Zastosowanie komputera w edukacji szkolnej uczniów

Szybki rozwój technologii informacyjnej nie pozostaje bez wpływu
na funkcjonowanie społeczeństw. W dobie Internetu podstawą staje się umiejętność obsługi najważniejszych programów komputerowych, umiejętność wyszukiwania i przetwarzania informacji.

Komputer stał się podstawowym narzędziem pracy w wielu dziedzinach życia, a umiejętność jego wykorzystania poszukiwaną cechą i atrybutem. Według raportu UNSCO Polska znajduje się na przełomie fazy drugiej i trzeciej pod względem stanu wdrażania technologii informacyjnej[1].

Informatyka jako dziedzina wiedzy i obszar działania człowieka znalazła już liczne obszary zastosowań. Komputer wspomaga między innymi działanie pracy biurowej, pracy koncepcyjnej człowieka. Jest narzędziem wykorzystywanym do projektowania i konstruowania. Obecnie obserwuje się sukcesywny i dynamiczny rozwój zastosowań zdobyczy informatycznych w pedagogice.

Komputer staje się narzędziem oferującym i organizującym kształcenie. Jedną z podstawowych jego funkcji jest wspieranie uczenia się i stymulowanie myślenia. Szczególne funkcje zaczyna spełniać komputer w procesie kształtowania twórczego myślenia. Zdaniem B. Siemienieckiego[2], komputer skupia w sobie możliwości wszystkich dotychczasowych mediów dydaktycznych. Jest narzędziem wielofunkcyjnym oddziałującym na wiele receptorów, pozwalającym dochodzić do wiedzy wieloma zmysłami. Komputer może spełniać funkcję nauczyciela, być współuczestnikiem zabawy, stanowić narzędzie pracy.

Zdaniem A. Gołębia[3] wykorzystanie komputera w szkole może odbywać się w dwojaki sposób:
- Przez uczenie obsługi i korzystania z gotowych profesjonalnych programów;
- Przez korzystanie z komputerów do wspomagania procesu edukacyjnego.

Do celów dydaktycznych można wykorzystać następujące możliwości komputera,[4]
- Zdolność prowadzenia dialogu z uczniem;
- Tworzenie barwnych, animowanych obrazów na ekranie;
- Wykonywanie obliczeń (lub kontrola obliczeń ucznia);
- Przetwarzanie i drukowanie grafiki i tekstu;
- Komponowanie i przetwarzanie muzyki.

Według A. L. Roecksa[5] istnieje aż trzynaście możliwości wykorzystania komputerów w edukacji:
- Nauczanie wspomagane komputerowo;
- Zastosowanie administracyjne;
- Przygotowanie programu;
- Rozwój zawodowy;
- Zastosowanie biblioteczne;
- Przewodnictwo, poradnictwo i usługi specjalne;
- Tworzenie testów, sprawdzanie i punktowanie;
- Pomoc w nauczaniu;
- Oświata komputerowa;
- Informatyka i programowanie;
- Koordynacja instytucjonalna i sieci.

Przytoczone taksonomie pozwalają stwierdzić, że najważniejszym aspektem wykorzystania komputera w edukacji jest stymulowanie myślenia twórczego. Szkoła przyszłości, zatem ma za zadanie pomóc uczniom w krytycznym postrzeganiu świata, w odkrywaniu, analizowaniu i interpretowaniu pojęć. Uczeń musi umieć zadawać refleksyjne pytania, planować swoją przyszłość

Komputer jako komunikator jest pomocny w wykształceniu u uczących się umiejętności efektywnego porozumiewania się z nim oraz uczących się pomiędzy sobą lub z nauczycielem. Komunikator wymusza precyzję myślenia, logiczne formułowanie przekazu informacyjnego lub jego odczyt, realny opis rzeczywistości oraz jednoznaczny sposób postępowania.[6]

W wielu szkołach wprowadza się komputer jako środek dydaktyczny,
który łączy w sobie wiele różnorodnych sposobów przekazywania informacji,
są to między innymi: tekst, grafika, dźwięk, film, video. Programy multimedialne pozwalają łączyć ze sobą wszystkie wyżej wymienione elementy. Stwarza to duże możliwości, które można wykorzystać we współczesnej edukacji. Ma to szczególnie duże znaczenie, gdyż do szkoły wkroczyła młodzież wychowana na telewizji.

Programy komputerowe na bieżąco wyjaśniają wątpliwości ucznia, wykrywają jego błędy, zapewniają natychmiastową odpowiedź, nie peszą dziecka. Pozwalają wybrać łatwiejszy bądź trudniejszy poziom zadania. Komunikując się z dobrze opracowanym programem dydaktycznym uczniowie mają szansę rozwoju własnej, twórczej aktywności i przedsiębiorczości oraz wygodną platformę zrozumienia poszczególnych przedmiotów[7].

W trakcie nauki szkolnej uczniowie osiągają różny rozwój procesów poznawczych, mowy i myślenia, wrażeń wzrokowych i słuchowych. Dobierając program komputerowy nauczyciel musi uwzględnić stopień rozwoju w/w procesów, wiek ucznia i umiejętności. Musi mieć na uwadze rodzaj i cel zajęć dydaktycznych.

