![]() |
![]() |
Katalog Ewa Romanek Zajęcia zintegrowane, Artykuły Praca z dzieckiem nadpobudliwym ruchowoPraca z dzieckiem nadpobudliwym ruchowoArtykuł przeznaczony do wykorzystania przez nauczycieli nauczania zintegrowanegoZespół nadpobudliwości psychoruchowej zalicza się do zaburzeń zachowania i emocji. Może cechować dzieci najmłodsze - w wieku niemowlęcym, przedszkolnym, a także dorastające. W szczególny sposób przejawia się jednak w młodszym wieku szkolnym. Dzieje się tak dlatego, że nowe wymagania i zadania stawiane dziecku z chwilą rozpoczęcia nauki stwarzają sytuację, do której dziecko nadpobudliwe przystosowuje się trudniej niż jego rówieśnicy. Nadpobudliwość przejawia się w różnych sferach funkcjonowania dziecka. W najbardziej wyrazisty sposób występuje w sferze ruchowej. Dziecko nadpobudliwe często zmienia pozycję, wykonuje wiele zbytecznych ruchów, często coś niszczy i psuje. Cechuje je także nadmierna pobudliwość emocjonalna. Łatwo popada w złość, obraża się, jest skłonne do płaczu. Reakcje te są krótkotrwałe, szybko mijają i ustępują emocjom o ładunku przeciwnym. Szczególną trudność sprawia dziecku nadpobudliwemu koncentracja uwagi.. Nie potrafi ono skupić się dłużej na wykonywanej czynności, przy najmniejszej trudności przerywa ją, nie doprowadziwszy do końca. Wypływa to z jednej strony z braku cierpliwości, z drugiej z szybkiej męczliwości. U niektórych dzieci nadpobudliwość przejawia się we wszystkich wymienionych sferach, a niekiedy tylko w jednej lub dwu. Jeśli nie ma ona charakteru ogólnego, jest mniej kłopotliwa dla dziecka i otoczenia. Zgodnie z klasyfikacją dziecięcych i młodzieżowych chorób psychicznych zespół nadpobudliwości psychoruchowej cechują następujące kliniczne kryteria: A. Zaburzenia utrzymujące się przez minimum 6 miesięcy, podczas których występuje osiem z podanych typów zachowań: - częste nerwowe ruchy rąk lub stóp (niemożność usiedzenia na miejscu), - dziecko z trudem pozostaje na miejscu, gdy jest to wymagane, - łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców, - z trudnością oczekuje na swoja kolej w grach lub rozmaitych sytuacjach w grupie, - często wyrywa się z odpowiedzią (bez pytania), - ma trudności z zastosowaniem się do podawanych kolejno instrukcji, - nie potrafi skupić uwagi na wykonywanych zadaniach, - często przerzuca się z jednej aktywności na drugą, - ma trudności ze spokojnym bawieniem się, - często jest nadmiernie gadatliwe, - przerywa i przeszkadza innym, - często wydaje się nie słuchać, co inni do niego mówią, - zdarza mu się gubić rzeczy konieczne do pracy w szkole lub w domu, - angażuje się w aktywności fizyczne niebezpieczne, bez uwzględniania możliwych konsekwencji. B. Ujawnienie się zaburzenia przed siódmym rokiem życia. C. Niespełnione są kryteria diagnozy głębokich zaburzeń rozwoju. Tak sformułowane kryteria dają możliwość odróżniania dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej od dzieci,których problemy wynikają z popełnionych błędów wychowawczych. Rozpoznanie u dziecka nadpobudliwości oparte jest przede wszystkim na wnikliwej obserwacji i znajomości objawów. Im wcześniej te objawy zostaną dostrzeżone, tym większe szanse powodzenia ma skuteczne przeciwdziałanie. Według H. Nartowskiej można wyróżnić trzy podstawowe przyczyny nadpobudliwości psychoruchowej: 1) typ układu nerwowego, 2) zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, 3) czynniki społeczno- wychowawcze. Bez względu na to, która z przyczyn jest najważniejsza, warunki wychowawcze konieczne dla prawidłowego rozwoju dziecka muszą