Przyczyny i skutki efektu cieplarnianego.

SCENARIUSZ LEKCJI - GEOGRAFIA (EDUKACJA EKOLOGICZNA) - 2 godz lekcyjne (gimnazjum)

Cele lekcji:
- Uczeń zna terminy: gazy cieplarniane, efekt cieplarniany, zagrożenia globalne
- Uczeń potrafi wyjaśnić na czym polega i czym jest spowodowany efekt cieplarniany
- Uczeń opisuje globalne skutki efektu cieplarnianego
- Uczeń dostrzega skutki efektu cieplarnianego
- Uczeń dostrzega konieczność działań spowalniających efekt cieplarniany
- Uczeń wie, jakie jego działania mogą wpłynąć na spowolnienie efektu cieplarnianego

Metody i formy pracy:
- Krótki wykład
- Praca w grupach ekspertów
- Doświadczenie
- Praca z materiałami źródłowymi
- Ranking trójkątny
- Projekcja filmu video ("Zielony pakiet - Efekt cieplarniany") lub wykorzystanie Tele-Bimu w przedstawieniu fragmentów CD-ROM u (" Zielony pakiet - Efekt cieplarniany ")

Środki dydaktyczne i materiały pomocnicze:
Film video ("Zielony pakiet") lub CD-ROM i Tele-Bim, małe i duże kartki papieru, dwa szklane lub plastikowe pojemniki, dwa termometry, plastikowa folia, dwie lampy przenośne,

Przebieg lekcji:
1) Wprowadzenie - projekcja filmu video ("Zielony pakiet - Efekt cieplarniany ") lub przedstawienie fragmentu CD-ROM u (część "Zmiany klimatu") z wykorzystaniem
Tele-Bimu (duży obraz)

2) Krótki wykład nauczyciela - ("Zielony pakiet")

Energia słoneczna docierając do Ziemi w większości przenika przez atmosferę ziemską i w postaci ciepła ogrzewa Ziemię. Jego część odbija się od powierzchni planety i uchodzi z powrotem w przestrzeń. Z kolei część ciepła, które ogrzało Ziemię wraca w przestrzeń kosmiczną: wtedy gazy cieplarniane, zawarte w atmosferze pochłaniają je, tak jak w szklarni. To zatrzymane ciepło dodatkowo ogrzewa Ziemię. Dzięki temu Ziemia w przeciwieństwie do innych, nie posiadających atmosfery planet, pozostaje ciepła.

Rewolucja przemysłowa i gwałtowny rozwój różnych form aktywności człowieka spowodowały emisje do atmosfery ogromnych ilości gazów (dwutlenku węgla, tlenków siarki i azotu, freonów, metanu i innych), jak również zwiększonej ilości pary wodnej. Podwyższona koncentracja gazów cieplarnianych prowadzi do zwiększenia ilości zatrzymanej energii słonecznej, a tym samym do podniesienia temperatury atmosfery ziemskiej. Efekt ten nazywamy efektem cieplarnianym lub szklarniowym. Jego wpływ powoduje często nieodwracalne skutki w środowisku naturalnym.

3) Doświadczenie: ("Zielony pakiet - Zmiany klimatu")

Przygotowują go, obserwują i zapisują wyniki dwie wybrane osoby z klasy.
Skonstruuj model Ziemi ogrzewanej przez Słońce, uwzględniając fakt, że część energii jest zatrzymywana w atmosferze. Użyj pojemników na wodę, lamp i folii:
a) umieść termometr w każdym naczyniu
b) przykryj jedno naczynie folią (ma to przedstawiać zwiększoną koncentrację gazów szklarniowych, które otaczają Ziemię)
c) oświetl oba naczynia lampami o tej samej mocy, ustawionymi w odległości 20-30 cm
(lampy pełnią rolę Słońca)
d) odczytuj i notuj temperatury w obu naczyniach co 5 min przez pół godziny. Porównaj
i skomentuj wyniki pod koniec lekcji

4) Podział klasy na 4 grupy ekspertów i rozdanie kserokopii materiałów. Każda grupa
otrzymuje inny tekst. Zadaniem grup jest zapoznanie się z tekstem, wspólne wybranie
najważniejszych informacji, wyjaśnienie wątpliwości i przygotowanie zestawów karteczek, na których wypisane będą skutki efektu cieplarnianego (jeden na każdej karteczce).

5) Zmiana podziału na grupy - w każdej nowej grupie są reprezentanci wszystkich
poprzednich grup ekspertów. Eksperci wymieniają się informacjami i wspólnie opracowują listę zagrożeń spowodowanych efektem cieplarnianym.

6) Grupy wykorzystują listę zagrożeń do opracowania rankingu, wyniki przedstawiają na
dużym arkuszu papieru.

7) Porównanie rankingów, interpretacja różnic.

8) Wybrane wcześniej dwie osoby przedstawiają wyniki doświadczenia. Klasa wyciąga wnioski z doświadczenia.

9) Ocena własnej pracy przez uczniów.

10) Zadanie domowe (do wyboru):
a) Opracuj listę działań, które możesz podjąć w celu spowolnienia efektu
cieplarnianego.
b) Czy możliwe jest całkowite zaprzestanie emisji dwutlenku węgla wskutek
działań gospodarczych człowieka? Uzasadnij swą wypowiedź.

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE (opracowane na podstawie doniesień prasowych)

MATERIAŁ 1:

Wzrost temperatury w skali globalnej przyspiesza obieg wody w przyrodzie. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że wraz ze wzrostem temperatury powietrza wzrasta także temperatura wód w oceanach. Woda będzie szybciej parować. Im więcej pary wodnej w powietrzu, tym szybciej się ona skrapla i tym bardziej obfite i gwałtowne są opady.

Wzrost temperatury na lądach ma podobny skutek - szybsze jest parowanie. Nawet, jeśli na jakimś obszarze wzrosłaby suma opadów, szybsze parowanie spowoduje, że mniej wody przesiąknie do gleby i do wód gruntowych. Gdy opad jest gwałtowny, duże ilości wody szybko spływają, wyrządzając przy tym szkody. W Europie już obserwuje się zmiany: opady są bardziej gwałtowne, ale występują rzadziej.

Zmiany w obiegu wody spowodują znaczne zmniejszenie się opadów letnich w Polsce. Ponieważ już dziś w środkowej części Polski roślinom uprawnym często brakuje wody, może okazać się, że na wielu obszarach naszego kraju nie będzie możliwa uprawa roli bez nawadniania. Podobnie stanie się w wielu regionach świata. Szczególnie ucierpi Afryka, gdzie już dziś produkcja żywności nie pokrywa zapotrzebowania.

MATERIAŁ 2:

Nawet pozornie niewielki wzrost temperatury może mieć znaczący wpływ na rolnictwo. Dla wielu roślin uprawnych i zwierząt hodowlanych może stać się za ciepło lub za zimno.

W Polsce jedną z podstawowych roślin żywieniowych ludzi i zwierząt hodowlanych są ziemniaki. Pochodzą z Andów, nie lubią susz i upałów. Wzrost temperatury, a ponadto mniejsze opady i częste upały mogą uniemożliwić uprawę ziemniaków. Utrudni to żywienie zwierząt i może zmniejszyć produkcję mięsa. Ludzie będą zmuszeni do zmiany przyzwyczajeń żywieniowych. A dziś nie wyobrażamy sobie obiadu bez ziemniaków.

Obserwowane u nas w ostatnich latach skracanie się przejściowych pór roku ( wiosny i jesieni) jest uznawane za jeden ze skutków wzrostu temperatury. Do tych szybkich zmian nie mogą się odpowiednio szybko przystosować rośliny, więc będzie to kolejna przyczyna spodziewanego spadku plonów lub zmiany roślin uprawianych obecnie na inne.

Cieplejsze zimy będą też przyczyną plag szkodników, które dotąd ginęły w czasie silnych mrozów. Z pewnością spowoduje to zmniejszenie plonów lub wzrost zużycia środków chemicznych.

MATERIAŁ 3:

Wzrost temperatury jest szczególnie wyraźny zimą, na obszarach o szerokościach geograficznych przekraczających 500. Skraca się i ociepla zima, wydłuża się okres wegetacyjny. Szybciej i liczniej rozwijają się komary i kleszcze, a mogą one roznosić groźne choroby. Pojawiają się także nowe zagrożenia dla zdrowia ludzi, spowodowane przez drobnoustroje chorobotwórcze.

Kraje leżące w ciepłych strefach klimatycznych nękane są przez malarię. Rozprzestrzenianiu się choroby na obszarach zimniejszych zapobiegały niskie temperatury zimowe. Wraz z ociepleniem się zimy wzrasta szansa drobnoustrojów chorobotwórczych na przetrwanie. W lipcu 2000 r. we wschodniej Białorusi zanotowano kilka przypadków malarii, przeniesionej prawdopodobnie przez chorego z Azerbejdżanu. Zdolny do roznoszenia choroby gatunek komara występuje w naszej strefie klimatycznej, co stwarza duże ryzyko rozprzestrzenienia się choroby.

W Nowym Jorku zanotowano pierwsze zachorowania wywołane wirusem Zachodniego Nilu, który został tam przywleczony z innej strefy klimatycznej, a przenoszony jest przez komary. W podobny sposób mogą się w przyszłości rozprzestrzenić inne groźne choroby.

MATERIAŁ 4:

Wzrost średniej temperatury na Ziemi jest faktem, chociaż naukowcy nie są zgodni co do przyczyn i rozmiarów przyszłych zmian. Obserwowane dotąd zmiany i symulacje komputerowe wskazują jednak, że ocieplenie będzie postępować. Wraz z nim topnieć będzie pokrywa lodowa Grenlandii, Oceanu Arktycznego i Antarktydy. Wzrośnie poziom mórz. Zostaną zatopione obszary przybrzeżne, zaś niektóre kraje i wyspy niemal w całości znikną pod wodą. Na wybrzeżach istnieją porty, zakłady przemysłowe, wielkie miasta. Wszystkie one będą musiały przygotować się do tej zmiany.

Niektóre scenariusze przyszłych zmian klimatycznych dotyczą jeszcze dalszej przyszłości. Ocieplenie może jednak doprowadzić do zlodowacenia. Duże ilości słodkiej, zimnej wody - skutek topnienia lodowców - zepchną cieplejsze wody północnego Atlantyku na południe, wychłodzi się więc znaczny obszar półkuli północnej. Ponieważ duża będzie ilość pary wodnej w powietrzu, w dużych szerokościach geograficznych wzrosną opady, szczególnie w chłodniejszej porze roku. Szybciej będzie się gromadził śnieg, a tym samym może rozpocząć się proces powiększania się lodowców. Znaczna część Europy (w tym Polska) może znaleźć się pod lodem.

W opracowaniu wykorzystano materiały zawarte w "Zielonym Pakiecie" przygotowanym przez Regionalne Centrum Ekologiczne na Europę Środkową i Wschodnią

Opracowanie: Renata Cwielong

Wyświetleń: 6720