Programy edukacyjne przeznaczone dla dzieci w wieku przedszkolnym
i wczesnoszkolnym nazywa się Edutainment[8]. Nazwa pochodzi od dwóch angielskich słów (education) - kształcenie i (entertainment) - rozrywka. Chodzi tutaj o naukę przez zabawę. Tematyka programów edukacyjnych dla najmłodszych może mieć różnorodny zakres: język polski, matematyka, historia, przyroda, języki obce, encyklopedie i leksykony. Oprócz programów edukacyjnych poleca się dla najmłodszych gry strategiczne, stymulacyjne, gry z podejmowaniem decyzji, komputerowe szachy.[9]

Podając za M. Kikulską[10] gry komputerowe dzielimy na:



Dziecko - uczeń wykorzystując program komputerowy, często nie potrafi jeszcze dobrze czytać i pisać, a sam komputer to urządzenie pełne tajemnic, dlatego też program edukacyjny oprócz poprawności merytorycznej i dydaktycznej musi mieć dodatkowe atrybuty, są to:
- Prosty sposób komunikacji pomiędzy programem a dzieckiem,
- Zrozumiały i natychmiastowy sposób reakcji na działanie użytkownika,
- Posługiwanie się myszką zamiast pisania skomplikowanych poleceń z klawiatury,
- Uczenie logicznego i twórczego myślenia,
- Łączenie procesów poznawczych, kształcących i wyrównawczych z dobrą zabawą,
- Minimalne wymogi wobec pamięci dziecka, a wykorzystywanie pojęć i wyobrażeń już znanych,
- Uczenie logicznego i twórczego myślenia,
- Stworzenie atmosfery rywalizacji pomiędzy uczniem a komputerem,
oraz rywalizacji na płaszczyźnie uczeń - uczeń,
- Uczenie kojarzenia wspólnych cech elementów programu,
- Stopniowanie trudności zadań wraz z widocznymi postępami ucznia w nauce,
- Wynagradzanie dziecka ciekawym elementem graficznym, dźwiękiem, melodią,
- Umożliwianie przerwania i zakończenia pracy w dowolnym miejscu,
- Wprowadzanie różnorodności działań, aby program był ciekawy i nie nużący.

Komputer w nauczaniu początkowym powinien pojawić się w sposób naturalny. Małe dzieci bardzo chętnie podejmą "współpracę z PC-tem" najczęściej, bowiem nie wykazują komputerofobii. Uczenie się przy pomocy komputera sprawia im radość, zadowolenie, wręcz entuzjazm.

Dzięki zastosowaniu komputera w edukacji wczesnoszkolnej zwiększa się efektywność procesu nauczania. Dzieci uczą się formułowania problemu
i analizowania możliwości uzyskania jego optymalnego rozwiązania. Wyrabiane są nawyki myślenia twórczego i pojęciowego.

W zakresie aktywności artystycznej komputer może z powodzeniem zastąpić kartkę papieru, farby, kredki i pędzel. Dziecko dowolnie często może zmieniać swój projekt, aż do uzyskania zamierzonego efektu. Prace plastyczne wykonane przy pomocy programów graficznych są bardzo interesujące i kolorowe, co jest szczególnie ważne dla dzieci w młodszym wieku szkolnym. Samo projektowanie rysunku stwarza silną motywację do pracy z komputerem, ćwiczy koordynację wzrokowo- ruchową. Na lekcjach muzyki można graficznie zapisać melodię, zaprezentować wysokość dźwięków, wartość nut i schematów rytmicznych. Komputer może również służyć jako generator barw i brzmień różnych instrumentów, których tonację i tempo uczeń może zmieniać, może zapisać dowolną muzykę i napisać do niej akompaniament. Nagranie komputerowe może służyć jako wzorzec do artykułowania poszczególnych dźwięków czy poprawnej wymowy określonych wyrazów.

W zakresie aktywności polonistycznej komputer może bardzo szybko
i obiektywnie ocenić ucznia wyszukującego wskazaną literę, uzupełniającego wskazane wyrazy potrzebnymi sylabami, czy prawidłowość użycia określonej części mowy. Przedstawione zadania można jeszcze długo wyliczać, a będzie ich tak dużo jak bogata jest wyobraźnia nauczyciela.

W zakresie aktywności matematycznej uczniowie mogą wykonywać cztery podstawowe działania arytmetyczne, tabliczkę mnożenia. Mogą rozwiązywać proste zadania tekstowe, równania. Dokonywać działań na zbiorach. Poszukiwanie odpowiedzi do zadań kształci umiejętność logicznego myślenia i korzystania ze zbiorów informacji zawartych w komputerze, a matematyczne łamigłówki mogą być traktowane jako wyzwania intelektualne, ponieważ wymagają dokonywania samodzielnych wyborów i podejmowania decyzji.

W zakresie aktywności środowiskowej urozmaiceniem zajęć będzie wykorzystanie encyklopedii multimedialnych, korzystanie z dobrodziejstwa Internetu, czyli wyszukiwanie potrzebnych informacji, zdjęć, filmów, itp.

W ramach szkolnej poligrafii za pomocą programów edytorskich
i graficznych uczniowie mogą redagować szkolną gazetkę. Doskonaląc nie tylko poprawność językową, ale również umiejętność prowadzenia wywiadów
czy rozwijając aktywność społeczną.

Dzieci przychodzące do pierwszej klasy są pełne radości, ufności, zapału
i ciekawości świata, są otwarte na przyjęcie innowacji.

Korzystając z komputera i jego oprogramowania kształtują w sobie nawyk koncentracji i właściwej organizacji pracy. Wykonując początkowo proste polecenia nauczyciela czy polecenia zawarte w programach i grach multimedialnych uczą się podstawowej obsługi komputera:
- Uruchamiania,
- Pacy z programami,
- Znajomości klawiatury i sposobów użycia określonych klawiszy.

Wykorzystanie środka informatyki do samodzielnego wykonywania działań czy opracowania nowego materiału rozbudza w dziecku silną motywację, aktywność poznawczą i umiejętność rozwiązywania problemów. Praca z komputerem rozwija wyobraźnię, uczy współzawodnictwa, zachęca ucznia do rywalizacji z komputerem i kolegą czy koleżanką z ławki.

Jak już wspomniałam dzieci z entuzjazmem uczą się przy pomocy komputera. Tak silna motywacja potęguje pożądane wyniki procesu nauczania, cytując za M. Deptała[11]

Umiejętność pracy z mikrokomputerem ćwiczy i rozwija sprawności analizowania, kodowania, abstrahowania i klasyfikowania. Dopomaga w doskonaleniu umiejętności czytania i pisania, które są związane a funkcjami lewej półkuli mózgowej. Różnorodne aplikacje, bazy danych, praca w Internecie wiążą się z umiejętnościami modelowania i organizowania, a przez to stymulują prawą półkulę mózgową.[12] Komputer łączy wiele przymiotów edukacyjnych: zapoznaje ze słowem pisanym i mówionym, rozwija poczucie estetyki (grafika, malarstwo). Pozwala zindywidualizować proces uczenia się, kształtuje pozytywne postawy wobec zdobywania wiedzy, dowartościowuje dziecko. Wpływa bezpośrednio na wszechstronny rozwój osobowości dziecka, lecz by ten wpływ był harmonijny, musi być przez nauczyciela monitorowany. Rozwój dziecka jest przecież wartością nadrzędną edukacji[13].

Komputer jest przyjacielem, który nigdy się nie zdenerwuje nie wykpi,
nie wyśmieje z nawet najgłupszego błędu. Pozwoli wielokrotnie wykonywać to samo zadanie, nigdy się nie zmęczy i nie znudzi, nie wystawi złej oceny.

Mądry nauczyciel doceni wszystkie te walory i w umiejętny sposób wykorzysta mikrokomputer w procesie edukacyjnym. Warto w tym miejscu podkreślić,
że stosowanie komputera w szkole wymaga aktywnej i kompetentnej pomocy
ze strony nauczyciela.

Reasumując powyższe wykorzystywanie środków informatyki w edukacji szkolnej powinno zwiększyć efektywność oddziaływań edukacyjnych nauczyciela i zwiększyć indywidualizację nauczania.

Przypisy:
1. S. Juszczyk: Podstawy informatyki dla pedagogów, Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 1999
2. B. Siemieniecki: Komputer w edukacji. Podstawowe problemy technologii informacyjnej.• Wyd. A. Marszałek, Toruń 1997
3. A. Gołąb: Wykorzystanie komputera do wspierana procesów edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej Toruńskie Studia Dydaktyczne 1995 nr 8
4. S. Juszczyk: Podstawy informatyki...
5. A. L. Roecks: How many... Klasyfikacja za B. Siemieniecki: Komputery w pedagogice. Próba klasyfikacji zastosowań. "Informatyka w szkole" 1994 nr 10
6. S. Juszczyk: Podstawy informatyki...
7. Tamże.
8. S. Juszczyk, S. Zając: Komputerowa edukacja
9. Tamże
10. M. Kikulska: Walory dydaktyczne wybranych gier komputerowych. "Toruńskie studia dydaktyczne" 1995, nr 8, s 118
11. M. Deptuła, Propozycje diagnozy następstw inicjatyw edukacyjnych na poziomie nauczania początkowego. w. red. J. Piekarski, B. Śliwerski: Edukacja alternatywna. Nowe teorie, modele badań i reformy. Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 2000
12. R. K. Logan, Mikrokomputery w systemie edukacji szkolnej, "Społeczeństwo otwarte" 1996 nr 11
13. S. Juszczyk, Podstawy programowe edukacji medialnej i informatycznej..., "Nauczyciel i Szkoła" 2(5) 1998
 

Opracowanie: mgr Marzanna Świątek
nauczycielka
nauczania zintegrowanego
i informatyki
w Zespole Szkół
w Klonowej

Wyświetleń: 7109