Rozwój motoryczny uczniów klas I-III i jego przejawy

Pod pojęciem motoryczności rozumie się całokształt ruchowych możliwości człowieka zarówno w znaczeniu ilościowym jak i w jakościowym. Według Meinela "motoryczność jest to wszystko, co dotyczy poruszania się człowieka w przestrzeni na skutek zmian położenia ciała lub jego poszczególnych części". Istnieje nieskończenie wiele kombinacji ruchowych możliwych do wykonania. Służą one np.: pracy, sportowi, lokomocji, twórczości artystycznej itp. A zatem ruch jest nierozerwalnie związany z życiem człowieka. Skuteczność każdego działania ruchowego zależy w dużej mierze od poziomu rozwoju zdolności motorycznych, do których zalicza się: szybkość, siłę, moc (skoczność), zwinność i zręczność, wytrzymałość oraz gibkość. Rozwój cech motorycznych i ich doskonalenie uzyskujemy przez działanie. Każdy okres rozwoju w ontogenezie, od niemowlęcia aż do późnej starości, charakteryzuje się określonymi właściwościami w zakresie motoryki.

Dziecko rozpoczynające naukę szkolną wykazuje już opanowanie wszystkich podstawowych form ruchu. Jednak większość tych ruchów nie jest należycie skoordynowana. W ciągu dwóch pierwszych lat pobytu w szkole dziecko doskonali je i uczy się nowych ruchów oraz tworzenia różnych kombinacji, np.: łączenie biegu ze skokiem, biegu z rzutem, wiązanie rzutów i chwytów z dodatkowymi ruchami (przysiadem, obrotami) itp. Pomaga mu w tym jego ruchliwość spowodowana potrzebą zaspokojenia tzw. "głodu ruchu", a także zdolności naśladowcze. U dzieci 7- 8- letnich działanie ruchowe jest raczej spontaniczne. Niemniej coraz bardziej zaczynają się interesować efektami wykonywanych zadań ruchowych, wykazują chęć uzyskiwania coraz lepszych rezultatów, silnie odczuwają zadowolenie z sukcesu ruchowego, z każdego udanego ćwiczenia. Są to przeżycia radosne i należy je wykorzystywać w procesie dydaktyczno - wychowawczym.

W klasie III można zaobserwować już pełne przystosowanie się motoryczne dzieci do warunków szkolnych. Weszły one w szczególny dla motoryki okres tzw. "dziecka doskonałego". Ruchy ich są bardziej celowe i świadome. Dziecko jest podatne na wszystkie wzory, w tym także ruchowe. Istota nauczania ruchu polega na przyswajaniu przez uczniów całych przebiegów ruchowych, dlatego staje się ważny poprawny pokaz. Dzieci ćwiczą chętnie, interesują je zadania skomplikowane, także osiągane wyniki. Nauczyciel powinien wprowadzać elementy współzawodnictwa, małych zawodów, testów sprawdzających orientujących o postępach osiąganych przez uczniów.

Dzieci klas I-III odznaczają się dużą pobudliwością, ciągłą gotowością do ruchu, ale nie potrafią koncentrować się przez dłuższy czas na jednej czynności. Nie może o tym zapominać nauczyciel i prowadząc zajęcia wychowania fizycznego powinien zwracać uwagę, aby ćwiczenia nie były zbyt nudne i długotrwające. Motoryczność człowieka rozpatrywana jest zwykle z uwzględnieniem wielu jej przejawów. Są nimi: ruchliwość, uzdolnienia ruchowe, sprawność ruchowa, sprawność fizyczna i inne.

Ruchliwość według Z. Gilewicza "jest to skłonność człowieka do wyrażania stanów aktywności w częstych aktach ruchowych lub wrażliwość na bodźce kinestetyczne powodujące reakcje ruchowe". Stanowi ona jedną z podstawowych właściwości żywych organizmów. Miarą ruchliwości jest ilość jednostek ruchu lub czynności ruchowych w określonej jednostce czasu. Tak więc ruchliwym jest ten, kto wykonuje znaczną ilość dowolnych ruchów w sposób intensywny. Najczęściej wyróżnia się od czterech do pięciu stopni ruchliwości człowieka: bujną, dużą, umiarkowaną, ubogą i ograniczoną. Ruchliwość bujna i ograniczona występuje zwykle u ludzi z zaburzeniami funkcjonowania układu nerwowego i ruchowego. Stopień związany często jest z właściwościami psychicznymi człowieka i wyraża jego temperament; jest cechą indywidualną. W ciągu życia ruchliwość występuje w różnym nasileniu i ulega stopniowemu spadkowi wraz z wiekiem.

Uzdolnienia ruchowe to zespół właściwości, dzięki którym człowiek może uczyć się nowych form ruchu. Ich wyrazem jest szybkość, dokładność i trwałość opanowania nowych umiejętności ruchowych. Poziom tych uzdolnień zależy w dużej mierze od pewnych cech osobowości tj.: pamięć, wyobraźnia i inteligencja. Uzdolnienia człowieka w dużym stopniu uwarunkowane są wpływami wychowawczymi. Sprawność ruchowa człowieka to zasób umiejętności i nawyków ruchowych. Sprawnym ruchowo nazywamy tego, kto umie wszechstronnie władać swoim ciałem, radzić sobie w trudnych oraz zaskakujących sytuacjach. Rozwija się ona poprzez nabywanie doświadczeń i nawyków ruchowych w zabawie, w działalności sportowej, w tańcu czy też w czynnościach utylitarnych.

U dzieci rozwój sprawności ruchowej jest ściśle związany z ich rozwojem umysłowym, jak również ma duży wpływ na ten rozwój. Poprzez sprawność ruchową u dzieci zwiększa się i rozszerza kontakt ze światem. Poznaje ono przedmioty, ich właściwości, opanowuje umiejętność posługiwania się nimi, poznaje skutki oddziaływania na nie i tym samym zmienia się w istotę niezależną. Człowiek ma możliwość opanowywania i tworzenia coraz to nowych ruchów, toteż sprawność ruchowa kształtuje się prawie przez całe życie i jest uważana za jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się stron motoryczności człowieka.
Sprawność fizyczna jest to "zespół cech osobniczych, których wyrazem jest funkcjonalna wydolność organizmu. Sprawny człowiek to ten, który czuje się wszechstronnym rozwojem zdolności motorycznych, takich jak: siła, szybkość, wytrzymałość, moc, zwinność. Zdolności motoryczne są osobniczo zintegrowane, ale kształtują się nierównomiernie. Tempo ich rozwoju jest związane z okresem rozwoju biologicznego, płcią i samotypem osobniczym. Ocenę poszczególnych zdolności motorycznych przeprowadza się na podstawie naukowo opracowanych testów. Najczęściej wykorzystywane w praktyce szkolnej to: test sprawności motorycznej L. Deniusiuka, test sprawności fizycznej Z. Chromińskiego, indeks sprawności fizycznej K. Zuchory i inne.

Bibliografia:

Gilewicz Z, Teoria wychowania fizycznego, Warszawa 1964
Meinel K., Motoryczność ludzka, Warszawa 1967

Opracowanie:
Danuta Krzypkowska

Wyświetleń: 1244