być ujednolicone.Wychowanie powinno być bowiem procesem kształtującym osobowość dziecka,a nie zbiorem nakazów i zakazów. Rodzice dziecka nadpobudliwego muszą się starać traktować je w sposób spokojny, równy, konsekwentny, panując równocześnie nad objawami własnego niezrównoważenia. Ono jest bowiem źródłem sytuacji szkodliwych dla dziecka, a jednocześnie dziecko naśladując reakcje dorosłych, uczy się w ten sposób zachowań niekontrolowanych, nadmiernie impulsywnych. Bycie rodzicem dziecka nadpobudliwego nie jest prostą sprawą. Nieprzestrzeganie przez dziecko norm, niemożliwość samokontroli zachowania pochłania bowiem bardzo dużo uwagi ze strony opiekunów i kosztuje sporo cierpliwości. Jednak warunkiem sukcesu wychowawczego jest zrozumienie, że dziecko nadpobudliwe nie jest dzieckiem nieznośnym, lecz osobą, która ma duże trudności w przystosowaniu do wymagań rodziców i szkoły. Zadaniem dorosłych jest pomóc dziecku, otoczyć je szczególną, troskliwą, pełną zrozumienia opieką. Dotyczy to również szkoły. Dla nauczyciela prowadzącego zajęcia obecność dziecka (czy kilkorga dzieci) z nadpobudliwością psychoruchową często jest dużym problemem - uczeń przeszkadza innym, nie kończy powierzonych mu zadań, jest impulsywny i lekkomyślny, jego zachowania bywają niebezpieczne dla otoczenia i jego samego.Brak kontroli, niecierpliwość, łamanie zasad i nieumiejętność współżycia w grupie powodują, że dziecko może być odrzucane przez rówieśników, co prowadzi do dodatkowych konfliktów w zespole klasowym.Mimo wielu podejmowanych działań nauczyciel odczuwa nierzadko własną bezradność, nie widząc jakichkolwiek efektów własnych starań. Dlatego podstawą pracy z dzieckiem jest wiedza na temat nadpobudliwości psychoruchowej oraz odpowiednia postawa rodziców, opiekunów i nauczycieli. Pamiętajmy, że dziecko nadpobudliwe wymaga szczególnego postępowania w wychowaniu i dostosowania form oddziaływania do jego możliwości psychoruchowych. Oto kilka wskazówek, które pomogą rodzicom i nauczycielom w zrozumieniu, wychowaniu i nauczaniu dziecka nadpobudliwego: 1. Unikanie sytuacji powodujących dodatkowe napięcia. 2. Przestrzeganie regularnego trybu życia od najwcześniejszych lat. Stały schemat czynności związanych z organizacją życia codziennego wprowadza ład i porządek, którego samo wprowadzić w życie nie umie. 3. Wprowadzenie konsekwentnych i jednolitych dla obojga rodziców norm postępowania z dzieckiem. 4. Niewskazane jest zwracanie uwagi na dziecko jedynie wtedy, gdy postępuje ono niewłaściwie (powoduje to umocnienie negatywnych zachowań). 5. Wydawanie polecenia w formie krótkiej. Instrukcje powinny być zwięzłe i dokładne. a) najpierw należy sprawdzić czy dziecko nas słucha, b) w danym momencie wyznaczyć najwyżej trzy czynności do wykonania, czyli tyle ile jest w stanie wykonać dziecko o przeciętnej koncentracji uwagi. c) jeżeli dziecko ma być dokładne, polecenia należy wydawać je pojedynczo, a po wykonaniu każdego udzielać pochwały. 6. Organizowanie zabaw i czasu wolnego według ściśle ustalonych reguł: a) umożliwić z jednej strony zaspokojenie potrzeby ruchu"a z drugiej zajęć wymagających ciszy i spokoju. b) przeplatać zabawy ruchowe z cichymi; c) ograniczać zabawy czasem i regułami gry; d) kontrolować zabawy na podwórku, gdyż dzieci nadpobudliwe często popadają w konflikty z rówieśnikami; należy wtedy skłaniać dziecko do ustępstw i doprowadzić do ugody, e) dziecko powinno ponosić konsekwencje swoich zachowań, f) należy ograniczyć liczbę bodźców oddziaływujących na dziecko: - zbyt duża liczba zabawek rozprasza dziecko, nie zostawia swobody tworzenia; - dziecko powinno się bawić i pracować w małych (2-3)osobowych grupach, lub samo, jeśli towarzystwo kolegów męczy je zbytnio; - ograniczyć oglądanie telewizji i czas spędzany przy komputerze; - w porze wieczornej należy organizować dziecku zabawy uspokajające, relaksacyjne; g) skłaniać do sprzątania swojego pokoju, kącika zabaw (przy pomocy osoby dorosłej). 