„Metoda integracji sensorycznej w terapii dziecka autystycznego.”

Opracowała: mgr Edyta Gruszecka




















Spis treści:



Wstęp……………………………………………………………………2

1. Spektrum zaburzeń autyzm ………………………………………...3
2. Historia spektrum autyzmu oraz integracji sensorycznej …………..5
3. Integracja sensoryczna……………………………………..………..8
4. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego u dzieci autystycznych.....9
5. Podstawowe systemy sensoryczne, ich zaburzenia, strategie pomocy dziecku……………………………………………………………..13
6. Terapia zaburzeń przetwarzania sensorycznego... ………………...36
7. Literatura…………………………………………………………...40










Wstęp

Do podjęcia opracowania na temat: „Metody integracji sensorycznej w terapii dziecka autystycznego” skłoniły mnie doświadczenia związane z pracą w Oddziałach Przedszkolnych w Szkole Podstawowej im. Orła Białego w Podgórzynie.
Od września 2019 pracuję jako nauczyciel współorganizujący proces kształcenia w oddziale przedszkolnym z chłopcem z autyzmem dziecięcym.
Z problemem autyzmu zetknęłam się po raz pierwszy i był to dla mnie obszar wiedzy prawie nieznany. Fachowa literatura i codzienna aktywność z chłopcem przybliżyła mi problem osoby dotkniętej całościowym zaburzeniem rozwoju oraz jej terapii. W Polsce dostępnych jest kilkanaście metod terapii dziecka autystycznego, jedną z nich jest metoda integracji sensorycznej. Aby moja praca z chłopcem była bardziej efektywna i pomogła dziecku w prawidłowym odbiorze i przetwarzaniu bodźców sensorycznych ukończyłam dwustopniowy kurs na terapeutę SI. Szkolenie organizowane było przez Polskie Stowarzyszenie Terapeutów Integracji Sensorycznej w Warszawie i po kursie II stopnia oraz zdaniu egzaminu uzyskałam uprawnienia terapeuty integracji sensorycznej. Dysponuję kwalifikacjami do diagnozowania, planowania i prowadzenia terapii integracji sensorycznej. Zdobytą wiedzę systematycznie wprowadzam w praktykę wierząc, że wspomogę chłopca w lepszym orientowaniu się w świecie i wykorzystaniu jego potencjału.
W niniejszej pracy w oparciu o literaturę, zasoby internetowe oraz zdobytą wiedzę podczas szkoleń, opisałam spektrum autyzmu, historię tego zaburzenia, a także początki powstawania metody integracji sensorycznej. Przedstawiłam zaburzenia przetwarzania sensorycznego, typy zaburzeń integracji sensoryczne u dzieci autystycznych oraz podstawowe systemy sensoryczne. W części końcowej pokazałam strategie pomocy oraz terapię zaburzeń przetwarzania sensorycznego.







1. Spektrum zaburzeń autystycznych

Dzieci dotknięte autyzmem są bardzo różnorodną grupą zarówno pod względem funkcjonowania społecznego, komunikacyjnego, jak i intelektualnego. Autyzm może mieć zatem różne postacie. Niektóre dzieci autystyczne nie opanowują mowy
i prezentują różne stopnie niepełnosprawności intelektualnej oraz duże deficyty
w rozwoju społecznym. Inne mogą być całkiem komunikatywne, czasami wręcz gadatliwe, mogą wykazywać objawy przywiązania na przykład do rodziców, przy jednoczesnych trudnościach w nawiązywaniu prawidłowych relacji z rówieśnikami oraz licznych stereotypach i schematyzmach w zachowaniu.
Konsekwencją tak różnorodnego obrazu osób autystycznych było utworzenie szerokiej kategorii diagnostycznej klasyfikacji DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – IV Edition) z 1995 roku, opracowanej przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. W tej edycji rozszerzono kategorię „całościowych zaburzeń rozwoju” (Pervasive Developmental Disorder – PDD),
w którego zakres wchodzi pięć jednostek:
1) zaburzenia autystyczne (Autistic Disorder – AD),
2) zaburzenie Aspergera (Asperger’s Disorder – AS),
3) zaburzenie Retta (Rett’s Disorder),
4) dziecięce zaburzenie dezintegracyjne (Childhood Disintegrative Disorder),
5) całościowe zaburzenia rozwojowe nie ujęte w innych kategoriach diagnostycznych (Pervasive Developmental Disorder – Not Otherwise Specified – PDD-NOS).
W kolejnej wersji DSM (DSM-IV-TR, American Psychiatric Association, 2000)
w odniesieniu do kategorii całościowych zaburzeń rozwojowych nie wprowadzono żadnych zmian.
W aktualnej klasyfikacji DSM - V (APA 2013) funkcjonuje jeden ogólny termin „spektrum zaburzeń autystycznych” jako klasa zaburzeń rozwoju, które charakteryzują się stałymi trudnościami w komunikacji oraz ograniczonymi, powtarzalnymi wzorcami zachowania, zainteresowań i czynności. Objawy pojawiają się we wczesnym dzieciństwie i utrzymują się, choć mogą ulegać zmianie przez całe życie, upośledzając codzienne funkcjonowanie. W kryteriach diagnostycznych ASD (autism spectrum disorders) pojawiła się ważna informacja uzupełniająca, która ma znaczenie dla terapii z dzieckiem autystycznym. Hiper - lub hiporaktywność
na bodźce sensoryczne oraz niezwykłe zainteresowanie sensorycznymi aspektami środowiska określa się jako, wyraźne cechy ujęte w opisach częstych i nietypowych zachowań występujących w ASD .
Autyzm nadal pozostaje tajemnicą ludzkiego umysłu. Należy do całościowych zaburzeń rozwoju - praktyczne we wszystkich sferach rozwój dziecka przebiega nieprawidłowo. Zaburzenia obejmują sferę emocjonalną, interakcje społeczne, komunikację, a także mowę i zdolności poznawcze. Badania z 2012 roku amerykańskiego Centrum Zwalczania Chorób i Zapobiegania Im wykazały, że jedno na 88 dzieci w Stanach Zjednoczonych cierpi na zaburzenia ze spektrum autyzmu. Dotykają one czterokrotnie większej liczby chłopców niż dziewczynek. Szacunkowa częstość występowania zaburzeń ze spektrum zwiększyła się o 78 % od roku 2002
do 2008. Prawdopodobnie ten gwałtowny wzrost z jednej strony wynika z coraz lepszej diagnostyki i badań zakrojonych na szeroką skalę, z drugiej zaś z szerokiego spektrum tego zaburzenia.















