Program poprawy sprawności ortograficznej uczniów

Teoria dotycząca sprawności językowej uczniów

1. Uwarunkowania sprawności ortograficznej

W klasie znajdują się uczniowie o różnych typach pamięci. Lekcja powinna być tak zorganizowana, aby zarówno wzrokowcy, słuchowcy, jak i ruchowcy mogli przyswoić materiał. Wymaga to zróżnicowania ćwiczeń lub łączenia w nich elementów obrazu, dźwięku i ruchu. Podkreślał to już J. Biliński, twierdząc, że podstawą nauki poprawnego pisania są wyobrażenia mięśniowo-ruchowe związane z czynnością ręki podczas pisania.

Chodzi więc o to, by przez częste łączenie ruchów ręki z obrazem wzrokowym czynność pisania stała się automatyczna, by powstał nawyk bezbłędnego pisania.

Jednokrotne powtórzenie zapisu nie daje gwarancji, że uczeń go zapamięta. Należy wielokrotnie wracać do tego samego zapisu, ale za każdym razem inaczej. Nie powinno się tego robić w sposób mechaniczny - w tym samym układzie i w tej samej kolejności, z jaką uczniowie mieli do czynienia przy zapoznaniu się z nowymi treściami.

W nauczaniu ortografii powinno się stosować zarówno powtórzenia syntetyzujące, jak i okolicznościowe. Powtórzenie syntetyzujące obejmuje wiadomości z kilku lub kilkunastu lekcji następujące po sobie w różnych odstępach czasu, ale dotyczące tego samego kręgu zagadnień. Powtórzenia okolicznościowe powinny pojawiać się na każdej lekcji, zawsze, gdy mamy ku temu okazję.

Ważnym elementem w nauczaniu ortografii jest zainteresowanie i motywacja uczniów.
W praktyce ćwiczenia ortograficzne wzbogacamy ćwiczeniami innego typu:

ćwiczenia ortograficzno-leksykalne

ćwiczenia ortograficzno-gramatyczno-językowe

ćwiczenia związane z czytaniem

W procesie zapamiętywania mamy do czynienia z wybiórczością. Aby ukierunkować wybiórczość procesów, należy zwracać uwagę na to, co jest najważniejsze, najbardziej użyteczne. Opanowanie wszystkich ortogramów przez ucznia nie jest możliwe, należy wybrać tylko te, które w danej klasie są potrzebne i powinny wejść do słownika ucznia.

Trwałość zapamiętania ortogramów gwarantuje graficzne wyróżnienie ważnych elementów, np. podkreślenie, używanie koloru, ilustrowanie ortogramów.

Wywieszone w klasie tablice ortograficzne pozwalają na uczniom kontrolować zapisy, bez udziału świadomości utrwalają obraz graficzny wyrazów.

Wyróżniamy tablice nieruchome-wykorzystywane w pracowniach przedmiotowych, np. przyroda, matematyka, historia.

W praktyce dydaktycznej stosuje się też tablice ortograficzno- analityczne, zwane tablicami reguł ortograficznych. Oto jedna z nich:

Tadeusz, Iwona, Anna	Imiona własne ludzi
Azor, Mruczek	Imiona własne zwierząt
Jowisz, Zeus, Światowid	Imiona własne bogów
Europejczyk, Amerykanin, Polak, Kozak, Kaszub	Nazwy mieszkańców części świata, prowincji oraz nazwy oznaczające przynależność do narodu
Nowy Rok, Dzień Kobiet	Nazwy świąt i dni świątecznych
"Trybuna Ludu","Dziennik Zachodni"	Tytuły czasopism
"Syzyfowe prace","Przygody Hucka"	Tytuły książek (reguły różne)
Europa, Szczecin, Odra,Opolszczyzna, Bory Tucholskie	Nazwy geograficzne i topograficzne

Nie sposób pominąć znaczenia pracy ze słownikiem ortograficznym. Można tu stosować szereg różnorodnych ćwiczeń, np. wyszukiwanie wyrazów związanych z tematem lekcji, ćwiczenie biegłości korzystania ze słownika, wyszukiwanie wyrazów z określonym problemem, formułowanie zasady i dopisywanie odpowiedniej strony słownika, sprawdzanie oraz wyjaśnianie pisowni danego wyrazu itp.

Świadomość ortograficzną i wrażliwość uczniów na problemy pisowni powinno się rozwijać nie tylko na języku polskim, ale także na lekcjach wszystkich przedmiotów. Pozytywne efekty może przynieść współpraca całego zespołu nauczycielskiego w walce z błędami, stała kontrola zeszytów przedmiotowych, zwracanie uwagi na pisownie wyrazów pojawiających w trakcie opracowywania materiału przedmiotowego.

2. Formy ćwiczeń ortograficznych

Ćwiczenia ortograficzne o długoletniej tradycji to przepisywanie, pisanie z pamięci, pisanie ze słuchu, jak również pisanie z komentowaniem, ćwiczenia ortograficzno-gramatyczne, ortograficzno-słownikowe, ortograficzno-stylistyczne, ćwiczenia o charakterze gier dydaktycznych.

