Słuch jest niezwykle ważnym zmysłem w życiu każdego człowieka. Pozwala na swobodną komunikację, kontakt z innymi ludźmi i ze światem. Umożliwia zaspokojenie jednej z podstawowych potrzeb życiowych - potrzebę bezpieczeństwa. Dysfunkcja tego narządu powoduje zatem szereg zaburzeń w funkcjonowaniu osoby głuchej w różnych sferach życiowych.
Uszkodzenie słuchu powoduje pewne czynności odruchowe, jak też i utrudnienia w koordynacji sensoryczno-motorycznej, zorganizowanej na wyższym poziomie. Dzieci z uszkodzonym narządem słuchu rozwijają się wolniej, niż dzieci słyszące. Przyczynami zaburzeń w sferze rozwoju fizycznego dziecka mogą być zmiany w uchu środkowym, bądź w ośrodkowym układzie nerwowym lub też spowodowane brakiem odbierania dźwięków z otoczenia - tutaj przyczyną jest sama głuchota.
Dzieci głuche wykazują zaburzoną sprawność ruchową w zakresie statyki oraz szybkości wykonywanych ruchów. Przejawiają wolniejsze tempo w wykonywaniu złożonych czynności ruchowych. Związane to jest z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego lub kanałów półkolistych. Na utrudnienia związane z szybkością ruchów może wpływać trudność rozumienia pojęcia szybkości lub też problem z odbiorem bodźców dźwiękowych które wpływają na ćwiczenia szybkości ruchów.
U osób głuchych mogą też występować zaburzenia związane z równowagą czy z płynnością w wykonywaniu ruchów, szczególnie jeśli uszkodzeniu ulega ucho wewnętrzne.
Ponadto, udowodniono, że u dzieci niesłyszących występuje częściej niż u słyszących, słabszy rozwój klatki piersiowej i narządów oddechowych wywołana brakiem oddechu typowego dla mowy. Skutkuje to odczuwaniem większego i szybszego zmęczenia.
Warto też zaznaczyć, że u dzieci głuchych bez dodatkowych upośledzeń często występuje charakterystyczny chód. Niesłyszący nie odrywają stóp od podłoża ale nimi szurają. Prawdopodobnie jest to konsekwencja braku kontroli słuchowej. Można to korygować poprzez właściwe wychowanie, a zwłaszcza poprzez ćwiczenia przez muzykę i taniec, które wyrabiają poczucie rytmu.
Rozwój poznawczy jest ściśle powiązany z rozwojem językowym. Pewne opóźnienia w rozwoju mogą być powodowane brakiem w opanowaniu języka, który dziecko głuche przyswaja sobie późno i w formie cząstkowej. Brak mowy wpływa na sposób percepcji rzeczywistości i działania poznawcze. Zatem u dziecka głuchego często pojawiają się trudności ze spostrzeganiem, czytaniem, myśleniem oraz szereg innych.
Trudności pojawiają się szczególnie przy operacjach myślowych. Ubytek słuchu powoduje trudności z myśleniem abstrakcyjnym, z klasyfikacją czy rozumowaniem przez analogie. Zdaniem psychologów dzieci niesłyszące mają znaczne trudności
w rozumieniu i ujmowaniu stosunków przestrzennych oraz czasowych. Wynika to
z braku pojęć, które je wyrażają, a których dzieci nie są w stanie zrozumieć. Stosunki przestrzenne i czasowe określone są bowiem przyimkami oraz nieodmiennymi częściami mowy.
Dysfunkcja narządu słuchu jest przyczyną również trudności z przyswojeniem mowy. Dziecko nie poznaje świata poprzez dźwięki, zatem często ma problemy
z poprawną artykulacją. Powoduje to też zaburzenie rytmu, melodii, intonacji głosu. Dziecko nie kontroluje tworzonego własnego głosu.
Trudnością u osób niesłyszących jest też nauka czytania i pisania-
- „prawie w sposób automatyczny przypisuje się im niższość w technice czytania, ubóstwie słownika i gorszym umiejętnościom w posługiwaniu się gramatyką”[O. Périer , 1992].
Dziecko głuche ma również ograniczone spostrzeganie. Pozbawione jest ono bodźców słuchowych, a brak umiejętności językowych ogranicza i utrudnia dostrzeżenie wielu istotnych cech przedmiotów czy zjawisk, tym samym ogranicza to sam proces percepcji.
Dzieci z ubytkiem słuchu charakteryzuje utrudniony proces zapamiętywania. Dziecko głuche ma jedynie pamięć wzrokową, potrafi zapamiętać wiele szczegółów, ale ma problem ze zrozumieniem ich i złożeniem w całość. Często proces ten wykonują mechanicznie. Zapamiętywanie zarówno pojedynczych wyrazów, jak i materiału słownego w postaci zwartego tekstu, jest u głuchych bardzo niedoskonałe. Niesłyszący często zapamiętują nie myśl, ale kolejność wyrażających ją słów. Poznane informacje będą zapamiętane tylko w takiej formie w takim układzie i kolejności jak wcześniej je sobie przyswoiły. Mamy tu do czynienia ze sztywnością i stereotypowością myślenia. Przejawiają silną tendencję do kopiowania wzorców czynności.
W rozwoju dziecka głuchego, bardzo ważnym elementem jest funkcjonowanie
w sferze emocjonalnej. Bezpośrednio łączy się ona z czynnikami kształtującymi poziom intelektualny i przystosowanie społeczne. Jeżeli rozwój emocjonalny przebiega prawidłowo, to jest możliwe osiągniecie przez dziecko zdolności przystosowania się do otoczenia.
Największy wpływ na rozwój emocjonalno-społeczny ma rodzina. Prawidłowy kontakt z rodziną pomaga w przyswojeniu mowy, języka. Kontakt z matką wpływa na zaspokojenie podstawowych potrzeb fizycznych i psychicznych już od pierwszych chwil życia dziecka.
Wszystkie sytuacje życia, w których dziecko się znajduje i nie potrafi zrozumieć tworzą w nim sens bezsilności, a często również i strachu. Dziecko, które nie potrafi zrozumieć wypowiadanych do niego słów przeżywa wewnętrzny konflikt nie mogąc niczego zakomunikować ani swoim rodzicom, ani wychowawcom. Świat jego myśli i uczuć pozostaje nieznany dla tego kto stoi obok.
Trudności w porozumiewaniu się z otoczeniem stanowią jedną z najistotniejszych trudności w rozwoju emocjonalnym dziecka. Brak rozwoju mowy, u dziecka, które zgodnie ze swoim rozwojem ogólnym odczuwa potrzebę porozumiewania się z otoczeniem, wpływa w sposób zasadniczy na jego samopoczucie. Nie mogąc skutecznie wyrazić swoich potrzeb, a z drugiej strony często nie rozumiejąc czego się od niego chce otoczenie, dziecko denerwuje się, złości i nieraz wchodzi w ostry konflikt ze swoimi najbliższymi, co wywołuje poczucie krzywdy i braku zrozumienia.
Często u dzieci niesłyszących rodzi się poczucie mniejszej wartości, odczuwają, że są „inne” od osób słyszących. Jest to przyczyną wykształcenia się postawy nieufności wobec otoczenia. Ponadto dzieci głuche nie mogą w pełni poprawnie odczytać przeżywanych reakcji emocjonalnych u innych. Z modulacji głosu można wyczytać wiele informacji takich jak aprobatę, czy dezaprobatę, gniew, smutek czy radość i wiele innych. Utrudniony odbiór emocjonalnego zabarwienia mowy może więc powodować fakt, że dziecko głuche nie będzie potrafiło odczytać ale i eksponować emocji, czego również skutkiem może być frustracja.
Na funkcjonowanie dziecka w sferze emocjonalnej ma wpływ również sytuacja rodzinna. Świadomość głuchoty dziecka może być przyczyną licznych konfliktów
w relacjach całej rodziny. Brak równowagi uczuciowej u rodziców dziecka, wyraźnie odbija się w nastrojach dziecka.
Traktowane w sposób nierówny, wraz z nadmierną czułością, wypływającą
z litości, chęci wynagrodzenia za kalectwo, innym razem niemal z wrogą niechęcią, dziecko odczuwa niepewność swojej sytuacji, co łączy się u niego z brakiem poczucia bezpieczeństwa. Rezultatem tego jest wzmożona pobudliwość nerwowa dziecka i labilność jego reakcji uczuciowych w stosunku do otoczenia.
Utrudniona komunikacja, brak rozumienia otoczenia powoduje u niesłyszących stany większej pobudliwości i większego napięcia emocjonalnego. Osoby często odczuwają strach przed niewłaściwym zachowaniem się w danej sytuacji, czy obawę z powodu nierozumienia toczącej się rozmowy. Często osobie głuchej towarzyszy myśl „to na pewno mówią o mnie”, co może być przyczyną wycofania, izolacji i łączy się z występowaniem u nich poczucia odrzucenia.
Najbardziej słabe relacje społeczne osób niesłyszących, zaobserwowano pomiędzy dziećmi i młodzieżą, co jest również konsekwencją braku języka. Według niektórych psychologów jest to charakterystyczne dla populacji osób niesłyszących, która posiada ograniczone doświadczenie życia. Osoba niesłysząca charakteryzuje się zdeformowanym obrazem samej siebie, a w konsekwencji również i innych.

Wyświetleń: 0