2. Historia spektrum autyzmu oraz integracji sensorycznej

Leo Kanner, psychiatra dziecięcy, w 1943 roku po raz pierwszy zastosował termin „autyzm” w kontekście zaburzenia rozwojowego występującego u dzieci. Mówił,
że jest to upośledzenie biologiczne podobne do niepełnosprawności intelektualnej lub fizycznej. Zaobserwował pewien specyficzny wzorzec zachowań u swoich małych pacjentów. Nawiązując do greckiego słowa autos (sam) określił wycofanie, izolowanie się, niechęć do kontaktu z innymi jako „autyzm wczesnodziecięcy” . Przeanalizował także trudności percepcyjne występujące u opisywanych przez niego dzieci i zauważył przesadne reakcje na głośne dźwięki i ruchome przedmioty.
W latach pięćdziesiątych i sześciesiątych XX wieku uważano, że autyzm jest zaburzeniem emocjonalnym, powstającym na skutek nieprawidłowych relacji rodzica z dzieckiem. W tamtym okresie autyzm postrzegano jako zaburzenie emocjonalne występujące u dziecka, które było wychowane przez “zimną matkę” (refrigerator mother)
Na szczęście w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku zaczęto uważać autyzm za upośledzenie neurologiczne. Różne publikacje koncentrowały się na zagadnieniach społecznych, komunikacyjnych i poznawczych oraz zachowaniach związanych z tymi zaburzeniami. Pojawiały się coraz liczniejsze prace omawiające trudności
z przetwarzaniem percepcyjnym i sensorycznym u osób z ASD. Eric Schopler w 1965 roku zauważył, że wiele obserwowanych przez niego dzieci z autyzmem wykazywało nieprawidłowe reakcje na bodźce wizualne, przedsionkowe (ruch) oraz słuchowe. Edward Ornitz w 1971 roku początkowo zdefiniował autyzm dziecięcy jako zaburzenie integracji sensomotorycznej, a następnie zdefiniował problemy
z modulacją bodźców sensorycznych i reakcji motorycznych .
Carl Delacato w 1995 roku w swojej książce: „Dziwne, niepojęte. Autystyczne dziecko” zainteresował się problemem zaburzeń odbioru bodźców zewnętrznych
u dzieci autystycznych. Długoletnie badania doprowadziły go do wniosku, że autyzm jest wynikiem wczesnych uszkodzeń mózgu i związanych z nimi zaburzeń przetwarzania bodźców i integracji sensorycznej . Zasugerował, że wiele zachowań występujących z autyzmem to próby regulacji układu nerwowego. Wierzył, że jeśli udałoby się poprawić działanie układów sensorycznych, można by było ograniczyć nieprawidłowe zachowania oraz zwiększyć zdolności koncentracji na zadaniach
i ich wykonaniu.
W latach siedemdziesiątych XX wieku dr A. Jean Ayers, terapeutka zajęciowa, psycholog, pracownik naukowy na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles, twórczyni metody integracji sensorycznej, opublikowała dwie książki : „Integracja sensoryczna a zaburzenia w uczeniu się” oraz “ Integracja sensoryczna i dziecko”.
W pierwszej pozycji przedstawiła hipotezę , że uczenie się stanowi funkcję mózgu,
a zaburzenia uczenia się odzwierciedlają nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu nerwowego. W książce tej przedstawiła klasyczną teorię według której dezorganizacja integracji sensorycznej stanowi przyczynę trudności w nauce. Terapia tych zaburzeń, która kładzie nacisk na integrację sensoryczną to szczególna strategia – nie skupia się bowiem na nauce konkretnych umiejętności, takich jak dopasowywanie bodźców wzrokowych, zapamiętywanie sekwencji dźwięków, rysowanie linii czy też opanowywanie podstaw programowych. Jej celem jest rozwijanie mózgu w taki sposób, by był on w stanie nauczyć się samodzielnego radzenia sobie z zadaniami . W drugiej swojej publikacji porusza kwestie autyzmu
i opisuje naturę zaburzeń integracji sensorycznej oraz pokazuje, jak te niedostrzegalne problemy niszczą życie “chorym” dzieciom i ich rodzicom.
Inna terapeutka zajęciowa, Barbara Knickerbocker w 1980 roku przedstawia hipotezę, że autyzm może być związany z hiper lub hiporeaktywnością na bodźce sensoryczne. Zasugerowała, że zaplanowane bodźce sensoryczne dostarczane za pomocą konkretnych aktywności mogły pomóc w normalizowaniu reakcji
i poprawie zachowania.
Wcześniej wspomniany Edward Ornitz w 1993 roku zaczął udoskonalać swoje hipotezy i stwierdził, że że osoby z autyzmem mają trudności z rejestrowaniem, modulowaniem oraz integrowaniem bodźców sensorycznych. Takie różnice
w przetwarzaniu sensorycznym mogą przyczyniać się do powstania zachowań autostymulacyjnych oraz nieprawidłowości w poziomach pobudzenia.
Istnieją również relacje z pierwszej ręki, w których dorosłe osoby autystyczne opisują swoją niezwykła wrażliwość na pewne bodźce i negatywne reakcje na nie.
W 1986 roku Temple Grandin opublikowała dwie książki , w których opowiedziała o swojej wrażliwości na dotyk i dźwięki. Grandin pokazuje, jak pewne doznania, które innym mogą się wydawać nieszkodliwe, wpływały na jej zachowanie
i emocje. Niektóre faktury ubrania sprawiały, że czuła się niezwykle podenerwowana, rozkojarzona i niespokojna. Gdy słyszała pewne dźwięki krzyczała i zakrywała uszy. Wspomina, że w wieku dziecięcym, a potem nastoletnim bardzo brakowało jej głębokiego nacisku. Głęboki ucisk pozwalał jej się uspokoić, zorganizować układ nerwowy oraz zmniejszyć nadwrażliwość na dotyk. Będąc u ciotki na wakacjach, na farmie zauważyła poskrom - sprzęt używany do unieruchamiania bydła poprzez wywieranie nacisku na boki ciała zwierzęcia. Poprosiła, aby pozwolono jej wejść do poskromu, żeby za pomocą tego urządzenia mogła doświadczyć nacisku, którego zawsze jej brakowało. Temple Grandin opisuje, jak będąc w środku, odprężyła się,
a jej myśli stały się bardziej uporządkowane. Później sama zbudowała własną „maszynę do ściskania”. Doświadczenia T. Grandin są zgodne z hipotezami A.J Ayers i E.M. Ornitza dotyczącymi związku między przetwarzaniem sensorycznym,
a zachowaniem. Korzyści jakie czerpała z docisku poskromu, potwierdzają pozytywny wpływ głębokiego ucisku jako techniki uspokajającej.
Do Polski teoria integracji sensorycznej dociera w 1993 roku, kiedy to po raz pierwszy zorganizowano kurs integracji sensorycznej w Ośrodku “Helenów”
w Międzylesiu pod Warszawą. Wspólorganizotorem tego kursy był Zbigniew Przyrowski. W 2000 roku powstaje w Polsce Polskie Stowarzyszenie Terapeutów Integracji Sensorycznej, która bierze na siebie obowiązek kształcenia terapeutów
w naszym kraju.

3. Integracja sensoryczna
Integracja sensoryczna to proces neurologiczny, dzięki któremu mózg otrzymuje informacje ze wszystkich zmysłów, segreguje je, rozpoznaje, interpretuje i integruje ze sobą oraz z wcześniejszymi doświadczeniami i odpowiada adekwatną reakcją adaptacyjną. „Wyobraź sobie, że jesteś w domku letniskowym nad jeziorem. Stoisz na nabrzeżu i właśnie masz wsiąść do kajaka. Wkładasz do niego stopę i kiedy próbujesz do niego wejść, kajak zaczyna się kołysać. Automatycznie korygujesz pozycję ciała, aby utrzymać równowagę i powoli zajmujesz środek siedzenia.
To właśnie jest integracja sensoryczna .”
Podczas wchodzenia do kajaka otrzymujemy informacje od różnych zmysłów:
● układ dotykowy mówi nam, że stopa znajduje się na dnie kajaka,
● układ proprioceptywny informuje o pozycji mięśni i stawów,
● układ przedsionkowy sygnalizuje, że środek ciężkości jest przesunięty
i stoisz na ruchomej powierzchni,
● układ wzrokowy określa, że kajak znajduje się niżej nabrzeża
i dodatkowo:
● układ słuchowy - słyszymy szum, plusk wody
● układ węchowy - czujemy różne zapachy z otoczenia
A więc „film” , który powstaje w naszym umyśle stworzony został dzięki bodźcom: słuchowym, wzrokowym, smakowym, dotykowym (czuciu głębokiemu
i powierzchniowemu), węchowym a także równowadze.
Jeżeli integracja sensoryczna przebiega prawidłowo, to przetwarzanie
i organizowanie informacji zachodzi automatycznie. Nieświadomie dokonujemy drobnych korekt i odzyskujemy środek ciężkości, obniżamy się do poziomu siedzenia, ponieważ potrafimy ocenić odległość od niego i jego rozmiar. Mamy też dobre wyczucie i wiemy, w którym miejscu usiąść i o ile się przesunąć, aby znaleźć się na środku siedzenia.
Wszystkie bodźce z otaczającego nas środowiska docierają do mózgu poprzez zmysły. W taki sposób małe dzieci odkrywają świat, poszerzając swój rozwój psychofizyczny przez nowe doznania i wykorzystując w tym celu naturalną potrzebę ruchu. Wraz z rozwojem dzieci zaczynają kontrolować naturalną potrzebę ruchu na korzyć doznań słuchowych i wzrokowych w pozycji statycznej. Dziecko w miarę zdobywania doświadczeń zmysłowych zmienia, modyfikuje i tworzy nowy obraz świata oraz siebie samego. Ścisła współpraca ciała i mózgu przebiega na poziomie ośrodkowego układu nerwowego, dzięki aktywności czuciowo - ruchowej.
W prawidłowym rozwoju zdobywane przez dziecko doświadczenia sensomotoryczne powodują powstanie w mózgu nowych sieci i ścieżek neuronalnych, dzięki czemu umiejętności dziecka stają się coraz bardziej złożone zaczynając od prostych czynności jak zabawa w piaskownicy, przez grę w piłkę, jeździe rowerem
i pływaniu kończac. W sposób naturalny następuje integracja wszystkich układów zmysłowych, a wówczas dysharmonie i opóżnienia się zmniejszają. W wieku około sześciu lat dziecko powinno umieć zapanować nad wrodzoną tendencją do ruchu na korzyść edukacyjnych zajęć statycznych, angażując zmysły wyższego rzędu, to jest wzrok i słuch. U dzieci autystycznych okres ten się wydłuża, ponieważ praktycznie
u każdego dziecka występują zaburzenia przetwarzania sensorycznego w obrębie kilku układów zmysłowych. Systematyczna długoterminowa terapia SI w większości przypadków przynosi znaczące zmiany w codziennym funkcjonowaniu dziecka.

4. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego u dzieci autystycznych
Zaburzenia przetwarzania sensorycznego /SPD/ to brak umiejętności wykorzystywania otrzymywanych przez zmysły informacji w celu płynnego, codziennego funkcjonowania. Dziecko nie potrafi zareagować na informacje sensoryczne znaczącym, spójnym zachowaniem. Może mieć trudności
z wykorzystaniem informacji sensorycznych do zaplanowania i przeprowadzenia działań.
Zaburzenia integracji sensorycznej podobnie jak przyczyny spektrum autyzmu są najprawdopodobniej wynikiem wielu czynników, nie jest znana jedna przyczyna zaburzeń przetwarzania sensorycznego oraz autyzmu. Najczęściej wymieniane to:
- czynniki prenatalne
- czynniki okołoporodowe
- czynniki genetyczne
- toksyny
- uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego
- inne.
L. J . Miller w 2013 roku pisze, że zaburzenia przetwarzania sensorycznego to zaburzenia neurobiologiczne, w których sensoryczne dane wejściowe zarówno
z otoczenia jak ciała są słabo wykrywane, modulowane i interpretowane co skutkuje nietypowymi reakcjami . W roku wprowadziła nowe nazewnictwo, zaleciła używać zamiast pojęcia zaburzenia integracji sensorycznej określenie zaburzenia przetwarzania sensorycznego. Uporządkowała układ klasyfikacji zaburzeń przetwarzania sensorycznego (integracji sensorycznej).

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego:

I. Zaburzenia modulacji sensorycznej - charakteryzują się nieprawidłowym reagowaniem na bodźce sensoryczne i przejawiają się zachowaniami relatywnie niedostosowanymi do stopnia, intensywności i natury bodźca sensorycznego:
1. Nadwrażliwość sensoryczna
2. Podwrażliwość sensoryczna
3. Poszukiwanie sensoryczne

Modulacja sensoryczna – to regulacja wejściowych informacji sensorycznych przez mózg. Odnosi się do tego, jak dziecko reguluje na swoje reakcje na wrażenia. Dzięki modulacji sensorycznej potrafimy określić na jakie informacje sensoryczne musimy zwrócić uwagę, a jakie możemy zignorować. Modulacja sensoryczna następuje nieświadomie i zachodzi wtedy, gdy istnieje równowaga między hamowani a wzmacnianiem.
Zaburzenia modulacji sensorycznej wiążą się głównie z nieprawidłowym wzmacnianiem lub hamowaniem bodźców sensorycznych: przedsionkowych, proprioceptywnych, dotykowych, wzrokowych, słuchowych, węchowych. Niektóre dzieci ze złą modulacją są nadwrażliwe inne podwrażliwe, są takie, które poszukują wrażeń sensorycznych oraz takie, które raz ich szukają, a raz unikają.

