"W rocznicę Trzeciego Maja" - scenariusz inscenizacji

Co roku w szkole, w której pracuję obchodzimy uroczyście ważne rocznice i wydarzenia historyczne państwa polskiego. Organizowane z tej okazji uroczystości szkolne w formie apeli, przedstawień czy inscenizacji przybliżają uczniom ważną datę historyczną, wagę i znaczenie związanego z nią święta państwowego. Jednocześnie pomagają w patriotycznym wychowaniu młodego pokolenia. Rozbudzają miłość do ojczyzny, uczą szacunku do jej tradycji i historii.

Przygotowując apel poświęcony upamiętnieniu Konstytucji 3 Maja stanęłam przed problemem przybliżenia wydarzeń historycznych z 1791 roku uczniom klas młodszych nie posiadających podstawowej wiedzy historycznej i mających problemy z ujmowaniem związków czasowo-przestrzennych. Recytacja wierszy i zaśpiewanie piosenek o wspomnianej tematyce oddałyby powagę i ważność rocznicy, nie przybliżyłyby jednak wydarzenia historycznego i nie wyrobiłyby pozytywnych skojarzeń i wyobrażeń na temat Konstytucji 3 Maja. Stąd postanowiłam w swoim montażu przenieść się na kilka chwil do tamtej epoki historycznej, aby w uproszczonej formie przedstawić uczniom wydarzenia, które złożyły się na uchwalenie postępowej na tamte czasy ustawy państwowej znanej dzisiaj pod nazwą Konstytucji 3 Maja. W proponowanej przeze mnie inscenizacji przedstawiłam salę sejmową, posłów, ważne głosowanie i przysięgę króla. Ukazałam powagę dnia, niecierpliwe oczekiwanie i wielką radość ludzi z uchwalenia konstytucji. Uwzględniłam istotę i znaczenie ustawy dla Polski i jej obywateli niosącą nadzieję na ocalenie ojczyzny przed grożącymi jej rozbiorami i postępującym zacofaniem gospodarczym.

Przedstawiony poniżej scenariusz inscenizacji poświęcony rocznicy Konstytucji 3 Maja skierowany jest do uczniów szkoły podstawowej, a w szczególności do uczniów klas I-III.

Cele:
-zapoznanie z wydarzeniem historycznym z dnia 3 maja 1791 roku
-rozbudzenie miłości do ojczyzny i dumy z jej zdobyczy
-przybliżanie ważnych wydarzeń historycznych dotyczących naszej ojczyzny
-znaczenie Konstytucji 3 Maja dla Polaków.

SCENARIUSZ INSCENIZACJI "W ROCZNICĘ TRZECIEGO MAJA"

Występują: Narrator I, Narrator II, Poseł I, Poseł II, Poseł III, Poseł IV, Król, Marszałek Sejmu, Dziecko I, Dziecko II, Dziecko III, posłowie siedzący na sali sejmowej (liczba taka, aby zapełnione były ławki przed królem) , dzieci stojące wokół zamku.

Propozycja dekoracji:
W głębi sceny stoi zamek królewski. Wokół zamku zgromadzone są dzieci obserwujące obrady na sali sejmowej. Na pierwszym planie sceny dekoracja sali sejmowej. Na środku stoi tron -fotel okryty czerwonym, błyszczącym materiałem. Po obu stronach tronu ustawione są w dwóch rzędach ławki lub krzesła przeznaczone dla posłów. Przez środek sceny rozciągnięto czerwony chodnik (może go imitować rozłożona rolka czerwonej krepy przyklejonej do podłogi). Nieopodal ławek ustawiono stojaki z flagami biało-czerwonymi. Mogą je zastąpić chorągiewki wykonane przez uczniów.

Król i Marszałek występują w przebraniu zgodnym ze swoją rolą. Posłowie ubrani są w biało-granatowe stroje. W miarę możliwości można przebrać uczniów w stroje nawiązujące do mody ówczesnych wydarzeń historycznych.

Przed rozpoczęciem przedstawienia uczniowie grający marszałka, posłów zajmują swoje miejsca na sali sejmowej. Król oczekuje na swoją kolej za kulisami.

* * *

(Scena zaciemniona. Słychać pierwsze takty poloneza "Pożegnanie ojczyzny" M. K. Ogińskiego. Na scenę wchodzi Narrator I i Narrator II. Światła skierowane w ich stronę. Ustawiają się z przodu sali sejmowej. Gdy zaczynają mówić cichnie muzyka).