Działania praktyczne

3. Zadania podjęte przez nauczycieli nauczania zintegrowanego, polonistów oraz nauczycieli innych przedmiotów.

W naszej szkole nauczyciele wkładają wiele wysiłku w nauczanie ortografii. Obowiązek ten spada nie tylko na nauczycieli polonistów i nauczania zintegrowanego, ale również na nauczycieli innych przedmiotów. Pomimo wkładu pracy ze strony nauczycieli, wyniki nauczania ortografii w naszej szkole są niezadowalające. Potwierdza to analiza sprawdzianów interdyscyplinarnych klas V.

W programie poprawczym, opracowanym po analizie sprawdzianów interdyscyplinarnych, ujęliśmy również opracowanie i wdrożenie Programu poprawy sprawności ortograficznej uczniów. Z chwilą zatwierdzenia go przez Radę Pedagogiczną, będzie on realizowany przez cały zespół nauczycieli naszej szkoły. Nie wyznaczamy czasu, w którym program będzie realizowany. Uważamy, że jest to praca ciągła. Planujemy monitorować realizację działań i po pewnym czasie podejmiemy się ewaluacji programu.

Cele programu:

podniesienie świadomości językowej uczniów

zmniejszenie ilości błędów w uczniowskich zeszytach

budzenie czujności ortograficznej uczniów

podniesienie jakości wyników sprawdzianów interdyscyplinarnych wewnętrznych i zewnętrznych

Zadanie	Odpowiedzialni
Opracowanie ortogramów do gabinetów przedmiotowych.	Nauczyciele przedmiotowy
Kontrola zeszytów ze zwróceniem uwagi na poprawność ortograficzną.	Wszyscy nauczyciele
Ujednolicenie poprawy błędów:	Wszyscy nauczyciele
Organizowanie Szkolnego Konkursu Ortograficznego"O Złote Pióro".	Nauczyciele poloniści
Organizowanie międzyklasowego konkursu ortograficznego- średnia liczba błędów z dyktand.	Nauczyciele poloniści
Prowadzenie przez uczniów indywidualnych słowników trudnych wyrazów (jako element poprawy dyktanda).	Nauczyciele poloniści
Opracowanie i systematyczne uzupełnianie zbioru ciekawych konspektów lekcji, ćwiczeń utrwalających poprawną pisownię (biblioteka).	Nauczyciele poloniści, nauczania zintegrowanego oraz przedmiotowy
Zakupienie słowników ortograficznych do każdej klasy.	Nauczyciel bibliotekarz
Rozpoznanie uczniów dyslektycznych. Przeprowadzenie rady szkoleniowej na ten temat.	Pedagog szkolny
Rozbudzanie u uczniów czujności ortograficznej poprzez zwracanie uwagi na poprawny zapis tematu, przeprowadzanie ćwiczeń ortograficznych, wyeksponowanie ortogramów.	Wszyscy nauczyciele
Propagowanie czytelnictwa.	Nauczyciel bibliotekarz,nauczyciele poloniści
Opracowanie Programu poprawy sprawności ortograficznej uczniów w formie książeczki i udostępnienie jej w bibliotece.	A. Rembiasz

4. Propozycje ćwiczeń ortograficznych

Nauczyciel sygnalizuje ogólną liczbę błędów występujących w danym ćwiczeniu. Uczniowie sami próbujące odszukać, poprawić i uzasadnić prawidłową pisownię. Nauczyciel kontroluje i omawia wyrazy, które zostały błędnie zapisane.

Domino ortograficzne - na kostce znajduje się wyraz z trudnością ortograficzną i dowolna zasada ortograficzna. Gra polega na dopasowaniu zasady do wyrazu.

Przygotowanie notatki na dowolny temat (w zależności od przedmiotu). Zaznaczenie w niej wyrazów z trudnościami ortograficznymi i uzasadnienie ich pisowni.

Zagadki ortograficzne dotyczące pisowni z "ó"

Pracowite i mądre
Z cienkich igieł sosnowych
Sosnowych krótkim czasie zbudują
Dom trzynastopiętrowy.

Ma coś z architekta,
Ale coś i z drwala.
Żeby wznosić tamy,
Drzewa wciąż obala.

Choć ma swój pancerz,
Wcale nie wojuje,
Choć ma cztery nogi,
Wolno spaceruje.

Pisownia wyrazów z "rz". Zaprojektuj wizytówki osób z zaznaczeniem ich zawodów, wiedząc, że nazwiska informują o wykonywanym zawodzie.

Zagadki ortograficzne dotyczące pisowni z "rz"

Gdy śpię w mule zagrzebana,
To nie boje się bociana.
Białopióry ptak,
Naszej Polski znak.
On brzmi w trzcinie
W Szczebrzeszynie.

Opracowanie:
Aleksandra Rembiasz
nauczycielka języka polskiego
Kamieniec Ząbkowicki

Wyświetleń: 5569