Nadwrażliwość sensoryczna nadmierna reaktywność sensoryczna – bodźce są zbyt mocno wzmacniane przez mózg. Układ nerwowy dziecka z nadwrażliwością sensoryczną reaguje nadmiernie na stymulacje o umiarkowanym nasileniu (delikatny dotyk może boleć, zwykłe codzienne dźwięki są zbyt głośne, zapachy powodują mdłości, światło słoneczne oślepia). Takie dzieci przez cały czas są czujne, mogą odczuwać lęk i niepewność. Mają potrzebę kontrolowania otoczenia, aby wpływać na poziom stymulacji sensorycznej.
Podwrażliwość sensoryczna, obniżona reaktywność sensoryczna – bodźce są nadmiernie hamowane. Dziecko reaguje na wrażenia z mniejszą intensywnością, potrzebuje mocniejszej stymulacji, by osiągnąć zwykły poziom pobudzenia. Dziecko bierne, bez inicjatywy.
Poszukiwanie sensoryczne – dziecko pragnie większej stymulacji niż jego rówieśnicy, wciąż szuka energicznych doświadczeń, potrzebuje stymulacji i lubi ją.
Przy nieprawidłowościach w procesie modulacji dochodzi zwykle do dezintegracji zachowania, gdyż ma ona wpływ na uwagę, ruchliwość, pobudzenie, wrażliwość i emocje.

II. Zaburzenia ruchowe o bazie sensorycznej - przejawiają się nieprawidłowo rozwiniętymi posturalnymi lub wolicjonalnymi ruchami, które są wynikiem przetwarzania sensorycznego:
1. Posturalne
2. Dyspraksyjne
III. Zaburzenia różnicowania sensorycznego - charakteryzują się trudnościami
w interpretacji właściwości i jakości sensorycznych bodźców.

U dzieci ze spektrum autyzmu głównie mówi się o zaburzeniach modulacji sensorycznej przejawiających się nadreaktywnością lub podreaktywnością na bodźce sensoryczne. Zaburzenia związane z podreaktywności powodują, że dzieci te często ignorują dźwięki nawet te bardzo uciążliwe, nie reagują również na to co do nich mówimy. Jeśli zaburzenia dotyczą bodźców wzrokowych ignorują otoczenie, unikają patrzenia w oczy, nie interesują się zabawkami. Czasami jedynie zwracają uwagę na drobny szczegół np kawałek nitki na podłodze. Mając problemy związane
z podreaktywnością bodźców dotykowych oczekują silnych wrażeń dotykowych.
J. Ayers zauważyła, że nie zauważają bodźców bólowych stąd uderzają siebie, lub innych np. kopią nie zdając sobie sprawy z tego, że to boli .
Zaburzenia modulacji bodźców sensorycznych związane są z nadreaktywnością mogą dotyczyć wszystkich zmysłów. Jeśli dotyczą wrażeń przedsionkowych to przejawiają się niepewnością grawitacyjną i nietolerancją ruchu. Dzieci z tego typu zaburzeniami są przerażone lub zaniepokojone, gdy ktoś usiłuję je odwrócić głową
w dół lub w inny sposób poruszać nimi w przestrzeni. Nie lubią huśtania, kręcenia się na karuzeli, unikają wspinania się na drabinki itp. Jeśli dotyczą nadreaktywności dotykowej to przejawiają się nadwrażliwością na delikatny, niespodziewany dotyk szczególnie innych ludzi ale również pewnych materiałów i przedmiotów
o określonej fakturze. Czasami unikają dotyku stopami chodzą na palcach. Unikają pokarmów o kleistej lub ziarnistej strukturze.


5. Podstawowe systemy sensoryczne, ich zaburzenia, strategie pomocy dziecku
System dotykowy – największy i najbardziej pierwotny system zmysłowy, odbiera informacje o dotyku z komórek receptorowych znajdujących się w skórze. Receptory są rozmieszczone na całym ciele i dostarczają danych na temat lekkiego dotyku, nacisku, wibracji, temperatury, czy bólu. Sygnały zwrotne z układu dotykowego przyczyniają się do rozwoju świadomości ciała oraz zdolności planowania motorycznego. Każda codzienna czynność, taka jak ubieranie się, czesanie, mycie zębów, jedzenie, obowiązki domowe, zawodowe oraz nauka, są zależne między innymi od sprawnie funkcjonującego układu dotykowego. Jak wszystkie systemy sensoryczne, układ dotykowy jest wyposażony w zdolności ochronną i różnicującą, które wzajemnie się dopełniają. Układ ochronny (prymitywniejszy) ostrzega przed nieoczekiwanymi i niebezpiecznymi wrażeniami dotykowymi. Układ dyskryminujący pomaga różnicować to czego dotykamy i gdzie jesteśmy dotykani.

System przedsionkowy – to najwcześniej dojrzewający i najważniejszy system zmysłowy, koordynuje odbieranie i przetwarzanie wrażeń przez inne układy zmysłowe (dotykowy, proprioceptywny, wzrokowy, słuchowy). Receptory układu przedsionkowego zlokalizowane są w strukturach naszych uszu (w kanałach półkolistych, łagiewce i woreczku). Układ przedsionkowy dostarcza informacji
o ruchu, grawitacji oraz zmieniającej się pozycji głowy. Mówi nam o tym, że się poruszamy lub pozostajemy w spoczynku, a także o kierunku i prędkości naszego ruchu. Dzięki układowi przedsionkowemu nawet bez używania oczu jesteśmy
w stanie stwierdzić, czy znajdujemy się w pozycji pionowej czy poziomej. Pomaga ustabilizować oczy kiedy się ruszamy, informuje nas o tym, czy obiekty wokół nas są statyczne czy ruchome. Informacje z układu przedsionkowego są niezbędne dla utrzymania napięcia mięśniowego, czyli „gotowości” mięśni do wykonania pracy, zachowania właściwej postawy ciała i możliwości poruszania się.

System proprioceptywny – w dużym stopniu współpracuje z układem przedsionkowym. Receptory układu proprioceptywnego znajdują się w mięśniach, ścięgnach, więzadłach, torebkach stawowych oraz w tkance łącznej. Propriocepcja to nieświadoma zdolność do określania pozycji ciała. Informuje nas o położeniu różnych części naszego ciała, ich ułożeniu względem siebie oraz innych ludzi
i przedmiotów. Podpowiada z jaką siłą powinny działać mięśnie, umożliwia nam stopniowanie ruchów. Dzięki prawidłowemu funkcjonowaniu tego układu możliwe jest sprawne poruszanie się i wykonywanie czynności ruchowych bez konieczności kontroli wzrokowej. Niektóre rodzaje wrażeń proprioceptywnych mogą pomóc mózgowi w regulowaniu stanu pobudzenia oraz w ograniczeniu nadwrażliwych reakcji na inne odczucia.
Pozostałe systemy: słuchowy , wzrokowy , węchowy, smakowy.

1) Zaburzenia modulacji sensorycznej system dotykowy:

Nadwrażliwość (obronność) dotykowa.
➢ Dziecko może reagować negatywnie i emocjonalnie na delikatne wrażenia dotykowe, okazując lęk, wrogość lub agresję. Może cofać się przed lekkim dotykiem oraz drapać lub pocierać miejsce dotknięcia.
➢ Dziecko przejawia niepokój, lęk lub agresję w sytuacjach, gdy jest niespodziewanie dotykane.
➢ Może reagować negatywnie i emocjonalnie na możliwość, że ktoś je lekko dotknie. Może irytować się lub bać, kiedy inne osoby są blisko niego.
➢ Unika sytuacji, gdzie stoi blisko innych osób np. w szeregu lub w parze.
➢ Może reagować negatywnie i emocjonalnie, gdy dotknięcie pochodzi spoza jego pola widzenia, np. gdy staje się za jego plecami, gdy zachodzi się je od tyłu lub gdy dotknie go czyjaś stopa pod stołem.
➢ Nie lubi być przytulane, całowane głaskane przez osoby mniej znane, rzadziej widywane (ciocie, babcie), akceptuje natomiast kontakt z osobami znanymi – rodzicami, rodzeństwem. Wyciera się natychmiast po tym jak ktoś go pocałuje.
➢ Częściej akceptuje kontakt, który jest z jego inicjatywy. Nie lubi kontaktu
z młodszymi dziećmi, z osobami nadruchliwymi – mogą być źródłem niespodziewanych doznań dotykowych, są mniej przewidywalne.
➢ Może woleć uścisk od całusa, woli głęboki nacisk w postaci ucisku, ale wyciera się po irytującym go lekkim dotyku pocałunku.
➢ Może się nie zgadzać, by dotknął go fryzjer, dentysta, pielęgniarka czy pediatra. Denerwuje się, gdy pada, wieje lub gdy jest pełno komarów, much, muszek.
➢ Nie lubi chodzić boso po trawie, piasku, wykładzinie. Nie lubi mieć brudnych rąk, twarzy, natychmiast musi je umyć.
➢ Nie lubi mycia, kremowania twarzy, nie lubi masażu twarzy.
➢ Nie lubi mycia, czesania, strzyżenia, głaskania, włosów.
➢ Nie lubi obcinania paznokci.
➢ Reaguje nadmiernie na bolesne doświadczenia – zadrapania, drobne skaleczenia (nawet lekkie).
➢ Unika dotykania faktur materiałów (koce, dywany, maskotki).
➢ Może potrzebować częstego dotykania pewnych faktur i powierzchni, aby dostarczyć sobie wrażeń uspokajających i łagodnych wrażeń dotykowych np. głaskania ulubionego kocyka.
➢ Może ściskać dłonie albo w inny sposób chronić je przed wrażeniami dotykowymi. Może wycofywać się na zajęciach plastycznych, ruchowych, muzyki, aby unikać wrażeń dotykowych.
➢ Może unikać zabaw podczas których może się pobrudzić np. farbami, masą solną, ciastoliną, piaskiem, pastą, klejem, gliną, unika malowania palcami. Unika zabaw w wodzie, woli kąpiele w wannie niż pod prysznicem.
➢ Unika pewnych ubrań ze względu na fakturę, np. sztywne jeansy, przeszkadzają mu metki w ubraniach, nie lubi nowych ubrań, mogą przeszkadzać mu szwy w ubraniach, gumki, paski, szwy w skarpetkach. Może woleć krótki rękaw i szorty, odmawiać noszenia czapki, rękawiczek i szalika, aby uniknąć wrażenia ocierania się materiału o skórę. Może woleć długi rękaw i długie spodnie oraz nalegać na noszenie czapki i rękawiczek (nawet latem), żeby uniknąć eksponowania skóry.
➢ Może unikać chodzenia boso po piasku, trawie, wykładzinie. Może chodzić na palcach, by zminimalizować kontakt z podłożem.
➢ Jest wybredne przy jedzeniu, preferuje pokarmy o łagodnym smaku i gładkiej konsystencji, woli pokarmy „papkowate”. Ma ograniczoną dietę, może wybrzydzać przy jedzeniu, woli określone faktury jedzenia np. chrupiące lub papkowate, może nie lubić pokarmów, gdzie występują niespodziewane grudki np. sos pomidorowy, zupa jarzynowa, jogurt z owocami, a także pokarmów klejących np. kleiki ryżowe, ciągnący się lukier, może nie lubić warzyw i owoców. Może nie chcieć jeść pokarmów gorących lub zimnych.
➢ Nie lubi mycia zębów, wizyty u dentysty. Może przejawiać zachowania, w których wydaje się uparte, sztywne, mało elastyczne, nieposłuszne, agresywne, aroganckie (werbalnie i fizycznie) bez żadnego wyraźnego powodu, podczas gdy naprawdę jest to reakcja awersyjna na bodziec dotykowy.
➢ Może wycofywać się z grupy i nie chcieć bawić się z innymi dziećmi. Dziecko może być rozkojarzone, nieuważne, może wiercić się, gdy oczekuje się od niego ciszy i koncentracji.
➢ Dzieci nadwrażliwe dotykowo mogą poszukiwać głębokiego ucisku poprzez upadanie, mocne przytulanie się, mogą także okaleczać się (drapać, zdzierać skórę) lub bić się, żeby pobudzić głęboko umiejscowione receptory czuciowe. Wrażliwość na bodźce może różnić się w zależności od stanu układu nerwowego. Jeżeli dziecko jest zmęczone, chore lub głodne nadwrażliwość się zwiększa.

