Katalog

Bożena Białas
Język angielski, Różne

Nauczanie języka obcego poprzez tekst oryginalny

- n +

NAUCZANIE JĘZYKA OBCEGO POPRZEZ TEKST ORYGINALNY

Truizmem jest stwierdzenie, iż w dobie rozwoju komunikacji międzyludzkiej znajomość języków obcych jest koniecznością. Uczenie się języków obcych jest nie tylko popularne ze względu na wiele wymiernych korzyści, chociażby atrakcyjniejsza praca, możliwość porozumiewania podczas wyjazdów za granicę i wiele innych. Niemniej jednak oprócz kompetencji komunikacyjnej, istotnym celem w uczeniu się języków obcych jest rozwój umiejętności niezbędnych do tzw. komunikacji międzykulturowej.

Powstaje pytanie, jak można kształtować ten rodzaj kompetencji. Uważa się, że w tym celu należałoby użyć tekstu oryginalnego, zarówno jako materiału aktywizującego proces nauczania języka obcego oraz dla poznawania realiów i kultury danego obszaru językowego.


GATUNKI I RODZAJE LITERACJKIE W NAUCZANIU JĘZYKA OBCEGO

Teksty literackie (odpowiednio dobrane utwory epickie i liryczne) w wielu sytuacjach dydaktycznych mogą stać się optymalnym materiałem nauczania. Wbrew pozorom, literatura piękna może sprzyjać rozwijaniu wszystkich czterech sprawności językowych.

Jeżeli chodzi o wybór odpowiedniej lektury, proponuje się teksty literatury współczesnej, a w szczególności nowele i opowiadania. Są one przejrzyste i jednolite. Ponadto, prezentują one jeden narastający konflikt i jednoznaczny punkt kulminacyjny. Teksty nowel i opowiadań wywołują prawie natychmiast po lekturze reakcję werbalną. Zatem istnieje możliwość ćwiczenia dwu sprawności językowych -czytania i mówienia jednocześnie. Teksty bogate w akcję i zawierające wiele konkretów są łatwiejsze do zrozumienia niż teksty z dominacją refleksji i narracji. Zaleca się więc rozpocząć od tekstów bajek, podań, legend, opowiadań lub reportaży, by następnie przejść do tekstów o charakterze opisowym.

Dłuższe utwory literackie, jak powieść lub dramat stawiają przed koniecznością rozwiązania wielu problemów: duża ilość nieznanego słownictwa oraz struktur gramatycznych i zdaniowych; stopniowe czytanie i tłumaczenie tekstu jest mozolne i prowadzi do obniżenia motywacji ucznia. Istotnym problemem w odbiorze dłuższego tekstu literackiego jest brak lub ograniczony zakres wiadomości z zakresu kulturoznawstwa i realioznawstwa koniecznych do ogarnięcia i zrozumienia zawartej w powieści tematyki i problematyki.

Jednakże lektura powieści jest wskazana. Powieść zawiera większą ilość wątków, bogatą fabułę, różnorodność postaci. Odpowiednio przygotowani uczniowie, nawet słabsi, mogą być motywowani poprzez lekturę powieści. Wszystkie wymienione elementy powieści mogą być analizowane, interpretowane, omawiane, itp. Postaci mogą być poddane wielostronnej charakterystyce. Ich reakcje i postępowanie mogą być poddawane ocenie, a obszerna tematyka sprzyja wywołaniu urozmaiconych , ożywionych i spontanicznych dyskusji. Powieść może służyć jako impuls do twórczego wypowiadania się na jej temat oraz do jej interpretacji. Nie umożliwia jednakże pracy z nowym słownictwem w takim stopniu, jak nowele czy też opowiadania. Korzystnie natomiast wpływają natomiast wpływają na pogłębienie znajomości leksyki tzw. "słownictwa biernego". Ponadto, mogą służyć do kontroli stopnia opanowania różnych sprawności językowych, słownictwa oraz struktur syntaktycznych.

Korzystanie z utworów dramatycznych należy do rzadkości. Wiele cech dramatu przemawia za przydatnością tego gatunku literackiego jako materiału nauczania. Jedną z podstawowych zalet jest to, że mamy tutaj wyłącznie do czynienia z dialogiem. Trudno jest co prawda wyodrębnić jednoznaczną akcję, ale za to uwaga czytelników skoncentrowana jest na słowie mówionym. Ponadto, język dramatu różni się od języka używanego w codziennej komunikacji. Jednakże pełni o wiele więcej funkcji i ma większą ilość znaczeń niż język mowy potocznej.