NARRATOR I (czyta lub mówi z pamięci):
Wspominamy rok 1791 i ważne wydarzenie z dnia 3 maja. Przenieśmy się na kilka chwil do tamtych lat. Źle się dzieje w ojczyźnie. Polska zmaga się z trudnościami politycznymi, ekonomicznymi i zacofaniem gospodarczym. Państwa ościenne Rosja, Prusy i Austria starają się wykorzystać trudną sytuację Polski i zagarnąć jej ziemie. Doprowadziły już do I rozbioru Polski w 1772. Samowola magnatów pogarsza fatalną sytuację kraju. Magnaci nie chcą zrezygnować ze swoich odwiecznych praw, nie dopuszczają do zmian. Nie czynią też nic, aby uchronić Polskę przed kolejnymi rozbiorami i pobudzić rozwój gospodarczy. Z obojętnością patrzą na nędzę przeważających mas ludu i upadek Rzeczypospolitej. Cechuje ich samouwielbienie, gnuśność i brak odpowiedzialności za dobro kraju. Konieczne są reformy, które uchroniłyby Polskę przed całkowitym upadkiem. Tak dalej być nie może, aby ci, których obchodzą tylko własne, prywatne sprawy mogli rządzić państwem. Jednakże są w Polsce ludzie mądrzy, światli, kochający gorąco ojczyznę. To patrioci, którzy rozumieją potrzebę reform. Wśród nich jest Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic, Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski i wielu innych (z boku sali mogą przemaszerować uczniowie trzymający w rękach portrety twórców konstytucji). Ci ludzie obradują w Sejmie Czteroletnim, uchwalają zmiany w prawie polskim. Chcą zmienić dawne, niesprawiedliwe i złe prawa prowadzące Polskę do zguby i wprowadzić takie, które umożliwią rozwój kraju. W tajemnicy przygotowują ważną dla kraju rządową ustawę, która położy kres zacofaniu. Spieszą się, by ją uchwalić. Wspiera ich król Stanisław August Poniatowski.

NARRATOR II (czyta lub mówi z pamięci):
Dnia 3 maja 1791 roku w sali sejmowej na Zamku Królewskim w Warszawie rozpoczynają się obrady. Wszyscy mieszkańcy stolicy zbierają się wokół zamku (kilkoro dzieci wchodzi na scenę i ustawia się przy makiecie zamku, uważnie obserwują salę sejmową) gdyż " stolicę obiegły pogłoski, że w tym dniu ma się stać nadzwyczajnego, co dotyczyć będzie przyszłości Polski"1. Na coś czekają. Niecierpliwią się. Sejm ma uchwalić nowe prawa, nową ustawę dla Polski - pierwszą w historii Europy, a drugą w świecie Konstytucję. Popatrzcie i wy co tam się dzieje.

(Narratorzy schodzą ze sceny. Światła oświetlają salę sejmową, na której teraz rozgrywa się akcja. Na scenę wchodzi Król. Na jego widok rozlegają się gromkie oklaski. Marszałek wstaje, uderza trzy razy laską o podłogę i otwiera posiedzenie. Poszczególni posłowie zanim wypowiedzą swoją kwestię wstają, kierują twarz w stronę Króla i składają ukłon.)

MARSZAŁEK: Ja, Stanisław Małachowski, marszałek sejmu Rzeczypospolitej Polskiej otwieram posiedzenie sejmu dotyczące przyjęcia lub odrzucenia ustawy rządowej. Kto chce się wypowiedzieć niech zabierze swój głos.

POSEŁ I: Mości panowie! Panie Marszałku Sejmu! Róbmy ustawę! Róbmy ją dzisiaj!

POSEŁ II: Tak, tak, spieszmy się! Przyjmujmy konstytucję!

POSEŁ III: Panowie posłowie przysięgajmy! Nie zwlekajmy! Głosujmy!

POSEŁ IV: Najjaśniejszy Królu, zaklinam Was, przyjmij Konstytucję. Proszę, abyś najpierwszy wykonał obywatelską przysięgę, a my posłowie pójdziemy za Twoim przykładem! Naród czeka!

WSZYSCY POSŁOWIE (głośno krzyczą): Królu głosujmy! Królu głosujmy!

(W oddali słychać głosy sprzeciwu: Nie zgadzam się! Jestem przeciw! Veto!)