Osoby pracujące z dzieckiem z nadwrażliwością dotykową powinny być świadome wpływu bodźców dotykowych na poziom pobudzenia dziecka. Za dużo informacji sensorycznych z tego systemu podwyższa dyskomfort, a w rezultacie może wywoływać zmienne reakcje emocjonalne i nadmierne pobudzenie.
Należy pamiętać, że może nastąpić bezpośrednia reakcja na bodziec (uczucie dyskomfortu, chęć ucieczki przed bodźcem, sytuacją, która jest źródłem dyskomfortu). Może być odroczona w czasie i luźno połączona z sytuacją.

Podwrażliwość dotykowa.
➢ Dziecko sprawia wrażenie, że brak mu „wewnętrznego napędu” do zabawy zabawkami, dotykania, manipulowania. Dziecko może nie zauważać dotyku, chyba,
że jest bardzo intensywny.
➢ Może być nieświadome, że ma brudną twarz, nie zauważać okruchów przy buzi ani cieknącego nosa. Może być nieświadome, że ma potargane włosy, albo że ma
w nich piasek.
➢ Może nie zauważać, że ma ubrania w nieładzie, albo że jego skarpety lub mankiety są wilgotne.
➢ Nie zauważa gorąca, zimna, zmian temperatury.
➢ Nie reaguje lub reaguje w niewielkim stopniu na ból (zadrapania, siniaki, uderzenia).
➢ Chodząc boso nie uskarża się na ostry żwir, gorący piasek. Jest nieświadome,
że na dworze pada, wieje, że są komary.
➢ Nie zauważa, że coś upuściło.
➢ Nie odsuwa się, gdy ktoś na niego napiera, gdy znajduje się w tłumie.
➢ Może krzywdzić inne dzieci lub zwierzęta podczas zabawy (brak zrozumienia,
że inni odczuwają ból).

„Poszukiwacz” bodźców dotykowych.
➢ Dziecko takie chce dotykać i wyczuwać wszystko, co znajduje w pobliżu, wpada na innych dotyka ich, przebiega dłońmi po meblach i ścianach, Musi dotknąć tego, czego inne dzieci nie dotykają, bo wiedzą, że nie wolno.
➢ Często wkłada do ust niejadalne przedmioty, wykorzystuje usta do badania przedmiotów nawet gdy przekroczy wiek dwóch lat (usta dostarczają bardziej intensywnych informacji niż dłonie).
➢ Rzuca się na jedzenie, często napycha nim usta lub je bardzo powoli utrzymując długo pokarm w ustach, by dostarczyć sobie intensywniejszych wrażeń.
➢ Preferuje gorące lub bardzo zimne, ostre albo bardzo słodkie potrawy.
➢ Może prosić, by je łaskotać albo drapać po plecach. Może podchodzić bardzo blisko różnych osób i dotykać ich nawet wbrew ich woli.
➢ Pociera swoje ręce, nogi materiałami o różnych fakturach.
➢ Nieustannie okręca włosy na palcu. Pociera, a nawet mocno gryzie swoją skórę.
➢ Lubi być brudny, szuka brudzących doświadczeń. Lubi chodzić boso po powierzchniach i fakturach uważanych za niewygodne – zauważalne oznaki radości. Często zdejmuje skarpetki i buty – by dotykać stopami różnych powierzchni podłoża.
➢ Ma wysoką tolerancję na gorąco lub chłód. Ma wysoką tolerancję na upalną pogodę latem i na mroźną zimą.

Zmienność sensoryczna
➢ Dziecko może reagować na wrażenia zarówno nadreaktywnością jak
i podreaktywnością. W jednej chwili może lubić jakieś wrażenie (np. czesanie włosów czy bycie przytulanym), a w następnej może już tego nie znosić.
➢ Może być zmienna wrażliwość na te same wrażenia dotykowe w zależności od pory dnia. Może zmieniać się z dnia na dzień lub z chwili na chwilę.
➢ W jednych częściach ciała możemy obserwować nadwrażliwość, a w innych podwrażliwość czy poszukiwanie bodźców.

Zmienność sensoryczna może dotyczyć także innych układów sensorycznych: słuchowego, przedsionkowego, proprioceptywnego, wzrokowego, smakowego
i węchowego.

Niektóre dzieci mogą być nadwrażliwe na bodźce odbierane przez jeden ze zmysłów i jednocześnie podwrażliwe na bodźce postrzegane przez inny zmysł.
Dziecko może być nadwrażliwe na pewne częstotliwości lub natężenia określonego typu stymulacji oraz podwrażliwość na inne częstotliwości lub natężenia tych samych wrażeń zmysłowych.
Dziecko może także wydawać się nadmiernie wrażliwe na stymulację i unikać jej jednego dnia, a kilka dni później stać się podwrażliwe na ten sam rodzaj bodźców
i intensywnie ich poszukiwać.
Wrażliwość na bodźce może różnić się w zależności od stanu układu nerwowego.

Strategie pomocy dziecku z nadwrażliwością dotykową:

1. Modyfikacja otoczenia - ograniczenie nadmiernej ilości wrażeń dotykowych
w otoczeniu dziecka, by zminimalizować ryzyko przeciążenia sensorycznego.
Dziecko z nadwrażliwością dotykową nie lubi, gdy ktoś je dotyka, szczególnie jeśli jest to delikatny lub niespodziewany dotyk. Warto tak zorganizować otoczenie,
w którym przebywa dziecko, aby nie było ryzyka niespodziewanego dotyku ze strony innych. Należy więc:
podchodzić do dziecka z przodu i uprzedzać go przed dotknięciem, unikać dotykania szczególnie wrażliwych miejsc (włosów, twarzy, szyi, brzucha), używać silnego dotyku, unikać lekkiego (np. zamiast głaskać po głowie, nacisnąć na barki) ustawić stolik, przy którym siedzi dziecko z dala od głównych ciągów komunikacyjnych w sali podczas zajęć posadzić dziecko obok osoby, która nie jest nadmiernie aktywna ruchowo podczas uroczystości szkolnych, przedstawień posadzić dziecko na końcu lub z boku sali, nigdy w środku podczas wycieczek i spacerów pozwolić dziecku iść na końcu grupy

2. Wprowadzenie przystosowań zapobiegających kumulowaniu się wrażeń sensorycznych i przeciążeniu układu nerwowego, gdy nie jest możliwa modyfikacja otoczenia .
Proponowanie dziecku ulubionych zajęć lub przedmiotów (tzw. "filtrów sensorycznych"), które pomagają zmniejszyć oddziaływanie bodźców zmysłowych
w chwilach, gdy modyfikacja otoczenia nie jest możliwa (np. podczas wycieczki szkolnej). Z przystosowań korzysta się do zapobiegania przeciążeniu sensorycznemu, a nie wtedy, gdy dziecko straci już nad sobą kontrolę.
W klasie ustawiamy kosz lub pudło, a na wyjścia przygotowujemy torebkę
z zabawkami zajmującymi ręce (małymi, cichymi zabawkami, przedmiotami do ściskania, rozciągania, gniecenia, które nie przeszkadzają innym). Mogą to być na przykład: piłeczki antystresowe, balony z mąką, tzw. "gnieciuchy", ciastolina, gumki do włosów lub recepturki, zabawki do rozciągania, zabawki z ruchomymi częściami, przedmioty, które można wyginać. Ponadto jako "filtry sensoryczne" sprawdzają się żelowe cukierki, gumy do żucia.
3. Pozwolenie dziecku na kontrolowanie sytuacji (poczucie kontroli nad bodźcami sensorycznymi wpływa pozytywnie na regulację układu nerwowego).
Uszanowanie wyborów dziecka dotyczących zabaw, w których istotną rolę odgrywa dotyk (np. zabawy w berka). Dostarczanie dziecku możliwości wyboru aktywności
z przygotowanej listy. Unikanie chwytania dziecka za rękę - pozwolenie mu na trzymanie ręki nauczyciela. Podczas zajęć plastycznych i technicznych niezmuszanie dziecka do podejmowania aktywności, na które nie jest gotowe. Proponowanie technik i narzędzi do wyboru, np. kleju w sztyfcie zamiast lepkiego kleju w tubce, malowania pędzlem, a nie palcami. Przygotowanie planu dnia pokazującego dziecku, co się będzie działo i w jakiej kolejności - strukturalizacja czasu stwarza bezpieczne
i przewidywalne warunki, pozwala na przygotowanie się układu nerwowego do zmian. Przygotowanie dziecka do nadchodzących wydarzeń i zmian w planie dnia.