7. Organizowanie pracy i nauki według ściśle ustalonych zasad: a) stałe, dyskretne ukierunkowanie aktywności dziecka na właściwy cel, b) czuwanie nad stawianiem celów na miarę możliwości i wieku dziecka, c) dyskretna pomoc w organizowaniu działania dziecka, tak aby zawsze osiągnęło zamierzony cel, d) każde zadanie, powinno być dokończone i dokładnie sprawdzone, e) nie należy krytykować dokonań dziecka, ale pomagać, zachęcać je do dalszego działania, f) ze względu na trudności z koncentracją uwagi dziecko powinno uczyć się w krótkich odcinkach czasu, g) prace domowe dziecko powinno odrabiać w ciszy, w sprzyjającej atmosferze, o stałych porach dnia, h) prace wykonane przez dziecko należy sprawdzać zawsze w jego obecności, i) kiedy dziecko skończyło zadanie, należy pozwolić przyjemnego, co nie przeszkadza nauczycielowi ani grupie. 8. Podkreślanie u dziecka jego dobrych stron, prób zmian zachowań, nagradzanie nawet za drobne sukcesy. Warunkiem powodzenia w pracy z dzieckiem nadpobudliwym jest ścisłe współdziałanie rodziców ze szkołą.Dzieci nadpobudliwe często mają problemy z uczeniem się. Warto aby rodzice pracowali systematycznie z takim dzieckiem w domu i żeby uczestniczyło ono w zajęciach socjoteraputycznych, wspierających naukę uczenia się. Wspólnie można osiągnąć więcej. Wymiana spostrzeżeń i doświadczeń rodziców, nauczycieli pozwoli uzyskać pełniejszy obraz dziecka i ujednolicić procesy wychowawcze. Pamiętajmy, że jeśli całe otoczenie, a zwłaszcza dwa najważniejsze środowiska, które na nie oddziaływają - rodzina i szkoła - podejmą ten trud, zapewniając dziecku optymalne warunki, będzie ono mogło lepiej wykorzystywać swoje możliwości rozwojowe, a sprawiane przez nie kłopoty ulegną zmniejszeniu. Nauczyciele i rodzice mogą pomóc dziecku zaakceptować siebie oraz pomóc w osiąganiu sukcesów życiowych. Warto również wspomnieć o najnowszych metodach leczenia nadpobudliwości. W Stanach Zjednoczonych istnieje duża grupa zwolenników stosowania farmakoterapii tego zaburzenia. Włączenie środków farmakologicznych zależy od wielu czynników, np. od tego jak poważne jest zaburzenie dziecka, jak radzi sobie ono w szkole i w domu, jakich ma rodziców i czy są oni wstanie zapewnić dziecku stabilne warunki rozwoju. Zwykle stosuje się środki zwane symulantami, które po 12 godzinach opuszczają organizm i nie powodują otępienia oraz uzależnienia. Największą skuteczność przynoszą jednak metody będące połączeniem farmakoterapii z terapią zachowań dziecka i pomocą dla rodziców. Szerokie zastosowanie przynoszą metody behawioralne, polegające na nauce kontroli własnych zachowań, przestrzegania zasad i norm, powracania do przerwanych działań.Opanowanie nawyków takich działań pozwoli dziecku lepiej funkcjonować w społeczeństwie i wywiązywać się z powierzonych mu ról. Bibliografia: Hanna Filipczuk: "Rodzice i dzieci w młodszym wieku szkolnym" Beata Maciejewska: "Dzieci nadpobudliwe" Halina Nartowska:"Wychowanie dziecka nadpobudliwego" Ewa Baczyńska,Beata Borowiec - Janczak, Anna Kuchaciak: "Praca z dzieckiem nadpobudliwym ruchowo".
Opracowanie: mgr Ewa Romanek Wyświetleń: 1344
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |