Dlaczego "magia"? Dlaczego "biała"? Dlaczego tak dziwnie? W poszukiwaniu sensu wiersza K.K. Baczyńskiego "Biała magia". Scenariusz lekcji języka polskiego.

Dlaczego "magia"? Dlaczego "biała"? dlaczego tak dziwnie? W poszukiwaniu sensu wiersza K.K. Baczyńskiego "Biała magia".

Scenariusz lekcji języka polskiego w kl. II Gimnazjum

Cel operacyjny:

poznanie wiersza K.K. Baczyńskiego "Biała magia",

konkretyzacja pojęcia literackiego "erotyk",

doskonalenie umiejętności analizy i interpretacji utworu lirycznego, głównie zaś wyodrębnienie obrazów poetyckich,

kształcenie umiejętności dostrzegania powiązań między różnymi rodzajami sztuki,

wdrażanie do korzystania z księgozbioru podręcznego (słowników specjalistycznych i słowników języka polskiego).

Cel nieoperacyjny:

budzenie zainteresowania liryką Baczyńskiego

budzenie wrażliwości na piękno ludzkiego ciała

wdrażanie do kultury wdrażania uczuć.

Środki dydaktyczne: płyta z nagraniem wiersza A. Mickiewicza "Niepewność" w wykonaniu M. Grechuty, reprodukcja obrazu Picabii "Hera", Książka H. Swienki "Magia w życiu człowieka".

Metody dydaktyczne: poszukująca, oglądowa.

Tok lekcji:

1. Uświadomienie uczniom celu zajęć: poznanie i interpretacja wiersza K.K. Baczyńskiego "Biała magia".
2. Zapisanie dwóch pytań tematu: dlaczego "magia" i dlaczego "biała"?
3. Odtworzenie nagrania wiersza A. Mickiewicza "Niepewność" w wykonaniu M. Grechuty. Prowadząca pyta o temat utworu i jego charakter. Uczniowie powinni stwierdzić, że jest to liryka bezpośrednia. Ustalą też, że jest to wiersz o tematyce miłosnej. Korzystając ze słownika tematów literackich następuje w tym miejscu konkretyzacja pojęcia "erotyk". Jest to "utwór liryczny o tematyce miłosnej".
4. Prowadząca zapowiada, że wiersz "Biała magia" należy do tego samego typu.
5. Odczytanie wiersza i porównanie go z lirykiem A. Mickiewicza. Prowadząca zwraca uwagę uczniów na sposób wyrażania uczuć. Stwierdzą oni, że Mickiewicz mówi o swych uczuciach wprost, nazywa je, padają słowa: "miłość", "kochanie". W wierszu Baczyńskiego trudno znaleźć tę bezpośredniość, trudno nawet powiedzieć od razu, że jest to wiersz miłosny. W związku z tym zapisujemy trzecie pytanie lekcji: dlaczego tak, dziwne? Dopisujemy też jakby podtemat: w poszukiwaniu sensu wiersza Baczyńskiego "Biała magia". Podkreślamy, że wielką wartość ma proces szukania, docierania do sensu poetyckich słów.
6. Próba ustalenia, z jakim rodzajem sztuki może kojarzyć wiersz Baczyńskiego: z plastyką, muzyką, literaturą czy filmem. Uczniowie prawdopodobnie wskażą na obraz i dźwięk.
7. Prowadząca zaproponuje wówczas uczniom plastyczne i muzyczne spojrzenie na "Białą magię".

a) Metaforyka koloru. Uczniowie wpisują zwroty i wyrażenia rozwiązujące w tym wierszu zakres znaczeniowy epitet "biała".



Uogólnienie - plastyka obrazu: mleczna biel, przejrzystość szkła, szarość i blask srebra, kaskada blasku.

b) Metaforyka dźwięku. Uczniowie wypisują zwroty i wyrażenia rozwijające w wierszu zakres znaczeniowy metafory "lustro ciszy".



Uogólnienie - melodia obrazu: cisza, muzyka kropel i iskier, drżenie, miękkie milczenie, powolne zapadanie w sen.