KRÓL (recytuje fragment wiersza nieznanego autora "Trzeci Maja"):
"Wielka ma zawitać zmiana:
wolność, równość wszystkim dana
Wszyscy się zjednoczą w pracy:
szlachta, mieszczanie, wieśniacy.
Lecz wszyscy też w równej mierze
Polsce winni służyć szczerze.
Kto za tym, niech głos swój poda"2

WSZYSCY POSŁOWIE (głośno recytują fragment wiersza "Trzeci Maja"):
"Zgoda! Zgoda!
Niechaj żyją wszystkie stany!
Byle razem, ramię w ramię,
a wszystko zło się przełamie"3.
Królu głosujmy!

KRÓL: Komu dobro Rzeczypospolitej leży na sercu, kto chce szczerze służyć ojczyźnie niech odda swój głos. Panowie posłowie zagłosujmy razem za wolnością i równością. Zjednoczmy się dzisiaj! Pamiętajmy: "W waśni zguba, siła w zgodzie"4. Mości Marszałku, czyń zatem swoją powinność. Doprowadźmy dzieło do końca.

(Marszałek wstaje, kłania się nisko przed Królem, następnie zwraca się twarzą do posłów i przeprowadza głosowanie)

MARSZAŁEK: Czy jesteście za zniesieniem liberum veto?

POSŁOWIE: (wstają i głośno krzyczą) : Zgoda!

MARSZAŁEK: Czy jesteście za dziedzicznością tronu?

POSŁOWIE: Zgoda!

MARSZAŁEK: Czy jesteście za zwiększeniem liczebności wojska?

POSŁOWIE: Zgoda!

MARSZAŁEK: Czy jesteście za rozszerzeniem uprawnień mieszczan?

POSŁOWIE: Zgoda!

MARSZAŁEK: Czy jesteście za otoczeniem opieką chłopów?

POSŁOWIE: Zgoda!

MARSZAŁEK (zwraca się w stronę króla) : Mości Królu, Twoja kolej!

KRÓL (wstaje, podnosi dwa palce w górę i składa przysięgę) :
"W imię Boga w Trójcy Świętej Jedynego, ja, Stanisław August Poniatowski, król polski(...) dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia ojczyzny naszej i jej granic niniejszą Konstytucję uchwalam(...)!5"

POSŁOWIE (wstają z miejsc, krzyczą pojedynczo lub razem):
Wiwat król!
Wiwat konstytucja!
Wiwat wszystkie stany!

KRÓL: "Przysięgam Bogu i żałować tego nie będę. Proszę waszmość panów, kto kocha ojczyznę niech idzie ze mną do kościoła wykonać tę samą przysięgę!"6

(Król, Marszałek i posłowie wychodzą z sali. Na pierwszy plan przybliżają się dzieci stojące wcześniej wokół zamku. Spośród nich wychodzi Narrator I.)

NARRATOR I: Na te słowa radość zapanowała w całej Warszawie. "W radosnej wrzawie zniknęły głosy tych paru, co się przeciw Konstytucji opowiadali"7. Wszędzie słychać było okrzyki i wiwaty na cześć króla i sejmu:

DZIECKO I: Ojczyzna nasza już ocalona! Wiwat król!

DZIECKO II: Jesteśmy odtąd narodem wolnym i niepodległym! Wiwat!

DZIECKO III: Swobody nasze są zabezpieczone! Wiwat Konstytucja!

WSZYSTKIE DZIECI: Wiwat król! Wiwat Sejm! Wiwat naród! Wiwat wszystkie stany!

NARRATOR II: Zbratana ludność Warszawy długo świętowała to ważne dla narodu wydarzenie. W przyjętej konstytucji każdy widział nadzieję na ocalenie ojczyzny. Wieść o nim rozniosła się po całej Polsce. Naród ciesząc się recytował wiersze i śpiewał piosenki:

DZIECKO I (recytuje wiersz "Witaj, Majowa Jutrzenko..." Recytacji towarzyszy cichy podkład muzyczny-melodia piosenki "Mazurek Trzeciego Maja"):

"Witaj, Majowa Jutrzenko
świeć naszej polskiej krainie!
Uczcimy ciebie piosenką,
która w całej Polsce słynie.

Witaj Maj, wielki Maj,
u Polaków błogi raj.

Witaj, DNIU TRZECIEGO MAJA,
który wolność nam piastujesz.
(...)
Polsko, dzisiaj triumfujesz!"8

DZIECKO II (recytuje wiersz Stanisława Aleksandrzaka "Trzeci Maja") :

"Przystroiły się wiosennym kwieciem
nasze pola i łąki zielone...
Pieśnią swoją radosną, beztroską
rozśpiewał się w górze skowronek.

