Przyczyny trudności dzieci rozpoczynających naukę w szkole podstawowej

Klasa pierwsza to start życiowy, od którego zależy postawa życiowa dziecka, a nawet jego przyszłość. Ważnymi czynnikami, mającymi wpływ na start dziecka są:
- umiejętność adaptacji do nowych warunków
- umiejętność dostosowania się do obowiązków i wymagań
- umiejętność współżycia

Powyższe czynniki uzależnione są od poziomu dojrzałości szkolnej. Dojrzałością szkolną określa się stopień rozwoju dziecka niezbędny do podjęcia różnorodnych obowiązków, jaki niesie ze sobą życie szkolne oraz taki poziom rozwoju fizycznego, umysłowego i społecznego, który pozwoli małemu uczniowi podołać wymaganiom stawianym przez szkołę. Poziom dojrzałości szkolnej jest wynikiem działania różnorodnych czynników. Najważniejsze z nich to czynniki środowiskowe i opieka wychowawcza nad rozwojem dziecka w wieku przedszkolnym.

W momencie rozpoczęcia nauki szkolnej następuje gwałtowna zmiana dominującej formy działalności dziecka, czyli przejście od swobodnych form zabawowych do systematycznego uczenia się w szkole. Dziecko rozwiązuje postawione zadania, jego zachowanie jest oceniane, musi podporządkować się różnym wymaganiom i wypełniać powierzone obowiązki.

Od umiejętnego, serdecznego przywitania dzieci przez nauczyciela i miłej atmosfery w dniach następnych zależeć będzie, czy uczniowie polubią to miejsce, czy szkoła będzie dla nich przyjazna i stanie się "drugim domem", czy stanie się dla nich złem koniecznym. Zadaniem nauczyciela jest roztoczenie troskliwej opieki nad pierwszoklasistami i przebywanie w ich towarzystwie, zwłaszcza w pierwszych dniach nauki. Często dzieci te czują się w szkole zagubione, przestraszone i zagrożone. Wychowawca powinien je ośmielać i wdrażać w tryb życia szkolnego.

Na początku roku szkolnego uczniowie prezentują różny poziom: umiejętności adaptacji, sprostowania narzucanym obowiązkom i wymaganiom, umiejętności współżycia i współdziałania w zespole klasowym. Łatwiej pokonują trudności dzieci uczęszczające do przedszkola przez kilka lat, ponieważ są one samodzielne, łatwiej się im przyzwyczaić do stałego rozkładu dnia, potrafią już czytać, liczyć, mają wyrobioną sprawność manualną. Natomiast dzieci uczęszczające jedynie do oddziałów przedszkolnych mają trudności związane ze zmianą trybu życia. Rola nauczyciela w tym zakresie polega na wdrożeniu ich do samodzielności, do wykonywania powierzonych zadań oraz umiejętnego współżycia z innymi.
W klasie pierwszej mamy do czynienia z trzema rodzajami dzieci:
- wylęknionymi i niezaradnymi
- odważnymi i popisującymi się swymi możliwościami ponad miarę
- dostosowującymi się do sytuacji i wymagań

Wszystkie te dzieci należy wdrożyć do życia szkolnego i zapewnić im właściwy rozwój. Dzieci wylęknione i niezaradne należy ośmielić w ich poczynaniach, uczyć pokonywania trudności, motywować do pracy, często chwalić nawet za drobne sukcesy, pobudzać do dalszego działania, wyrażać aprobatę. Uczniów śmiałych i zuchwałych należy przyuczać do prawidłowego współdziałania i współpracy w zespole klasowym. Niektóre z tych dzieci mogą źle czuć się w grupie, ze względu na swą odrębność. Uczeń o złej pozycji w klasie, wyśmiewany przez innych ma problemy z koncentracją, ma trudności w nauce. Nauczyciel powinien tak kierować swoje działania wychowawcze, aby od razu zapobiegać i eliminować niekorzystną pozycję ucznia w klasie. Orientacja nauczyciela w wewnętrznej sytuacji klasy pomaga ustalić przyczyny utrudniające współpracę dzieci. Przyczyna złej pozycji ucznia często bywa ukształtowana pod wpływem wcześniejszych kontaktów już w przedszkolu. Zadaniem nauczyciela jest bardzo dobra znajomość nieformalnych stosunków panujących w klasie i podjęcie działań zmierzających do otoczenia troskliwą opieką dzieci odrzuconych przez grupą.

Wśród dzieci odrzuconych przez grupę mogą znajdować się uczniowie mający trudności w dostosowaniu się do nowych sytuacji, czyli dzieci niesprawne fizycznie, z deficytami rozwojowymi, dzieci o słabym rozwoju umysłowym, dzieci pochodzące z rodzin biednych lub rozbitych, dzieci agresywne. Tę grupę należy otoczyć szczególną opieką wdrażając ich do współdziałania w zespole, stosując najpierw dyskretną, niekrępującą dziecko pomoc w trudnych dla niego sytuacjach, a następnie wzbudzić w nich przekonanie o własnej wartości. Należy przede wszystkim znaleźć każdemu dziecku miejsce w klasie, tak aby czuło swą przydatność i aby pozostałe dzieci czuły i rozumiały korzyść płynącą dla zespołu z ich uczestnictwa w pracach grupy.

Inne trudności posiadają dzieci, które nie potrafią współdziałać z innymi. Są nielubiane ze względu na swoją zarozumiałość, ciągłą tendencje do przewodzenia, przemądrzałość i niewłaściwego traktowania innych w klasie. Przełamanie u dzieci takiego zachowania jest bardzo pracochłonne i długotrwałe.

Inne źródło przyczyn trudności dziecka znajduje się w samym uczniu i jest uwarunkowane zaburzonym genotypem. Wyrazem tego są charakteropatie, psychopatie i nerwice dziecięce. Różne czynniki mogą powodować wystąpienie trudności u uczniów na początku nauki w klasie pierwszej, a zadaniem nauczyciela jest ich wczesne rozpoznanie, dotarcie do ich źródeł oraz podjęcie odpowiednich działań, zmierzających do ich usunięcia.

Należy pamiętać, że narastające trudności zniechęcają ucznia do pracy, powodują utratę wiary we własne siły i bierność. Często uczeń czuje się wręcz nikomu niepotrzebny, a trwanie takiej sytuacji doprowadza do tego, że może stać się uczniem trudnym wychowawczo. Drzemiąca w dziecku aktywność może znaleźć wyzwolenie na drodze wykroczeń w szkole i poza szkołą. Nie pomogą wtedy środki represyjne. Należy pamiętać, że skuteczniejsza jest zawsze profilaktyka, którą trzeba stosować już od pierwszych dni pobytu dziecka w szkole oraz stały kontakt i współpraca z rodzicami. Wspólnie podjęte działania wychowawcze gwarantują prawidłowy rozwój dziecka. Praca z uczniem powinna zmierzać do jak najlepszego, a jednocześnie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju jego osobowości. Tylko tak pojęty rozwój może być gwarancją powodzenia dziecka w szkole.

Opracowanie: Anna Janoszek
Krysyna Łysień

Wyświetleń: 1526