8. Uczniowie odpowiadają na pierwsze pytanie tematu lekcji: dlaczego "magia". Wyjaśnienie za pomocą książki H. Swienki pojęcia: "magia".
Magia opierała się na założeniu, że przez stwarzanie iluzji opanowania rzeczywistości można istotnie nią zawładnąć, uzupełniała braki techniki realnej (np. znachorstwo uzupełniało braki występujące w medycynie oficjalnej), uosabiała cenną prawdę, że świat zewnętrzny może ulec zmianie przez subiektywny stosunek doń człowieka, przez aktywne działanie".
Co to jest przeto magicznego w wierszu Baczyńskiego? Magiczna to bardzo subiektywna, jest postawa poety. Patrzy on bowiem na Barbarę w niezwykły sposób. Dzięki temu jej ciało, jej cała postać ulega niezwykłym przemianom.

9. Uczniowie odpowiadają na drugie pytanie tematu lekcji: dlaczego "biała". Znowu sięgamy po książkę H. Swenki, gdzie znajdziemy definicję: "Magia czarna - czynności i zaklęcia skierowane przeciw interesom społecznym, za pomocą których pragnie się wyrządzić szkodę jednostce bądź całej społeczności. Oddziaływanie na rzeczywistość za pomocą kontaktów z demonami. Magia biała - czynności i zaklęcia skierowane na osiągnięcie celów aprobowanych społecznie". "Biała" będzie więc oznaczała: pozytywna, dobra, wyrażająca zachwyt, uwielbienie, miłość, afirmująca nie tylko samą Barbarę, lecz także naturę, której częścią jest jej ciało. "Biała" ponieważ barwa dominuje wyraźnie w "poetyckim akcie kobiecym" Baczyńskiego.

10. Uczniowie odpowiadają na pytanie trzecie: dlaczego tak dziwnie. Dlaczego Baczyński nie wypowiedział swych uczuć wprost, tak np. jak to zrobił A. Mickiewicz w wierszu "Niepewność"?
Odpowiedź na pytanie nie będzie łatwa. Każda wypowiedź będzie tylko domniemaniem - owym zasygnalizowanym wcześniej poszukiwaniem sensu poetyckich słów. Może chodziło poecie o podkreślenie niezwykłości swego uczucia. Może poeta chciał podkreślić panteistyczne wręcz uwielbienie i Barbary, i natury - natury wyidealizowanej. Bo przecież nawet budząca prawie zawsze negatywne uczucia mysz staje się tutaj rekwizytem zgoła innym odbiorze, nie budzi wstrętu. Może jeszcze z innego powodu... Z całą pewnością jednak dziwnie pięknie, niepowtarzalnie.

11. Sporządzenie notatki. Obraz ciała ukochanej kobiety buduje poeta poprzez zastosowanie metaforyki koloru (biała) i dźwięku (cisza). Są to słowa - klucze w tym wierszu. Wokół nich buduje poeta obrazy poetyckie, ukazując w ten sposób uwielbienie dla piękna ciała kobiety. Wrażeniom wzrokiem towarzyszy muzyka białych iskier. Dźwięki i kolory tworzą magiczny obraz niewinnego ciał żony.

12. Pobudzenie uczniów do refleksji nad sposobem wyrażania uczuć. Prowadząca posłuży się w tym wypadku reprodukcją obrazu Picabii "Hera". Ze względów czasowych i interpretacyjnych narzuci uczniom gotowe widzenie obrazu: Na płótnie Picabii widzimy trzy twarze kobiet. I każda jest inna. Zwróćmy uwagę chociażby na oczy. Ciągle te same: wielkie i piwne. Ale równocześnie inne: inaczej oświetlane, inaczej patrzące - wprost, jakby na nas, spuszczone, jakby zamyślone i wreszcie omijające widza, uciekające gdzieś wysoko, niemal w jakimś locie za tylko siebie znanymi myślami. Obok trzech twarzy jednej przecież kobiety jej uda i ręce, pokazane także w niezwykłym układzie. I wreszcie liście, kwiaty, które stanowią niezwykły ornament. Ornamenty o wartości malarskiej. A może artyście chodził o coś więcej. Bo gdyby tylko miały być ozdobą, zmieniłyby się w kompozycję plam i linii. Może więc... Trudno powiedzieć. Na pewno jednak jest to dzieło pełne uroku, pomysłowości, zaskakujące innością artystycznego widzenia świata.

13. Zadanie pracy domowej.
a) Wykonaj ilustrację plastyczną do wiersza "Biała magia" lub przedstaw swe wrażenia z wystawy prezentujące m. in. obraz "Barbara"
b) Wybierz utwór muzyczny, który posłużyłby jako akompaniament przy recytacji wiersza "Biała magia".

Opracowanie:
Barbara Wójcik
Nauczyciel Zespołu Szkół Nr1
w Goworowie