Analiza problemu wychowawczego "Brak akceptacji ucznia przez klasę"

Niniejsza praca stanowi studium indywidualnego przypadku Kamila - chłopca upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim. Tematem moich rozważań jest problem nieakceptowania dziecka upośledzonego w stopniu lekkim przez grupę klasową.

1. Identyfikacja problemu.

Kamil P. jest uczniem klasy I gimnazjum. Wychowuje się w rodzinie pełnej. Rodzice prowadza niewielkie gospodarstwo rolne, obydwoje mają wykształcenie zawodowe. Wraz z trojgiem rodzeństwa Kamil mieszka w dwupokojowym mieszkaniu na wsi. Rodzina należy do niezamożnych, warunki domowe są złe. Rodzice, a zwłaszcza ojciec chętnie współpracowali ze szkołą. Kamil od początku rozwijał się nieprawidłowo. Urodził się z niską wagą urodzeniową, jako wcześniak. Słabo przybierał na wadze, późno zaczął mówić. Kiedy chłopiec rozpoczął naukę w szkole, za namową nauczycieli ojciec zgodził się na badanie w Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej. Badania potwierdziły przypuszczenia nauczycieli - upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim. Pogłębiła się również wada wymowy chłopca. rodzice mimo zaleceń ze strony poradni nie zgłosili się z Kamilem do logopedy. "Inność" chłopca, problemy z wymową spowodowały, że Kamil był nieakceptowany przez klasę, wyśmiewany, często dochodziło również do agresji fizycznej ze strony kolegów.


Podjęłam się przedstawienia poniższej analizy przypadku Kamila ze względu na efekty podjętych działań wychowawczych. O sukcesie w doprowadzeniu do likwidacji barier istniejących miedzy Kamilem a klasą zadecydowała ścisła współpraca z ojcem i nauczycielami uczącymi Kamila. Przypadek ten obrazuje sposób pracy wychowawczej, jaki staram się realizować w swojej pracy z uczniami i ich rodzicami.

2. Geneza i dynamika zjawiska.

Z wywiadu i rozmów z Kamilem, a także rozmów z uczącymi go nauczycielami wyłonił się obraz chłopca samotnego, zagubionego, przekonanego o własnej bezwartościowości. Kamil wspomina swoje dzieciństwo jako smutne. Miło wspomina okres przedszkola, kiedy bawił się z dziećmi w "dom". Dzieci chętnie się z nim bawiły, a pani chwaliła go za grzeczność.

Do szkoły poszedł w terminie, jednak ciągle miał problemy z nauką. Nauce poświęca mało czasu, woli pomagać ojcu w gospodarstwie. Nie miał przyjaciół i nie czuje potrzeby posiadania kogoś bliskiego. Charakterystyczne dla wypowiedzi Kamila było unikanie tematu kontaktów z klasą. W klasie nie ma kolegów, nie jest z nikim związany emocjonalnie.

3. Znaczenie problemu.

Kamil jest dzieckiem średnio towarzyskim, średnio życzliwym, mało uczestniczy w życiu klasy. Potrzebuje ciągłego wsparcia i wzmocnień aby wykonać do końca rozpoczęte zadania. W charakterystyce psychopedagogicznego funkcjonowania ucznia należy nadmienić, że jest on mało krytyczny, czasami naśladuje kolegów z klasy. Jako nauczyciel oceniam Kamila jako dziecko należące do grupy najmniej lubianych przez rówieśników. Swoja opinię zweryfikowałam w oparciu o wyniki ankiety, którą przeprowadziłam w klasie Kamila. Ankieta ta zawierała sześć pytań skonstruowanych parami według trzech kryteriów:
- kryterium sympatii, antypatii,
- kryterium użyteczności zadaniowej,
- kryterium atrakcyjności towarzyskiej (załącznik nr 1)

Kamil nie przejawia szczególnych trudności wychowawczych, podporządkowuje się poleceniom nauczyciela. Nie potrafi zaprezentować się w grupie rówieśniczej od najlepszej strony, co wiąże się w dużej mierze z faktem, że należy on do dzieci mało inteligentnych.

Niewątpliwie rodzina jest pierwszym i podstawowym środowiskiem rozwoju dziecka. Postępy w nauce i zachowaniu dziecka upośledzonego są uzależnione od współpracy nauczyciela z rodzicami. W przypadku Kamila kontakt z ojcem był bardzo częsty. Ojciec stawiał się na wszystkie badania w Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej, interesował się postępami w nauce.

4. Proponowane działania.

Aby pomoc dla Kamila mogła być skuteczna, zaplanowałam wielostronne działania skoncentrowane na Kamilu, jego rodzinie oraz klasie.
- Działania dotyczące bezpośrednio Kamila:
- podtrzymywanie dobrego kontaktu z dzieckiem,
- diagnoza problemu,
- przydzielanie mu zadań indywidualnych do pracy w grupie,
- stosowanie wzmocnień słownych.
- Działania dotyczące współpracy z klasą:
- pomoc uczniom w zrozumieniu sytuacji Kamila,
- zajęcia integrujące klasę
- Działania dotyczące rodziców:
- nawiązanie kontaktu z rodzicami,
- wskazanie na trudności Kamila,
- propozycja pomocy.

5. Prognoza negatywna.

Jeżeli nie zostaną podjęte odpowiednie działania, problemy Kamila mogą ulec pogłębieniu. Kamil zostanie odrzucony. Jego potencjał rozwojowy zostanie zahamowany. Będzie to rzutowało na jego wyniki w nauce, będą one dużo niższe niż jego możliwości. Bez wsparcia rodziny, nauczycieli, klasy nie odnajdzie w sobie dość siły, by zająć się sobą, własnym rozwojem, rozwiązywaniem własnych problemów.