Chociaż liryka jest bardzo żywotnym rodzajem literackim często zostaje omijana przez nauczycieli i uczących się. Uczący się przyjmuj, że po pierwszym czytaniu poezja jest niezrozumiała. Jednakże należy wspomnieć, że naturalny przymus wielokrotnego czytania poezji, aby utwór lepiej zrozumieć, sprzyja lepszemu utrwaleniu nowego materiału słownikowego. Takie cechy jak rytm, rym budowa stroficzna ułatwiają to zadanie. Poza tym, utwory liryczne są zazwyczaj krótkie, co pozwala na ich opracowanie w krótszych odstępach czasowych.

Tradycyjnie przyjmuje się, że liryka w nauczaniu języków obcych może przyczyniać się do kształcenia estetycznego. Ta funkcja liryki dotyczy właściwie dydaktyki języka ojczystego, a w dydaktyce języka obcego teksty liryczne są środkiem przekazującym nowy materiał słownikowy, treści kulturowe i realioznawcze.

Podstawowym kryterium doboru tekstów lirycznych( dotyczy on też selekcji utworów prozatorskich) jest materiał słownikowy pozostający w związku z materiałem występującym w podręczniku ucznia.


PRACA Z TEKSTEM NA ZAJĘCIACH JĘZYKA OBCEGO

Istnieje cały szereg podziałów faz i etapów pracy z tekstem. Ogólnie wyróżnia się trzy podstawowe fazy:
- percepcja tekstu,
- przetworzenie tekstu,
- rozbudowa tekstu.

Celem pierwszej jest zapewnienie zrozumienia tekstu zarówno pod względem treściowym, jak i językowym dominują tutaj takie sprawności językowe, jak czytanie głośne i ciche oraz rozumienie ze słuchu.

Celem drugiej fazy jest całościowe objęcie treści i problematyki. Podczas trwania tej fazy realizowane są takie formy pracy, jak streszczanie tekstu, interpretacja, charakterystyka głównych postaci. Rozwijane są w tej fazie przede wszystkim takie sprawności językowe, jak mówienie sterowane i swobodne.

Celem ostatniej fazy jest nawiązanie i prowadzenie dyskusji na tematy związane bezpośrednio i pośrednio z treścią i szeroko pojmowaną problematyką utworu. W fazie tej dominuje rozwój takich sprawności językowych, jak mówienie, rozumienie ze słuchu oraz częściowo także pisanie.

W nauczaniu języków obcych na poziomie początkowym ze względu na ograniczony zasób słownictwa dominują receptywne i reproduktywne formy pracy z tekstem. Zalecane jest na tym poziomie nauczania korzystanie z tekstów prostych piosenek, bajek, anegdot, a także przysłów i aforyzmów. W celu kontroli przyswojenia słownictwa odpowiednie jest stosowanie rebusów i zagadek. Do najczęściej polecanych metod na tym etapie nauczania można zaliczyć:
- głośne czytanie całego tekstu,
- czytanie ciche,
- uczenie się na pamięć,
- tłumaczenie,
- formułowanie pytań o charakterze ogólno informacyjnym,
- wyszukiwanie synonimów,
- układanie zdań z nowymi jednostkami leksykalnymi,
- uzupełnianie,
- streszczenie w wersji pisemnej, itp.

Na średnio zaawansowanym poziomie nauczania opracowywanie tekstu może być bardziej ukierunkowane na rozwój produktywnych umiejętności językowych. Coraz częściej będzie można na tym poziomie przechodzić od mówienia sterowanego do swobodnego i powodować nie tylko rozwój mówienia monologowego, lecz także dialogowego. Obok rodzajów i gatunków literackich stosowanych na poziomie początkowym w coraz większym stopniu będzie się wprowadzać krótkie teksty epickie, takie jak opowiadania, nowele, fragmenty różnego rodzaju powieści.

Obok wymienionych już metod stosowanych w nauczaniu początkowym języka, oczywiście w postaci zmodyfikowanej i uzupełnionej o inne zadania i cele, możemy wyróżnić;
- konstruowanie dialogu na temat przeczytanego tekstu literackiego,
- zamiana osoby, czasu i miejsca akcji,
- organizowanie inscenizacji dramatycznej,
- charakterystyka postaci,
- opisy ilustracji,
- wstępna interpretacja tekstu,
- porównywanie

W formie pisemnej ponadto można zastosować;
- redagowanie listu do autora określonego utworu literackiego,
- przygotowanie referatu o twórczości autora danego tekstu literackiego,
- pisanie zmodyfikowanej wersji określonego utworu literackiego,
- krótka recenzja,
- wywiad z autorem
- zastępowanie określonych konstrukcji językowych ich synonimami.