4. Zarządzanie częstych przerw na odzyskanie energii.
Wydzielenie w klasie miejsca na odpoczynek (cichy kącik, nisza, kryjówka),
w którym można się schować przed nadmiarem bodźców. Umożliwienie dziecku pobytu w miejscu na odpoczynek, pozwolenie na samotne zajęcie (np. słuchanie muzyki) lub aktywność fizyczną.

5. Zapewnienie dziecku możliwości korzystania z wyciszających aktywności przez cały dzień. Tylko wtedy, gdy stymulacja będzie dostarczana regularnie, można zapobiec efektowi kumulowania się nadmiaru wrażeń sensorycznych w układzie nerwowym prowadzącego do przeciążenia.

6. Zapewnienie odpowiednio dobranej diety sensorycznej.

7. Zastosowanie kierunkowej strategii interwencyjnej mającej na celu poprawę modulacji centralnego układu nerwowego w zakresie zidentyfikowanej dysfunkcji, np. terapii SI

2) Zaburzenia modulacji sensorycznej - układ przedsionkowy

Nadreaktywność (nadwrażliwość) przedsionkowa
● (z nietolerancją na ruch)
➢ Dziecko nie lubi zajęć na placu zabaw takich jak huśtanie się, kręcenie, czy zjeżdżanie.
➢ Dziecko może być ostrożne poruszać się powoli lub woleć siedzieć.
➢ Ma chorobę lokomocyjną.
➢ Czuje się nieswojo na schodach ruchomych lub w windzie.
➢ Wygląda na “maminsynka”, często domaga się fizycznego wsparcia ze strony dorosłych.
● (z niepewnością grawitacyjną)
➢ Niepokoi się, gdy jego stopy tracą kontakt z podłożem.
➢ Czuje się zagrożone, gdy jego głowa jest odwrócona, skierowana do dołu lub przechylona np. podczas mycia głowy nad umywalką czy w wannie.
➢ Boi się, że upadnie, pomimo tego, że nie ma takiego zagrożenia.
➢ Boi się wysokości, nawet na nieznacznym podwyższeniu.
➢ Może obawiać się wchodzenia lub schodzenia po schodach, może kurczowo trzymać się poręczy.
➢ Może bać się gdy ktoś nim porusza np. gdy nauczyciel przesuwa jego krzesło bliżej stołu.

Podreaktywność przedsionkowa
➢ Może sprawiać wrażenie, że brak mu wewnętrznego napędu do ruchu.
➢ Dziecko może nie zauważać, że ktoś nim porusza, albo nie mieć nic przeciwko temu.
➢ Gdy już zacznie się huśtać może huśtać się przez dłuższy czas i nie czuć zawrotów głowy.
➢ Nie zauważa, że upada, nie reaguje zachowaniami obronnymi, czyli wyciąganiem rąk, nóg by się podeprzeć.


“Poszukiwacz” wrażeń przedsionkowych
➢ Dziecko takie potrzebuje jak najwięcej ciągłego ruchu aby funkcjonować, może mieć problem ze spokojnym siedzeniem lub pozostawaniem w miejscu.
➢ Musi wstać z krzesła by pochodzić podczas zajęć, spożywania posiłków, oglądania telewizji.
➢ Często kołysze się w przód, w tył, podskakuje, potrząsa głową, przyjmuje pozycję głową w dół.
➢ Często skacze po łóżku, kołysze się na fotelu bujanym.
➢ Kręci się wokół własnej osi, na krześle obrotowym, na karuzelach na placu zabaw, na bączku obrotowym.
➢ Nie ma zawrotów głowy nawet podczas długiego kręcenia się czy obracania.
➢ Bardziej niż inne dzieci lubi huśtawki, koniki, trampolinę. Lubi huśtać się wysoko przez dłuższy czas.

Organizacja otoczenia i zalecenia do pracy z dziećmi poszukującymi wrażeń płynących z ruchu.
Zastosowanie piłek terapeutycznych, poduszek balansowych lub dysków sensorycznych do siedzenia. Siedzenie na w/w sprzętach dostarcza wrażeń ruchowych i jednocześnie obniża poziom pobudzenia, poprawia koncentrację uwagi na zadaniu, sprawia, że dziecko może dłużej wytrzymać w pozycji siedzące. Należy zaplanować przerwy podczas zajęć na proste ćwiczenia ruchowe dla zaspokojenia potrzeby ruchu dzieci. Przerwy ruchowe powinny być uporządkowanym zestawem ćwiczeń wykonywanym przez dzieci pod kontrolą nauczyciela. Nie należy dopuszczać do tego, aby dzieci w przerwie bezładnie biegały po klasie – bezładne bieganie nie wycisza ale podnosi poziom pobudzenia. Dobrze, by ćwiczenia były połączone z jednoczesną silniejszą pracą mięśni (stymulacja układu proprioceptywnego)

Przykłady ćwiczeń na przerwy ruchowe:
- bieg w miejscu,
- skoki obunóż,
- zeskoki z podwyższenia,
- przeskakiwanie przez niskie przeszkody,
- naśladowanie ciężkiego chodu olbrzyma :w miejscu lub podczas chodzenia po sali,
- przejście w podporze tyłem i przodem przez długość sali,
- przysiady,
- podnoszenie się na krześle oburącz,
- przeciąganie się jak po wstaniu z łóżka w pozycji siedzącej, stojącej,
- opady na ścianę oburącz,
- „popychanie” ściany,
- skłony i wyprosty,
- delikatne, powolne kręcenie się wokół osi ciała,
- toczenie się po podłodze,
- przenoszenie ciężaru ciała z nogi na nogę (wahadło)
➢ Można pozwolić dzieciom „maszerować" od jednego zadania do drugiego. Rytmiczny ruch ciała i nacisk na stopy może pomóc się dzieciom zorganizować.
➢ Można również zaangażować nadruchliwe dziecko do roli pomocnika (noszenie sprzętów, rozkładanie materiałów i przyborów, pomoc w sprzątaniu po zajęciach, przesuwaniu, przytrzymaniu czegoś).
➢ Po dłuższym siedzeniu przy stole można pozwolić dziecku nadruchliwemu wstać, rozciągnąć się, jeżeli to możliwe chodzić spokojnie po sali albo wyjść z sali (np. chwilę pochodzić po schodach).
➢ Aby ograniczyć wiercenie się , można pozwolić mu na stanie przy ławce/stoliku lub pracować na podłodze w pozycji podpartej łokciami (na brzuchu).
➢ Można pozwolić na żucie gumy, picie wody z butelki zaopatrzonej w dozownik, picie wody przez zakręconą rurkę.
➢ Zapewnienie diety sensorycznej.
➢ Zastosowanie terapii SI mającej na celu poprawę modulacji centralnego układu nerwowego w zakresie zidentyfikowanej dysfunkcji

3) Zaburzenia modulacji sensorycznej - układ słuchowy

Nadwrażliwość na dźwięki
➢ Dziecko zatyka uszy, ucieka, płacze w sytuacjach, gdzie jest głośno.
➢ Zbyt głośne są dla niego dźwięki odkurzacza, suszarki, miksera, szczekanie psa, syreny pogotowia.
➢ Zbyt głośne są dla niego dźwięki kosiarki dochodzące zza okna.
➢ Nie lubi zbyt głośno włączonej muzyki, przeszkadzają mu dźwięki z telewizora.
➢ Rozpraszają go dźwięki, których inni nie zauważają (szum lodówki, tykanie zegara).
➢ Rozpraszają go dźwięki dochodzące z korytarza przy otwartych drzwiach sali lekcyjnej.
➢ Może być zaniepokojone hałasem, w tym także dźwiękiem głosów.
➢ Może być zaniepokojone nagłymi hałasami takimi jak grzmot, alarm przeciwpożarowy, alarm syreny czy huk pękającego balonu.
➢ Może być zaniepokojone nagłym nawet delikatnym dźwiękiem.
➢ Może być zaniepokojone brzęczącymi, metalicznymi dźwiękami na przykład instrumentów (cymbałków, dzwonków, talerzy albo sztućców).
➢ Może być zaniepokojone odgłosami, które nie przeszkadzają innym, np. spłuczki w toalecie, cieknącej wody z kranu, bicia dzwonów w oddali albo cichej muzyki w tle.
➢ Jest pobudzone podczas przebywania w dużej grupie.
➢ Odmawia kontaktu z osobą, której głos go drażni, może przeszkadzać mu głos nauczyciela, kolegi.
➢ Może samo produkować hałas np. trzaskać drzwiami, stukać w blat stołu, mruczeć, śpiewać, mówić zbyt dużo – dźwięki które dziecko nadwarażliwością słuchową samo wytwarza są łatwiejsze do zaakceptowania.
➢ Może się to zdarzyć w miejscu, gdzie jest dużo hałasu – jeśli nie może uciec od wrzawy może samo podnieść swój głos i krzyczeć, śpiewać lub powtarzać jednostajnie jeden wyraz lub zdanie żeby przeciwdziałać hałasowi.
➢ Wrażliwość na bodźce różni się w zależności od stanu układu nerwowego. Jeżeli dziecko jest zmęczone, chore lub głodne nadwrażliwość się zwiększa.

● Osoby pracujące z dzieckiem z nadwrażliwością słuchową powinny być świadome wpływu bodźców słuchowych na poziom pobudzenia dziecka. Za dużo informacji sensorycznych z tego systemu podwyższa dyskomfort a w rezultacie może wywoływać zmienne reakcje emocjonalne i nadmierne pobudzenie.
● Należy pamiętać, że może nastąpić bezpośrednia reakcja na bodziec (uczucie dyskomfortu, chęć ucieczki przed bodźcem, sytuacją, która jest źródłem dyskomfortu). Może być odroczona w czasie i luźno połączona z sytuacją.

Podwrażliwość słuchowa:
➢ Dziecko zdaje się być nieświadome dźwięków, które inni słyszą i których słuchają.
➢ Często nie reaguje na sygnały werbalne (pytania, komentarze), na własne imię.

Poszukiwanie wrażeń słuchowych:
➢ Lubi bawić się dźwiękowymi zabawkami.
➢ Lubi tłok i gwar uliczny oraz przebywanie w centrach handlowych.
➢ Lubi słuchać głośnej muzyki.
➢ Często samo produkuje głośne dźwięki – wokalizuje, mruczy, śpiewa, mówi, stuka, szura krzesłem.

Zmienność sensoryczna - układ słuchowy:
➢ Wrażliwość na bodźce może różnić się w zależności od stanu układu nerwowego.
➢ Dziecko może np. nadmiernie reagować na dźwięki o wysokich częstotliwościach, a jednocześnie być podwrażliwe na niskie dźwięki.
➢ Może słuchać głośnych, dynamicznych koncertów rockowych,
a jednocześnie nie potrafiąc znieść wycia syreny ambulansu.

Strategie pomocy dziecku z nadwrażliwością słuchową:
1. Modyfikacja otoczenia - ograniczenie nadmiernej ilości wrażeń słuchowych
w otoczeniu dziecka, by zminimalizować ryzyko przeciążenia sensorycznego
Ze względu na występującą u dziecka nadwrażliwość słuchową należy kontrolować ilość dopływających do niego bodźców słuchowych.
➢ Należy zadbać o to, by w sali szkolnej nie było nadmiaru dźwięków. Szczególnie, by nie było w niej pogłosu. Pogłos powstaje w sali, gdzie jest duża powierzchnia drewnianego parkietu, pustych ścian lub kafelków. Źródłem dźwięków, które słyszy dziecko nadwrażliwe słuchowo mogą być świetlówki, szum komputera, akwarium
z rybkami, stukot obcasów, a także odgłosy samochodów i maszyn zza okna. Należy zwrócić uwagę, aby dziecko nie siedziało zbyt blisko okna, drzwi, akwarium.
➢ Trzeba uprzedzać dziecko o możliwości pojawienia się hałasu, ostrzegać przed niespodziewanym lub głośnym dźwiękiem, informować o źródłach dźwięków.
➢ Należy unikać prowadzenia zajęć przy otwartych drzwiach.
➢ Ważna jest również właściwa modulacja głosu nauczyciela - zbyt wysoki ton, głośne mówienie często silnie dezorganizuje zachowanie dziecka nadwrażliwego słuchowo.
➢ Aby dziecko lepiej rozumiało przekazywane informacje, warto upraszczać polecenia i instrukcje. Podczas udzielania instrukcji należy utrzymywać z dzieckiem kontakt wzrokowy.
➢ Podczas oglądania przedstawień i teatrzyków należy pozwolić dziecku, by siedziało na końcu, jak najdalej od sceny.

2. Wprowadzenie przystosowań zapobiegających kumulowaniu się wrażeń sensorycznych i przeciążeniu układu nerwowego, gdy nie jest możliwa modyfikacja otoczenia

Jeśli nie jest możliwe przystosowanie otoczenia (np. podczas wycieczki szkolnej), do ograniczenia stymulacji zaleca się użycie zatyczek do uszu, słuchawek, odtwarzacza mp3. Można w tym celu wykorzystać także ulubione zajęcia lub przedmioty (tzw. "filtry sensoryczne"), które pomogą na jakiś czas zająć układ nerwowy dziecka
i zminimalizować jego obciążenie. Z przystosowań korzysta się do zapobiegania przeciążeniu sensorycznemu, a nie wtedy, gdy dziecko straci już nad sobą kontrolę.
W klasie ustawiamy kosz lub pudło, a na wyjścia przygotowujemy torebkę
z zabawkami zajmującymi ręce (małymi, cichymi zabawkami, które nie przeszkadzają innym). Mogą to być na przykład: piłeczki antystresowe, balony z mąką, tzw. "gnieciuchy", ciastolina, gumki do włosów lub recepturki, zabawki do rozciągania, zabawki z ruchomymi częściami, przedmioty, które można wyginać. Ponadto jako „filtry sensoryczne” sprawdzają się żelowe cukierki, gumy do żucia.

3. Pozwolenie dziecku na kontrolowanie sytuacji (poczucie kontroli nad bodźcami sensorycznymi wpływa pozytywnie na regulację układu nerwowego
➢ Uszanowanie wyborów dziecka dotyczących zabaw, w których istotną rolę odgrywa dźwięk, muzyka, śpiew.
➢ Kiedy to możliwe, pozwolenie dziecku na włączanie i wyłączanie muzyki.
➢ Przygotowanie planu dnia pokazującego dziecku, co się będzie działo
i w jakiej kolejności.
➢ Przygotowanie dziecka do nadchodzących wydarzeń i zmian w planie dnia.

4. Zarządzanie częstych przerw na odzyskanie energii.

5. Zapewnienie dziecku możliwości korzystania z wyciszających aktywności przez cały dzień.

6. Zapewnienie odpowiednio dobranej diety sensorycznej.

7. Zastosowanie kierunkowej strategii interwencyjnej mającej na celu poprawę modulacji centralnego układu nerwowego w zakresie zidentyfikowanej dysfunkcji, np. terapii SI.

4) Zaburzenia modulacji sensorycznej - układ węchowy

Nadwrażliwość na zapachy:
➢ Ma trudności w skupieniu uwagi w każdym otoczeniu, które z jego punktu widzenia ma nieprzyjemny zapach.
➢ Reaguje negatywnie na zapachy, które innym nie przeszkadzają lub ich nie zauważają.
➢ Często zatyka nos mówiąc że „śmierdzi”.
Zapachy tolerowane czy wręcz miłe dla ludzi z „normalnie” funkcjonującym układem węchowym, takich jak np. woń pizzy, czy smażonej ryby mogą wywołać ból głowy, mdłości, nerwowość, agresję i pragnienie ucieczki z danego miejsca.
➢ Nie lubi zapachu gotowania w domu, w szkole, w restauracji.
➢ Szybko sygnalizuje nieprzyjemne zapachy.
➢ Nie lubi nowych zapachów, poszukuje własnych zapachów.
➢ Nie lubi zapachu perfum, środków kosmetycznych, środków chemicznych.
➢ Może przeszkadzać mu zapach farby, lakieru.
➢ Może przeszkadzać mu zapach ludzkiego ciała (oddech, pot, skóra, włosy).
➢ Nie lubi osób w bliskiej przestrzeni.
➢ Odmawia wizyty w nowym, obcym miejscu ze względu na zapach.
➢ Obwąchuje przedmioty, osoby, jedzenie.
➢ Ma wąski repertuar żywieniowy.
➢ Ma łatwy odruch wymiotny na wiele zapachów (np. podczas jedzenia).

Podwrażliwość na zapachy:
Brak reakcji na intensywne / nieprzyjemne zapachy.

Poszukiwanie bodźców zapachowych:
➢ Intensywnie poszukuje różnych , silnych zapachów.
➢ Poszukuje zapachów środków chemicznych.
➢ Obwąchuje przedmioty i ludzi.
➢ Lubi zapachy towarzyszące gotowaniu.
➢ Zjada rzeczy niejadalne.

5) Zaburzenia modulacji sensorycznej - układ smakowy

Nadwrażliwość:
➢ Nie lubi nowych potraw, ma wąski repertuar żywieniowy
➢ Nie lubi różnej konsystencji potraw.
➢ Ma nadmierną wrażliwość na temperaturę jedzenia.
➢ Może pojawić się odruch wymiotny podczas jedzenia.
➢ Może woleć skrajnie słodkie / ostre / kwaśne potrawy.

Podwrażliwość:
Brak reakcji na intensywny/nieprzyjemny smak

Poszukiwanie bodźców smakowych:
➢ Wącha, liże, wkłada do ust rzeczy niejadalne.
➢ Je produkty i rzeczy niejadalne.
➢ Słabo różnicuje smaki i temperaturę potraw.
➢ Może ssać policzki, wargi, język.

6) Zaburzenia modulacji sensorycznej - układ wzrokowy

Nadwrażliwość wzrokowa:
➢ Jest pobudzone, gdy ma do czynienia z wieloma bodźcami wzrokowymi.
➢ Unika blasku słońca, błysków światła, oświetlenia jarzeniowego, woli światło rozproszone, półmrok.
➢ Mruży, trze i zamyka oczy pod wpływem światła.
➢ Przejawia niepokój lub lęk przy niespodziewanej zmianie natężenia światła.
➢ Często nosi okulary przeciwsłoneczne lub czapkę z daszkiem.
➢ Może czuć się niewygodnie przez poruszające się przed jego wzrokiem przedmioty lub osoby.
➢ Odchyla się lub zamyka oczy, kiedy w jego kierunku nadlatuje piłka.
➢ Przejawia niechęć do luster i oglądania własnego odbicia.
➢ Unika kontaktu wzrokowego z innymi.