6. Prognoza pozytywna.

Kamil mimo obaw i odrzucenia podejmie próbę integracji z klasą. Klasa wesprze go w działaniach, otoczy zrozumieniem i sympatią. W życzliwej niezagrażającej atmosferze będzie mógł dzielić się swoimi przeżyciami i lepiej zrozumieć siebie. Efekty tej pracy będą powoli procentować w jego życiu. Stanie się swobodniejszy, bardziej otwarty, wzrośnie jego poczucie wiary w siebie.

Zajęcia z klasą dotyczące np. budowania zgranego zespołu klasowego, przezywanie uczuć, czy umiejętności komunikowania się mogą zaowocować lepszym porozumieniem się uczniów i uwrażliwieniem na trudności innych osób. Dzięki nim klasa może stać się dla Kamila bardziej przyjaznym środowiskiem.

7. Wdrażanie oddziaływań.

Osiągnięcie wytyczonych celów umożliwiły mi działania wychowawcze, wdrażane życzliwie a jednocześnie rzeczowo i konsekwentnie.
- Czynnikiem nieodzownym dla udzielenia Kamilowi skutecznej pomocy w pokonywaniu jego trudności jest bieżąca współpraca rodziców chłopca z wychowawcą i szkolnym pedagogiem.
- Szczególną uwagę należy zwrócić na nawiązanie prawidłowych więzi z Kamilem.
- Stosowanie pozytywnych wzmocnień słownych; chwalenie jego postępów w nauce, życzliwa rozmowa z chłopcem.
- W zakresie wyrównywania braków edukacyjnych niwelowania zaburzeń w uczeniu się warto pamiętać o indywidualizacji nauczania, stosowaniu różnych strategii motywujących.
- Rozmowy z klasą na temat tolerancji "inności".

8. Efekty oddziaływań.

Efekty pracy nad problemem braku akceptacji Kamila przez klasę są zadowalające. Podejmując pracę nad poprawą jego sytuacji oczekiwałam głównie tego, że klasa zrozumie niewłaściwość swojego postępowania, zaprzestanie szykanowania i wyśmiewania swojego kolegi.
Po upływie 7 miesięcy od momentu zdiagnozowania problemu Kamila powtórzyłam ankietę dotyczącą akceptacji.
Wyniki ankiety przedstawiam poniżej.
Kryterium sympatii i antypatii:
- 3 osoby wskazały osobę Kamila jako najbardziej lubianą w klasie,
- 1 osoba wskazała Kamila jako najmniej lubianą osobę.

Znacznie lepiej wypadła pozycja Kamila w kategorii użyteczności zadaniowej:
- 12 osób wskazało Kamila jako osobę, którą poprosiłoby o pomoc,
- 2 osoby wskazały Kamila jako osobę najmniej użyteczną.

Trochę gorzej wygląda kategoria atrakcyjności towarzyskiej. Kamil może liczyć na zaproszenie 7 osób, jedna osoba nie zaprosi go na pewno na swoje urodziny.

Kamil zdobył częściową akceptację klasy. Jest bardziej zaangażowany w życie klasy. Przyjazne środowisko klasowe wpłynęło również na poprawę ocen chłopca.

Problem dzieci nieakceptowanych, dzieci "innych" to problem złożony i wymagający konsekwencji działania. Sytuacja Kamila uległa znacznej poprawie, co nie znaczy, że jest ona idealna. Problem ciągle pozostaje otwarty na działania i będzie przeze mnie na pewno systematycznie monitorowany.

Podsumowanie.

Często w sytuacjach konfliktowych istniejących w klasie, nauczyciele czują się bezradni. Stają się bezradni wobec zaistniałej sytuacji, obwiniają się o bezowocność swojego działania. Tymczasem proces planowania i wprowadzania w życie skutecznych oddziaływań korekcyjnych to proces współdziałania wychowawcy, nauczycieli, rodziców i samego ucznia.

W swojej pracy starałam się przekazać sposób niesienia pomocy uczniowi, który czuje się nieakceptowany. Jego odmienność powoduje negatywne reakcje otoczenia. Tymczasem "inność" dziecka upośledzonego może stać się źródłem inspiracji dla klasy. Może wzbudzić chęć pomocy, pragnienie otoczenia kolegi opieką.

Problemy takich uczniów manifestują się w sposób bardzo wyraźny, wymagający jednak zaangażowania i uwagi zarówno w ich rozpoznawaniu, jak i zrozumieniu problemu i inicjowaniu pomocy.

Załącznik nr 1

Ankieta anonimowa (własna)

I. Kryterium sympatii i antypatii.
1. Podaj 3 nazwiska osób, które najbardziej lubisz w swojej klasie.
..................................., ................................................, ...............................
2.Podaj 3 nazwiska najbardziej, nielubianych osób w swojej klasie.
..................................., ................................................, ...............................

II. Kryterium użyteczności zadaniowej.
1. Gdybym miał poprosić kogoś z klasy o pomoc to poprosiłbym.....
(podaj 3 osoby)
..................................., ................................................, ...............................
2. Gdybym miał poprosić kogoś z klasy o pomoc to nigdy nie poprosiłbym..
(podaj 3 osoby)
..................................., ................................................, ...............................

III. Kryterium atrakcyjności towarzyskiej.
1. Na swoje urodziny zaprosiłbym:
..................................., ................................................, ...............................
2. Na swoje urodziny nigdy nie zaprosiłbym:
..................................., ................................................, ...............................

Opracowanie: mgr Małgorzata Lefek

Wyświetleń: 6788