Na stopniu zaawansowanym nauczania języka obcego może być niewątpliwie realizowana największa ilość kreatywnych form i metod pracy. Uczeń w pełni dysponuje wiedzą językową, stanowiącą jednocześnie jego indywidualną kompetencję językową. Na tym etapie uczeń powinien posiąść umiejętność rozpoznawania i określania wielopłaszczyznowości dzieła literackiego, lepiej formułuje wypowiedzi w języku obcym, wyrażających jego poglądy, oceny i refleksje na temat przeczytanego tekstu.

Tutaj można się pokusić o zastosowanie następujących form pracy:
- transformacja tekstu na inne rodzaje lub typy literackie,
- konstruowane dalszego ciągu akcji,
- dokonywanie oceny i wartościowanie tekstu,
- quiz kontekstowy
- interpretacja tekstu,
- modyfikacji tekstu.


PRACA NAD ARTYKUŁAMI PRASOWYMI I TEKSTEM Z CZASOPISM

W tym miejscu należałoby uwzględnić czytanie artykułów prasowych w oryginale, które jest istotnym doświadczeniem dla odbiorcy. Już sam kontakt z materiałem autentycznym, jakim jest gazeta czy czasopismo w pewien sposób nobilituje czytelnika. Czytelnik prasy staje się zaangażowanym odbiorcą, który nie tylko zapoznaje się z treścią tekstu , ale również poznaje tło socjo-kulturowe. Poznaje opinie innych ludzi oraz próbuje się domyślić motywów ich postępowania, a także poznaje wiele innych elementów składających się na obraz danego społeczeństwa. Ponadto czytelnik może bezpośrednio czerpać z dorobku naukowego czytając czasopisma popularno-naukowe. Ponieważ artykuły prasowe to bieżący zapis tego, co się dzieje w danej społeczności, środowisku, wzbudza w czytelniku szereg emocji, co wydatnie wpływa na percepcję tego rodzaju lektury.

Nie trzeba dodawać, że dobór odpowiednich tekstów zależy od stopnia zaawansowania językowego ucznia. Podczas pracy z tekstem można z powodzenie zastosować podobne techniki, jak w pracy nad tekstem literackim (literatura piękna), mianowicie:
- streszczenie,
- tłumaczenie,
- czytanie ciche i głośne
- wyszukiwanie innych tytułów do danego tekstu,
- podkreślanie
- wyszukiwanie synonimów dla określonych słów,
- pisanie własnego artykułu,
- pisanie listu do autora artykułu,
- dyskusja nad problemami poruszonymi w tekście, itp.

Jak widzimy mamy wiele możliwości, które, niestety, nie zostały wyczerpane w tym artykule.


UWAGI KOŃCOWE

Zdaję sobie spraw, że ramy tego artykułu są zbyt skromne, aby przedstawić złożoną problematykę nauczania języka obcego poprzez tekst oryginalny. Przytoczone przeze mnie techniki, metody i formy, są jedynie przykładami możliwości pracy z tekstem. Od inwencji nauczyciela i możliwości uczniów zależy, jaka technika zostanie użyta i w którym momencie.

Myślę, że zainteresowanie młodzieży literaturą obcojęzyczną znajdzie swój wyraz w dalszym kształceniu i samokształceniu, co jest niezwykle istotne w dobie gwałtownych przemian społeczno-ekonomicznych.

W czasach, gdy Internet bije rekordy popularności a strony internetowe obfitują w różnorodne teksty, jest godne polecenia skorzystanie również z bogactwa treści tego źródła informacji.


BIBLIOGRAFIA:

Kozłowski, A., 1991, Literatura piękna w nauczaniu języków obcych, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
Harmer, J., 1991, The Practice of English Language Teaching, London and New York, Longman
Wenzel, R., 1991, Jak uczyć języka obcego poprzez samodzielna tworzenie tekstu, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogicznenauczania

Opracowanie: Bożena Białas
Nauczyciel języka angielskiego
Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki
w Dąbrowie Tarnowskiej

Wyświetleń: 2985


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.