Pachnie ziemia wonią polnych kwiatów,
cała świeżą zielenią spowita.
Sztandarami biało-czerwonymi
umaiła się Rzeczpospolita.
Trzeci Maja... Wojsko idzie drogą,
aż ulica od ich kroków drży...
Trzeci Maja... łopoczą sztandary,
idzie wojsko...raz, dwa, trzy...

Niech żyje Majowa Rocznica!
Woła z dziećmi radośnie Grześ mały.
Sztandar dumnie na wietrze powiewa,
a na nim Orzeł Biały"9.

(Na scenę wchodzą Król, Marszałek, posłowie i ustawiają się wśród stojących dzieci. Śpiewają razem pieśń "Polonez Trzeciego Maja").

"Zgoda Sejmu to sprawiła,
że nam wolność przywróciła
Wiwat, krzyczcie wszystkie stany
niechaj żyje król kochany.

Taka jest narodu wola
za swych braci i za króla
obywatel każdy wszędzie
życie swoje łożyć będzie.

Wiwat Sejm i naród cały!
Dziś nam nieba żywot dały.
Wiwat, krzyczcie wszystkie stany
niechaj żyje król kochany!"10

NARRATOR II:
Tak oto uchwalono zasadniczą ustawę rządową zwaną powszechnie Konstytucją Trzeciego Maja. Była to pierwsza w Europie, druga w świecie po Stanach Zjednoczonych, postępowa jak na tamte czasy, konstytucja. Niosła nadzieję na ocalenie Polski, stwarzała podstawy do wzmocnienia władzy państwowej, osłabiała rządy i samowolę magnatów. Zwiększała liczebność wojska, poprawiała położenie chłopów biorąc ich pod opiekę państwa, podniosła poziom oświaty, mieszczanom zaś nadała nowe prawa, które częściowo zbliżały ich do przywilejów szlachty. Wprowadzone przez nią zmiany w prawie polskim były ostatnią próbą ocalenia zagrożonej ojczyzny. Przetrwała w pamięci Polaków jako ukoronowanie starań patriotów o uratowanie niepodległości i wolności ojczyzny. Do dzisiaj stanowi dumę Polaków z jej osiągnięć i otoczona jest należytą czcią i szacunkiem. Jej rocznicy poświęciliśmy to przedstawienie. Dla upamiętnienia tych wydarzeń 3 maja obchodzimy święto państwowe.

(Na zakończenie wszyscy uczniowie-aktorzy recytują fragment wiersza M.J. Skaleckiej "Biją dzwony") .

"Grają trąby... dzwonią dzwony,
radość dziś napełnia kraj.
W Polsce wielkiej odrodzonej
wiwat! Wiwat Trzeci Maj!"11

W scenariuszu wykorzystano następujące pozycje:

1-2. J. Długosz "Imprezy i uroczystości w procesie dydaktyczno-wychowawczym klas początkowych", Agencja Wydawnicza "Fraza", Rzeszów, s. 209.
3-4. J. Długosz "Imprezy i uroczystości w procesie dydaktyczno-wychowawczym klas początkowych", Agencja Wydawnicza "Fraza", Rzeszów, s. 203.
5. Konstytucja 3 Maja 1791 statut zgromadzenia przyjaciół konstytucji" opracował J. Kowecki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983, s.81.
6. M. Dąbrowska "3 Maja 1791", tekst literacki zawarty w podręczniku dla klasy 3 "Wesoła szkoła" cz. 3 s.67.
7. M. Dąbrowska "3 Maja 1791", tekst literacki zawarty w podręczniku dla klasy 3 "Wesoła szkoła" cz. 3 s.66.
8-9. "Uroczystości pełne radości" (dla klas 1-3) wybrał i opracował R. Przymus Wydawnictwo JUKA, Łódź 1995, s. 110-112.
10. E. Lipska, M. Przychodzińska "Muzyka Klasa 6", Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987, s.7.
11. Uroczystości pełne radości" (dla klas 1-3) wybrał i opracował R. Przymus Wydawnictwo JUKA, Łódź 1995, s. 111.

Informacje o Konstytucji 3 Maja 1791 r. opracowano także na podstawie:

12. "Panorama dziejów Polski" pod redakcją E. Trzeciak.
13. A. Nowak "W rocznicę Konstytucji Trzeciego Maja" (montaż).
14. J. Łojek "Geneza i obalenie Konstytucji 3 Maja", Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1986.

Opracowanie: Katarzyna Lejk

Wyświetleń: 13942