Katalog

Ewa Romanek
Zajęcia zintegrowane, Artykuły

Praca z dzieckiem nadpobudliwym ruchowo

- n +

Praca z dzieckiem nadpobudliwym ruchowo

Artykuł przeznaczony do wykorzystania przez nauczycieli nauczania zintegrowanego

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej zalicza się do zaburzeń zachowania i emocji. Może cechować dzieci najmłodsze - w wieku niemowlęcym, przedszkolnym, a także dorastające. W szczególny sposób przejawia się jednak w młodszym wieku szkolnym. Dzieje się tak dlatego, że nowe wymagania i zadania stawiane dziecku z chwilą rozpoczęcia nauki stwarzają sytuację, do której dziecko nadpobudliwe przystosowuje się trudniej niż jego rówieśnicy. Nadpobudliwość przejawia się w różnych sferach funkcjonowania dziecka. W najbardziej wyrazisty sposób występuje w sferze ruchowej. Dziecko nadpobudliwe często zmienia pozycję, wykonuje wiele zbytecznych ruchów, często coś niszczy i psuje. Cechuje je także nadmierna pobudliwość emocjonalna. Łatwo popada w złość, obraża się, jest skłonne do płaczu. Reakcje te są krótkotrwałe, szybko mijają i ustępują emocjom o ładunku przeciwnym.

Szczególną trudność sprawia dziecku nadpobudliwemu koncentracja uwagi.. Nie potrafi ono skupić się dłużej na wykonywanej czynności, przy najmniejszej trudności przerywa ją, nie doprowadziwszy do końca. Wypływa to z jednej strony z braku cierpliwości, z drugiej z szybkiej męczliwości.

U niektórych dzieci nadpobudliwość przejawia się we wszystkich wymienionych sferach, a niekiedy tylko w jednej lub dwu. Jeśli nie ma ona charakteru ogólnego, jest mniej kłopotliwa dla dziecka i otoczenia.

Zgodnie z klasyfikacją dziecięcych i młodzieżowych chorób psychicznych zespół nadpobudliwości psychoruchowej cechują następujące kliniczne kryteria:
A. Zaburzenia utrzymujące się przez minimum 6 miesięcy, podczas których występuje osiem z podanych typów zachowań:

- częste nerwowe ruchy rąk lub stóp (niemożność usiedzenia na miejscu),
- dziecko z trudem pozostaje na miejscu, gdy jest to wymagane,
- łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców,
- z trudnością oczekuje na swoja kolej w grach lub rozmaitych sytuacjach w grupie,
- często wyrywa się z odpowiedzią (bez pytania),
- ma trudności z zastosowaniem się do podawanych kolejno instrukcji,
- nie potrafi skupić uwagi na wykonywanych zadaniach,
- często przerzuca się z jednej aktywności na drugą,
- ma trudności ze spokojnym bawieniem się,
- często jest nadmiernie gadatliwe,
- przerywa i przeszkadza innym,
- często wydaje się nie słuchać, co inni do niego mówią,
- zdarza mu się gubić rzeczy konieczne do pracy w szkole lub w domu,
- angażuje się w aktywności fizyczne niebezpieczne, bez uwzględniania możliwych konsekwencji.

B. Ujawnienie się zaburzenia przed siódmym rokiem życia.
C. Niespełnione są kryteria diagnozy głębokich zaburzeń rozwoju.

Tak sformułowane kryteria dają możliwość odróżniania dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej od dzieci,których problemy wynikają z popełnionych błędów wychowawczych. Rozpoznanie u dziecka nadpobudliwości oparte jest przede wszystkim na wnikliwej obserwacji i znajomości objawów.

Im wcześniej te objawy zostaną dostrzeżone, tym większe szanse powodzenia ma skuteczne przeciwdziałanie.

Według H. Nartowskiej można wyróżnić trzy podstawowe przyczyny nadpobudliwości psychoruchowej:

1) typ układu nerwowego,
2) zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego,
3) czynniki społeczno- wychowawcze.

Bez względu na to, która z przyczyn jest najważniejsza, warunki wychowawcze konieczne dla prawidłowego rozwoju dziecka muszą być ujednolicone.Wychowanie powinno być bowiem procesem kształtującym osobowość dziecka,a nie zbiorem nakazów i zakazów. Rodzice dziecka nadpobudliwego muszą się starać traktować je w sposób spokojny, równy, konsekwentny, panując równocześnie nad objawami własnego niezrównoważenia. Ono jest bowiem źródłem sytuacji szkodliwych dla dziecka, a jednocześnie dziecko naśladując reakcje dorosłych, uczy się w ten sposób zachowań niekontrolowanych, nadmiernie impulsywnych. Bycie rodzicem dziecka nadpobudliwego nie jest prostą sprawą. Nieprzestrzeganie przez dziecko norm, niemożliwość samokontroli zachowania pochłania bowiem bardzo dużo uwagi ze strony opiekunów i kosztuje sporo cierpliwości. Jednak warunkiem sukcesu wychowawczego jest zrozumienie, że dziecko nadpobudliwe nie jest dzieckiem nieznośnym, lecz osobą, która ma duże trudności w przystosowaniu do wymagań rodziców i szkoły. Zadaniem dorosłych jest pomóc dziecku, otoczyć je szczególną, troskliwą, pełną zrozumienia opieką.

Dotyczy to również szkoły. Dla nauczyciela prowadzącego zajęcia obecność dziecka (czy kilkorga dzieci) z nadpobudliwością psychoruchową często jest dużym problemem - uczeń przeszkadza innym, nie kończy powierzonych mu zadań, jest impulsywny i lekkomyślny, jego zachowania bywają niebezpieczne dla otoczenia i jego samego.Brak kontroli, niecierpliwość, łamanie zasad i nieumiejętność współżycia w grupie powodują, że dziecko może być odrzucane przez rówieśników, co prowadzi do dodatkowych konfliktów w zespole klasowym.Mimo wielu podejmowanych działań nauczyciel odczuwa nierzadko własną bezradność, nie widząc jakichkolwiek efektów własnych starań.

Dlatego podstawą pracy z dzieckiem jest wiedza na temat nadpobudliwości psychoruchowej oraz odpowiednia postawa rodziców, opiekunów i nauczycieli. Pamiętajmy, że dziecko nadpobudliwe wymaga szczególnego postępowania w wychowaniu i dostosowania form oddziaływania do jego możliwości psychoruchowych.

Oto kilka wskazówek, które pomogą rodzicom i nauczycielom w zrozumieniu, wychowaniu i nauczaniu dziecka nadpobudliwego:

1. Unikanie sytuacji powodujących dodatkowe napięcia.
2. Przestrzeganie regularnego trybu życia od najwcześniejszych lat. Stały schemat czynności związanych z organizacją życia codziennego wprowadza ład i porządek, którego samo wprowadzić w życie nie umie.
3. Wprowadzenie konsekwentnych i jednolitych dla obojga rodziców norm postępowania z dzieckiem.
4. Niewskazane jest zwracanie uwagi na dziecko jedynie wtedy, gdy postępuje ono niewłaściwie (powoduje to umocnienie negatywnych zachowań).
5. Wydawanie polecenia w formie krótkiej. Instrukcje powinny być zwięzłe i dokładne.
a) najpierw należy sprawdzić czy dziecko nas słucha,
b) w danym momencie wyznaczyć najwyżej trzy czynności do wykonania, czyli tyle ile jest w stanie wykonać dziecko o przeciętnej koncentracji uwagi.
c) jeżeli dziecko ma być dokładne, polecenia należy wydawać je pojedynczo, a po wykonaniu każdego udzielać pochwały.
6. Organizowanie zabaw i czasu wolnego według ściśle ustalonych reguł:
a) umożliwić z jednej strony zaspokojenie potrzeby ruchu"a z drugiej zajęć wymagających ciszy i spokoju.
b) przeplatać zabawy ruchowe z cichymi;
c) ograniczać zabawy czasem i regułami gry;
d) kontrolować zabawy na podwórku, gdyż dzieci nadpobudliwe często popadają w konflikty z rówieśnikami; należy wtedy skłaniać dziecko do ustępstw i doprowadzić do ugody,
e) dziecko powinno ponosić konsekwencje swoich zachowań,
f) należy ograniczyć liczbę bodźców oddziaływujących na dziecko:
- zbyt duża liczba zabawek rozprasza dziecko, nie zostawia swobody tworzenia;
- dziecko powinno się bawić i pracować w małych (2-3)osobowych grupach, lub samo, jeśli towarzystwo kolegów męczy je zbytnio;
- ograniczyć oglądanie telewizji i czas spędzany przy komputerze;
- w porze wieczornej należy organizować dziecku zabawy uspokajające, relaksacyjne;
g) skłaniać do sprzątania swojego pokoju, kącika zabaw (przy pomocy osoby dorosłej).
7. Organizowanie pracy i nauki według ściśle ustalonych zasad:
a) stałe, dyskretne ukierunkowanie aktywności dziecka na właściwy cel,
b) czuwanie nad stawianiem celów na miarę możliwości i wieku dziecka,
c) dyskretna pomoc w organizowaniu działania dziecka, tak aby zawsze osiągnęło zamierzony cel,
d) każde zadanie, powinno być dokończone i dokładnie sprawdzone,
e) nie należy krytykować dokonań dziecka, ale pomagać, zachęcać je do dalszego działania,
f) ze względu na trudności z koncentracją uwagi dziecko powinno uczyć się w krótkich odcinkach czasu,
g) prace domowe dziecko powinno odrabiać w ciszy, w sprzyjającej atmosferze, o stałych porach dnia,
h) prace wykonane przez dziecko należy sprawdzać zawsze w jego obecności,
i) kiedy dziecko skończyło zadanie, należy pozwolić przyjemnego, co nie przeszkadza nauczycielowi ani grupie.
8. Podkreślanie u dziecka jego dobrych stron, prób zmian zachowań, nagradzanie nawet za drobne sukcesy.

Warunkiem powodzenia w pracy z dzieckiem nadpobudliwym jest ścisłe współdziałanie rodziców ze szkołą.Dzieci nadpobudliwe często mają problemy z uczeniem się. Warto aby rodzice pracowali systematycznie z takim dzieckiem w domu i żeby uczestniczyło ono w zajęciach socjoteraputycznych, wspierających naukę uczenia się. Wspólnie można osiągnąć więcej. Wymiana spostrzeżeń i doświadczeń rodziców, nauczycieli pozwoli uzyskać pełniejszy obraz dziecka i ujednolicić procesy wychowawcze. Pamiętajmy, że jeśli całe otoczenie, a zwłaszcza dwa najważniejsze środowiska, które na nie oddziaływają - rodzina i szkoła - podejmą ten trud, zapewniając dziecku optymalne warunki, będzie ono mogło lepiej wykorzystywać swoje możliwości rozwojowe, a sprawiane przez nie kłopoty ulegną zmniejszeniu. Nauczyciele i rodzice mogą pomóc dziecku zaakceptować siebie oraz pomóc w osiąganiu sukcesów życiowych. Warto również wspomnieć o najnowszych metodach leczenia nadpobudliwości. W Stanach Zjednoczonych istnieje duża grupa zwolenników stosowania farmakoterapii tego zaburzenia. Włączenie środków farmakologicznych zależy od wielu czynników, np. od tego jak poważne jest zaburzenie dziecka, jak radzi sobie ono w szkole i w domu, jakich ma rodziców i czy są oni wstanie zapewnić dziecku stabilne warunki rozwoju. Zwykle stosuje się środki zwane symulantami, które po 12 godzinach opuszczają organizm i nie powodują otępienia oraz uzależnienia. Największą skuteczność przynoszą jednak metody będące połączeniem farmakoterapii z terapią zachowań dziecka i pomocą dla rodziców. Szerokie zastosowanie przynoszą metody behawioralne, polegające na nauce kontroli własnych zachowań, przestrzegania zasad i norm, powracania do przerwanych działań.Opanowanie nawyków takich działań pozwoli dziecku lepiej funkcjonować w społeczeństwie i wywiązywać się z powierzonych mu ról.

Bibliografia:

Hanna Filipczuk: "Rodzice i dzieci w młodszym wieku szkolnym"
Beata Maciejewska: "Dzieci nadpobudliwe"
Halina Nartowska:"Wychowanie dziecka nadpobudliwego"
Ewa Baczyńska,Beata Borowiec - Janczak, Anna Kuchaciak: "Praca z dzieckiem
nadpobudliwym ruchowo".

Opracowanie: mgr Ewa Romanek
42-480 Poręba ul. Chopina 14/19
nauczycielka nauczania zintegrowanego
Szkoły Podstawowej nr 1 w Porębie
eromanek@op.pl

Wyświetleń: 1344


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.