Podwrażliwość wzrokowa:
➢ Nie zwraca uwagi na nowe bodźce wzrokowe, takie jak ozdoby świąteczne czy przestawione meble w sali lekcyjnej.
➢ Może też powoli i niewystarczająco reagować na zbliżające się do niego obiekty np., rzuconą w jego kierunku przytulankę.
➢ Może nie zdawać sobie sprawy jasnego albo słonecznego światła, może nie mrugać ani nie odwracać się od oślepiających promieni.
➢ Może wpatrywać się w przedmioty i ich nie zauważać albo przyglądać się twarzom osób i zachowywać się tak, jak gdyby ich nie było.

Poszukiwanie wrażeń wzrokowych:
➢ Interesuje się różnymi źródłami światła.
➢ Poszukuje stymulacji wzrokowej, takiej jak pstrykanie i kręcenie palcami, spoglądanie na wzory i krawędzie na przykład na linie na suficie lub płoty.
➢ Obraca przedmioty przed oczami.
➢ Interesuje się lustrami i błyszczącymi przedmiotami.
➢ Przesuwa zabawki po krawędziach na przykład mebli.
➢ Poszukuje jasnego światła, lamp stroboskopowych, bezpośredniego światła słonecznego.

Organizacja otoczenia i zalecenia do pracy z dziećmi z nadwrażliwością wzrokową:
➢ Ograniczenie ilości i różnorodności bodźców wzrokowych.
➢ Ograniczenie wzorzystych, jaskrawych i kontrastowych kolorów ścian, wykładzin, mebli – zalecane są kolory jasne, pastelowe.
➢ Unikanie chaosu wizualnego spowodowanego nadmiarem obrazków i dekoracji na ścianach, przeładowanymi otwartymi półkami z pomocami, zabawkami.
➢ Przechowywanie pomocy, zabawek, gier w zamkniętych szafach
lub pojemnikach z pokrywami.
➢ Usunięcie zbędnych sprzętów i przedmiotów dezorganizujących otoczenie i pole widzenia.
➢ Zadbanie o miejsce pracy dziecka, które nie powinno stać przy oknie ani naprzeciwko półki z zabawkami, książkami lub gazetki ściennej.
➢ Na biurku/stoliku powinny znajdować się tylko przedmioty, które aktualnie
są wykorzystywane przez dziecko do nauki, zabawy.
➢ Unikanie pulsujących świateł lub światła jarzeniowego.
➢ Zaopatrzenie pomieszczeń w rolety, które ograniczą nadmiar światła słonecznego, ochronią przed smugami światła i refleksami świetlnymi.
➢ Usunięcie luster z pola widzenia, jeżeli lustro jest w sali zaleca się zasłanianie
go roletą.
➢ Organizowanie wystaw prac uczniów poza pomieszczeniem klasowym
np. na korytarzu szkolnym.
➢ Dbanie o porządek na tablicach informacyjnych, wystawowych.
➢ Unikanie dłuższego przebywania w miejscach, gdzie jest dużo ludzi, kolorów
czy przedmiotów np. galerie handlowe, imprezy publiczne, uroczystości szkolne itp.
➢ Używanie okularów przeciwsłonecznych i unikanie ostrego słońca.
➢ Ograniczanie czasu spędzanego przed telewizorem, komputerem, tabletem.
➢ Niektóre dzieci wymagają zastosowania talerzyka z oddzielnymi przedziałami,
w których znajdują się np. ziemniaki, sałatka i sztuka mięsa.
➢ Zastosowanie diety sensorycznej.
➢ Zastosowanie terapii SI mającej na celu poprawę modulacji centralnego układu nerwowego w zakresie zidentyfikowanej dysfunkcji

7) Zaburzenia modulacji sensorycznej - układ proprioceptywny

Nadreaktywność proprioceptywna
➢ Dziecko unika działań, które są źródłem proprioceptywnych informacji wejściowych dla mięśni – skakanie, bieganie, czołganie się, robienie koziołków, turlanie się oraz innych czynności fizycznych, które dostarczają mięśniom silnych bodźców proprioceptywnych.
➢ Dziecko takie woli się nie ruszać.
➢ Może denerwować się, gdy ktoś porusza jego kończynami (ruch bierny).
➢ Może denerwować się, gdy konieczne jest rozciąganie i kurczenie mięśni.
➢ Jest wybredne przy jedzeniu – bo musi poruszać językiem, ustami, przełykać pokarm.
Podreaktywność proprioceptywna:
➢ Dziecko może mieć niskie napięcie mięśniowe.
➢ Może przyciskać łokieć do żeber podczas pisania albo ściskać mocno kolana podczas stania, żeby zrekompensować niskie napięcie mięśniowe.
➢ Może psuć zabawki.

Poszukiwanie wrażeń proprioceptywnych:
➢ Dziecko może celowo obijać się o przedmioty i osoby w otoczeniu, np. skakać
z wysokości, nurkować w stercie liści, wpadać na ludzi, prowokować stłuczki.
➢ Może uwielbiać aktywności związane ze wspinaczką, podciąganiem, przeciąganiem.
➢ Idąc mocniej tupać, uderzać lub powłóczyć nogami. Siedząc kopać piętami
w podłogę lub krzesło.
➢ Podejmować działania autostymulujące - aby modyfikować swój poziom pobudzenia ogryzać paznokcie, ssać kciuk lub strzelać kostkami w palcach, wyłamywać palce, uderzać głową, trzepotać rękoma, napinać mięśnie.
➢ Może rzuć kołnierzyki, mankiety, sznurki od kapturów, ołówki, zabawki, gumę, ssie policzki, język.
➢ Może przepadać za trudnymi do gryzienia pokarmami. Może lubić ciągnące się pokarmy.
➢ Może uwielbiać silniejsze masaże, dociski, opukiwania stawów dostarczające mocniejszych wrażeń – mającymi działanie wyciszające.
➢ Może często pocierać dłońmi o stół.
➢ Lubi być mocniej przytulany – lubi mocny „niedźwiedzi uścisk”.
➢ Podczas zabawy nadmiernie uderza w przedmioty, zabawki, mocno odstawia przedmioty.
➢ Angażując się w działania używa zbyt dużo siły.
➢ Może woleć mocno zawiązane sznurowadła i kaptury, ciasno zapięte paski.
➢ Może wydawać się agresywne.


Techniki wyciszające i organizujące zachowanie osób z nadwrażliwością sensoryczną:

Aby zapobiegać nadmiernemu pobudzeniu:
➢ Należy systematycznie dostarczać wrażeń czucia głębokiego (proprioceptywnych), które mają wpływ modulujący (wyciszający) na układ nerwowy.
➢ Gdy zauważamy objawy nadmiernego pobudzenia możemy zastosować masaż uciskowy całego ciała z wykorzystaniem dużej piłki - dziecko leży na brzuchu na materacu lub miękkim dywanie. Nacisk na ciało głęboki, powolny, rytmiczny.
➢ Możemy masować dziecko z wykorzystaniem głębokiego nacisku przy pomocy swoich dłoni. Masujemy ręce i nogi dziecka, zaciskając dłonie wokół nich. Ściskamy kończyny dłońmi przez kilka sekund w każdym miejscu, przesuwając wolno wzdłuż reki/nogi. Staramy się robić to ruchem ciągłym, bez odrywania dłoni od ciała dziecka.
➢ Uciskamy głęboko plecy dziecka dłońmi. Nie przerywamy kontaktu dłoni
z plecami dziecka, masujemy plecy z góry na dół.
➢ Możesz uciskać rytmicznie dłonie dziecka. Możesz zawinąć dziecko w materac, karimatę, folię bąbelkową i docisnąć – zabawa w tzw. naleśnik. Ręce dziecka ułożone wzdłuż ciała, głowa na zewnątrz. Zastosuj dociskanie/kompresję stawów - naciskanie na barki, łokcie nadgarstki, palce.
➢ Możesz zastosować masaż dłoni i przedramion z wykorzystaniem piłeczek
i wałeczków kolczastych lub innych przyrządów do masażu.
➢ Możemy zastosować masaż wibracyjny – nie wolno stosować u osób
z epilepsją, mózgowym porażeniem dziecięcym, z chorobami mięśni !
➢ Zastosujemy obciążoną kamizelkę lub inne pomoce dociążające (kołderka, kołnierz, obciążniki na ręce, nogi, obciążony plecaczek).
➢ Możemy dostarczać dziecku „niedźwiedzich” uścisków (dziecko stoi tyłem
do opiekuna, nauczyciela).
➢ Angażujemy dziecko do aktywności związanych z tzw. silną pracą mięśni – przenoszenie, dźwiganie, pchanie, ciągnięcie czegoś ciężkiego.
➢ Proponujemy dziecku wykonanie kilku opadów na ścianę, przysiadów, podskoków, zeskoków.
➢ Dziecko może również jeździć na pośladkach po podłodze, w leżeniu na plecach dociskać kolana do klatki piersiowej, zwijać ciało w kłębek w leżeniu na boku, turlać się po podłodze z nogami wyprostowanymi i rękami ułożonymi wzdłuż ciała, itp.
➢ Możemy delikatnie kołysać dziecko – powolny, liniowy ruch wycisza.
➢ Dobrze jest zorganizować w klasie miejsce wyciszenia – „cichy kącik” z dużą sakwą wypełnioną granulatem.
W pobliżu powinny być dostępne:
- przedmioty do ściskania (piłeczki kolczaste lub gładkie o zróżnicowanej sprężystości, ciężarki, ściskacze, gumy do rozciągania, sprężynki),
- zabawki do manipulowania, wyginania,
- kołderka obciążeniowa, „wąż” obciążeniowy,
- słuchawki wyciszające odgłosy,
- słuchawki bezprzewodowe do słuchania cichej muzyki o stałym tempie, muzyki klasycznej lub muzyki relaksacyjnej.
➢ Redukujemy nadmiar hałasu i światła.
➢ Zwolniamy, przerywamy wykonywane czynności, obniżamy wymagania, mówimy ciszej.
➢ Stosujemy techniki organizujące – żucie (guma, suszone owoce, żelowe cukierki itp.), ssanie (landrynki, napoje w butelkach z dozownikami, picie przez zakręcone rurki), dmuchanie.

