegała na stosowaniu konstrukcji gramatycznych obcego języka ,niekiedy też końcówek fleksyjnych zapożyczonych z niego , a także krzyżowania i mieszania słów polskich i obcych. Stwierdziłam także,że dzieci posługują się językiem polskim bez rozumienia wielu słów używając je kontekstowo , zwyczajowo w pewnych zdaniach jako stały element konstrukcji. Uczeń zapytany o znaczenie niektórych słów, które przed chwilą wypowiedział w zdaniu zupełnie ich nie rozumiał. W procesie uczenia się stosował mechaniczne zapamiętywanie tekstów bez zrozumienia lub z rozumieniem ogólnym, kontekstowym. Opanowywał całe zdania nie rozumiejąc wyrazów. Inni uczniowie tworzyli liczbę mnogą przez dodanie końcówki „s”( jak w języku angielskim) lub określali przynależność przez dodanie „s” po imieniu, budowali zdania twierdzące i pytania w oparciu o gramatykę obcego języka.

Mózg wybiera język otoczenia jako własny – dominujący.

Rodzicom , którzy są Polakami i myślą w języku polskim trudno jest sobie wyobrazić, że ich dziecko ma mowę wewnętrzną w innym języku niż polski. Takie jednak są fakty. Mózg dziecka wybiera jako swój , język otoczenia, język swoich kolegów i wychowawców z przedszkola i szkoły. Dlatego mała Ania przebywająca z rodzicami w Hiszpanii mówi międzyzębowo i czasem nie rozumie mamy, która zwraca się do niej po polsku.
Dlatego Kati , która mieszkała z rodzicami w obszarze języka rosyjskiego i gruzińskiego nie mówi po polsku. Dla niej jest to obcy kraj i nie rozumie tego języka. Musi się go nauczyć od podstaw.
Dlatego Mikołaj , który wrócił z Niemiec używa gramatyki niemieckiej i wewnętrznie tłumaczy swoje myśli z niemieckiego na polski.
Dlatego Michał używa słów podobnych do angielskich w kontekście tamtego języka , np.: - jedźmy do galerii i spędźmy trochę pieniędzy (spend money – wydać pieniądze).
Dlatego Angelika liczy lepiej używając liczebników angielskich , a nie polskich.
Taki wybór mózgu jest oczywisty . Wybór języka otoczenia zapewnia bezpieczeństwo.




Stress małego repatrianta

Kiedy badamy , prowadzimy terapię czy uczymy dziecko dwujęzyczne musimy sobie zdawać sprawę z szoku w jakim znajduje się jego mózg i cały ten mały człowiek. Został wyrwany ze swojej ziemi i stracił swoje środowisko, swoją „glebę”, ojczyznę. Jest przesadzony w nową ziemię , inny język , inną ( obcą ) kulturę, obcych ludzi, obce budowle , obcy świat. Do tego wszyscy oczekują , że sobie poradzi.
Większość dwujęzycznych dzieci w wieku szkolnym, z którymi miałam kontakt utrzymuje codzienne kontakty ze swoimi rówieśnikami w poprzednim kraju, a niektórzy z nich zamierzają wrócić tam na okres nauki w szkole średniej ponieważ nie mogą zaadaptować się w Polsce mimo , że już kilka lat tu mieszkają.
Z tego wniosek, że czynnik emocjonalny związany ze zmianą kraju może być decydujący w procesie adaptacji , a niekiedy decydować o fiasku podejmowanych działań.
Z tego powodu ważne jest , by zapewnić tym dzieciom nie tyko dodatkowe godziny nauki języka , ale też otoczyć je szczególną życzliwością i troską .


Jak pracować z dzieckiem dwujęzycznym?

Żeby móc skutecznie pomagać dziecku zaadaptować się w nowych warunkach i opanować język oraz osiągnąć sukces szkolny muszę pamiętać , że mam do czynienia z obcokrajowcem i nie dać się zwieść pozorom, że dziecko jest błyskotliwe i da sobie radę.
1. Zwykle konieczna jest dobra diagnoza logopedyczna i terapia ponieważ dzieci anglojęzyczne inaczej wymawiają głoski szumiące [sz,ż,cz,dż] i ciszące [ś,ź,ć,dź] oraz głoski dźwięczne. W języku angielskim dźwięczność jest słabsza niż w polskim. Jest też inna realizacja głoski [r].
2. Potrzebna jest też praca nad opanowaniem słownika. Wymaga to współpracy rodziców, którzy powinni sprawdzać rozumienie tekstów beletrystycznych , czy podręcznikowych słowo po słowie i wyjaśniać to co niezrozumiałe, posuwając się nawet do prowadzenia osobistego słownika dziecka.
3. Należy wprowadzać systematycznie i fachowo gramatykę języka polskiego tak jak obcego ( ja idę , ty idziesz, on idzie…)
4. W pracy z małymi dziećmi przydatna jest znajomość języka kraju , z którego dziecko wróciło. Czasami trzeba dziecku tłumaczyć na „ jego język” , by mogło poczuć się pewniej. Tu mogą nas wesprzeć rodzice. Wejście w język dziecka stanowi bufor pozwalający przeprowadzić je na naszą stronę językową.

Zgłoś błąd    Wyświetleń: 0