Przeciążenie sensoryczne :

Przeciążenie sensoryczne to stan nadmiernego obciążenia układu nerwowego napływającymi wrażeniami. Do przeciążenia dochodzi wtedy, gdy układ nerwowy dziecka nie jest w stanie poradzić sobie z nadmiarem stymulacji, nie może jej skutecznie przetworzyć.
Przeciążenie sensoryczne może być spowodowane:
➢ nadmierną intensywnością stymulacji wywołującą reakcję obronną układu nerwowego (w przypadku nadwrażliwości na bodźce)
➢ nadmierną ilością stymulacji pochodzącą z wielu źródeł naraz (w przypadku niezdolności mózgu do filtrowania lub wyciszania docierających do niego informacji zmysłowych)
➢ kumulowaniem się wrażeń sensorycznych o mniejszym nasileniu w ciągu dnia

Przeciążenie sensoryczne może się objawiać w dwojaki sposób:
➢ zawieszanie się i wycofywanie z aktywności - dziecko jest bierne, nie reaguje, patrzy nieobecnym wzrokiem lub zamyka oczy i opuszcza głowę, wydaje się ospałe
i otumanione
➢ załamanie - autoagresja, agresja (np. bicie, krzyki, drapanie, rzucanie przedmiotami), ucieczka, próba schowania się

Do przeciążenia sensorycznego może dojść w czasie podróży do szkoły.
W szkolnych autobusach możliwość zebrania dużej ilości bodźców sensorycznych jest bardzo wysoka. Warto obserwować ucznia z zaburzeniami modulacji podróżującego autobusem po wejściu do szkoły. Jeśli występują u niego trudności adaptacyjne,
to w ramach zajęć wstępnych należy mu zaproponować wybrane elementy z diety sensorycznej, które wprowadzą jego układ nerwowy w pasmo optymalnego zaangażowania.
Zbyt wiele źródeł stymulacji (np. ruch innych ludzi, hałas, intensywne zapachy) działa również w takich miejscach jak sala przedszkolna, świetlica, korytarz szkolny podczas przerw, stołówka, imprezy i przedstawienia, centra handlowe, co może doprowadzić do nadmiernego obciążenia układu nerwowego. Im bardziej układ nerwowy dziecka jest obciążony, tym większa wrażliwość na stymulację. Nadwrażliwość zwiększa się także wtedy, gdy dziecko jest zmęczone, chore lub głodne.
Kiedy układ nerwowy jest przeciążony sensorycznie, nie można wymagać od dziecka,
by było gotowe do nauki.

Odpowiednio dobrana dieta sensoryczna chroni dziecko przed przeciążeniem sensorycznym i negatywnymi reakcjami z tym związanymi.

6. Terapia zaburzeń przetwarzania sensorycznego.

Głównym zadaniem terapii jest dostarczenie kontrolowanej ilości bodźców sensorycznych w szczególności przedsionkowych, proprioceptywnych, dotykowych, wzrokowych, słuchowych w taki sposób, by dziecko spontanicznie formułowało reakcje adaptacyjne poprawiające integrację tych bodźców. Podczas terapii nie uczy się dzieci konkretnych umiejętności lecz poprawiając integrację sensoryczną wzmacnia procesy nerwowe leżące u podstaw opanowania tych umiejętności. Zadaniem terapeuty jest, przy zastosowaniu odpowiednich technik, eliminowanie, wyhamowywanie lub ograniczenie niepożądanych bodźców obecnych przy nadwrażliwościach sensorycznych lub dostarczanie silnych bodźców, co jest konieczne przy podwrażliwościach systemów sensorycznych. Terapia integracji może być prowadzona wyłącznie przez wykwalifikowanych terapeutów SI, a jej podstawą jest diagnoza.

Wpływ zaburzeń modulacji sensorycznej na funkcjonowanie dziecka
w przedszkolu, szkole:

Zaburzenia modulacji sensorycznej mogą być przyczyną trudności
z koncentracją uwagi i nauką oraz problemów z zachowaniem u dzieci dotkniętych
tą dysfunkcją.
Trudności z koncentracją uwagi obserwowane u dzieci z nadwrażliwością:
➢ kłopoty ze skupieniem się na wykonywanym zadaniu spowodowane wzmożoną czujnością i nieustannym monitorowaniem otoczenia
➢ kłopoty ze skupieniem się na wykonywanym zadaniu spowodowane wzmożonym pobudzeniem wywołanym nadmiarem stymulacji
➢ łatwe rozpraszanie się i trudności ze skupieniem się na ważnych informacjach spowodowane działaniem wielu doznań sensorycznych w danym momencie
➢ wyłączanie się będące ucieczką przed nadmierną stymulacją


Problemy z zachowaniem obserwowane u dzieci z nadwrażliwością:
➢ nadmierne reakcje emocjonalne nieadekwatne do sytuacji (np. krzyk, płacz, histeria, panika)
➢ wybuchy gniewu i złości
➢ zachowania agresywne i autoagresja
➢ duża potrzeba niezmienności w zachowaniu i otoczeniu, trudności
z tolerowaniem zmian w planie dnia
➢ nadmierna potrzeba kontrolowania otoczenia, działanie według własnych, sztywnych zasad, stawianie oporu, sprzeciwianie się prośbom i poleceniom innych
➢ angażowanie się w zachowania autostymulacyjne w celu odcięcia się
od niechcianej stymulacji lub zablokowania nadmiernej ilości stymulacji
➢ trudności w nawiązywaniu relacji z innymi osobami

Trudności z koncentracją uwagi obserwowane u dzieci poszukujących wrażeń:
➢ trudności z koncentracją uwagi na wykonywaniu zadań spowodowane nieustanną potrzebą poszukiwania wrażeń sensorycznych
➢ trudności z koncentracją uwagi na wykonywaniu zadań spowodowane zużywaniem całej energii na spokojne siedzenie w ławce

Problemy z zachowaniem obserwowane u dzieci poszukujących wrażeń:
➢ zachowanie często chaotyczne i niezorganizowane
➢ zachowania agresywne wynikające z potrzeby dostarczania sobie stymulacji,
np. wpadanie na inne osoby, szturchanie, popychanie
➢ trudności z przestrzeganiem zasad obowiązujących w grupie
➢ narzucanie innym swoich pomysłów, natarczywość, nieumiejętność czekania na swoją kolej

Dieta sensoryczna
Dieta sensoryczna są to właściwie zaplanowane, bogate sensorycznie działania
w ciągu dnia, które pomagają uregulować poziom pobudzenia dziecka, aktywność, zachowanie i koncentrację uwagi. Jednym z głównych celów diety sensorycznej jest zapobieganie przeciążeniu sensorycznemu poprzez zaspokajanie potrzeb sensorycznych układu nerwowego.

Ogólna zasada wskazuje, że powolna, łagodna, rytmiczna stymulacja przedsionkowo - proprioceptywna ma działanie wyciszające na prace układu nerwowego, a szybka, intensywna i nieregularna – pobudza.

Dieta sensoryczna może być stosowana zarówno wobec dzieci jak i dorosłych.
U młodszych dzieci jest wsparciem terapii integracji sensorycznej.

Dietę sensoryczną konstruuje terapeuta integracji sensorycznej przy współpracy z pedagogami oraz domem rodzinnym dziecka.

Dieta sensoryczna - szczególnie dla dzieci z autyzmem - powinna być strukturalizowanym programem aktywności. Ważne jest także dawanie dziecku możliwości wyboru.

Prawidłowo skomponowana dieta sensoryczna :

➢ Aktywności i zalecenia które proponuje się w diecie sensorycznej powinny być dostosowane indywidualnie do potrzeb i możliwości każdego dziecka, jego problemu
i poziomu funkcjonowania oraz trybu życia – dieta powinna być „skrojona na miarę”. Podczas konstruowania diety powinniśmy uwzględnić profil sensoryczny dziecka
i jego potrzeby, sposób funkcjonowania dziecka w przedszkolu, szkole i w domu rodzinnym.
➢ Dieta sensoryczna powinna być tak dobrana, aby przeciwdziałała pojawieniu się trudnego zachowania, a nie była sposobem radzenia sobie z problemem kiedy już wystąpi.
➢ Bodźce sensoryczne zawarte w diecie powinny mieć odpowiednią siłę oraz powinny być precyzyjnie dobrane do trudności danego dziecka i jego wyjściowego poziomu pobudzenia.
➢ Należy obserwować zachowanie dziecka i modyfikować zalecenia zawarte
w diecie.
➢ Należy tak dobrać aktywności, aby nie wzmacniały trudnych zachowań, tylko regulowały układ nerwowy i zapobiegały ich pojawieniu się.
➢ Podczas doboru aktywności należy pamiętać, że to co uspokaja jedno dziecko drugie może nadmiernie pobudzić.
➢ Proponowane aktywności powinny być odpowiednio rozłożone w czasie (oddziaływanie konkretnych aktywności na układ nerwowy jest różny).

Dieta sensoryczna powinna zawierać:
- „Pełnowartościowe posiłki” – szczegółowo zaplanowane aktywności, podawane
w odpowiednim czasie i dostarczające odpowiedniej ilości stymulacji.
- „Przekąski sensoryczne” – serwujemy regularnie w ciągu całego dnia, nawet wtedy, gdy dziecko jest spokojne dobrze sobie radzi.
- Informacje o modyfikacji otoczenia dziecka.







Literatura:

1. B. Odowska - Szlachcic, Integracja sensoryczna w autyzmie, Harmonia, Gdańsk 2018
2. E. Pisula, Autyzm u dzieci, diagnoza, klasyfikacja i etiologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000
3. PSTIS - SI- , Neurobiologiczne podstawy integracji sensorycznej, Warszawa 2019,
4. E. Yack, P. Aquilla, S. Sutton, Tworzenie więzi poprzez integrację sensoryczną, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2014
5. https://autyzmizespolaspergera.wordpress.com/2013/06/15/dziwne-niepojete-autystyczne-dziecko-carl-h-delacato/
6. https://harmonia.edu.pl/pl/p/integracja-sensoryczna-a-zaburzenia-uczenia-sie

Wyświetleń: 0