Życie ludzi i jego zwyczaje w naszej okolicy

SCENARIUSZ ZAJĘĆ MIĘDZYPRZEDMIOTOWYCH W KLASIE V SZKOŁY PODSTAWOWEJ
W RAMACH EDUKACJI REGIONALNEJ
- dziedzictwo kulturowe w regionie

Cele w ujęciu operacyjnym

- działania
1. Kształcenie umiejętności poprawnego wypowiadania się.
2. Wyciąganie wniosków dotyczących kultury materialnej i niematerialnej naszych przodków.
3. Umiejętność rozwiązywania trudności językowych przy pomocy odpowiednich słowników (samodzielne korzystanie).
4. Wyrabianie kultury odbioru twórczości ludowej.
5. Rozwijanie wartości rodzinnych związanych z wartościami kulturowymi wspólnoty lokalnej.

- wiadomości
6. Poznanie życia prostego ludu, zwyczajów i obrzędów ludowych.
7. Ukazanie związku między zwyczajami obserwowanymi współcześnie a dawnymi, pogańskimi wierzeniami i obrzędami.
8. Przedstawienie warunków w jakich powstawała sztuka ludowa
(indywidualne cechy).
9. Poznanie dziejów naszego regionu (pochodzenia nazwy, położenia, podziału
terytorialnego i administracyjnego.

- rozumienie
10. Rozumienie potrzeby ratowania dla przyszłych pokoleń tego, co zachowało
się do dnia dzisiejszego.
11. Budzenie szacunku dla narodowego i regionalnego dziedzictwa
kulturowego.
12. Zainteresowanie twórczością ludową.
13. Budzenie patriotyzmu lokalnego, ciekawości w stosunku do najbliższego
otoczenia.

ZAKRES TREŚCI (wg. podstawy programowej)

Ogólna charakterystyka geograficzna i kulturowa regionu oraz jego podstawowe nazewnictwo; główne symbole regionalne.
Język regionu, gwara i nazewnictwo.
Elementy historii regionu i ich związki z historią i tradycją własnej rodziny.
Lokalne i regionalne tradycje, święta, obyczaje i zwyczaje.
Miejscowe podania, przysłowia, muzyka, architektura, plastyka, tradycyjne rzemiosł, sztuka ludowa i folklor.

TREŚCI WPROWADZANE PODCZAS WARSZTATÓW ZINTEGROWANYCH
A. Pojęcia, definicje, wzory, fakty, osoby, dzieła, sądy, itp.
Język polski: (wyjaśnienie terminów) - obyczaj, folklor, etnografia, gwara.
Henryk Oskar Kolberg i jego dzieło pt. "Lud".
Historia: (wyjaśnienie terminów) - pańszczyzna.
Znani "Świadkowie historii " w środowisku wybitna postać regionu.
Geografia: położenie geograficzne regionu, najważniejsze miasta, rzeki, jeziora, rośliny i zwierzęta.
Sztuka: Najsłynniejsza budowla regionu (wyjaśnienie pojęć) - zabytek, dzieło sztuki, ślady przeszłości, muzeum.

B. Główne sądy wzajemne relacje, itp.
Język polski: Geneza zwyczajów i obyczajów. Charakterystyczne cechy gwary.
Historia: Najstarsi mieszkańcy środowiska lokalnego, ślady przeszłości w regionie. Zabytki regionu.
Geografia: Pomniki przyrody w regionie. Fauna i Flora regionu. Ośrodki przemysłowe w najbliższej okolicy.
Sztuka: Główne dziedziny sztuki ludowej. Zespoły muzyczne.

C. Umiejętności (kompetencje)
Język polski: Twórczość ludowa inspiracją dla artystów. Najważniejsze zwyczaje i obyczaje. Rozumienie wybranych wyrażeń gwarowych.
Historia: Związki regionu z wydarzeniami historycznymi ważnymi dla całego kraju.
Geografia: Pomniki przyrody w regionie.
Sztuka: Wpływ twórczości ludowej na rozwój kultury.

KONSPEKT LEKCJI KLASY V
TEMAT: Życie ludu i jego zwyczaje na podstawie pieśni ludowych.
CELE OPERACYJNE:
I. Wiadomości
UCZEŃ:
- poznaje życie prostego ludu, zwyczaje i obrzędy ludowe;
- zna przysłowia i powiedzenia;
- bogaci słownictwo czynne o wyrazach: pańszczyzna, folklor, etnografia.
II. Umiejętności:
UCZEŃ:
- kształci umiejętności poprawnego wypowiadania się;
- wyciąga wnioski dotyczące kultury materialnej i niematerialnej naszych przodków;
- umie rozwiązać trudności językowe przy pomocy odpowiednich słowników, potrafi samodzielnie z nich korzystać;
- wyrabia kulturę odbioru twórczości ludowej.
III. Postawy
- budzenie szacunku dla narodowego i regionalnego dziedzictwa kulturowego
- zainteresowanie twórczością ludową
- budzenie patriotyzmu lokalnego, ciekawości w stosunku do najbliższego otoczenia.
METODA:
- słowna (opowiadanie, praca z tekstem)
- oglądowa (ilustracje, wybory ludowe, eksperymenty)
- podająca (praca ze słownikiem)
- ćwiczeniowa
METODY AKTYWIZUJĄCE:
- gromadzenie wyrobów ludowych
- audiowizualna (kaseta video z opowiadaniami starszych ludzi)
- wykonanie wzorów ludowych na pisance, serwetce, dzbanie i kilimie
- kalambury (odgadywanie przysłów ludowych)
- konkurs na piosenkę i taniec ludowy
FORMA PRACY:
- indywidualna
- zbiorowa
- praca w grupach
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- widokówki i ilustracje przedstawiające stroje ludowe
- wyroby ludowe
- narzędzia, stroje prostego ludu znajdujące się w naszym muzeum
- teksty pieśni ludowych
- kaseta video z opowiadaniem P. Stanisława Balcerzaka i P. Kazimierza Sygockiego - muzyka ludowego "Powiślaki"
- plansze z wyjaśnieniem terminów: folklor, obyczaj
- słowniki, karta pracy grupowej
MATERIAŁ POMOCNICZY:
- papier kolorowy
- wycięte kształty pisanki, dzbana
- kolorowe kredki, mazaki i nożyczki

PRZEBIEG ZAJĘĆ
I. Wprowadzenie (nauczyciel języka polskiego)
- raport dyżurnego
- podanie nowego tematu
- uświadomienie uczniom celów lekcji
- zaznajomienie z nowym materiałem
1. Śpiew dzieci piosenki "Zachodzi słoneczko"
- Jaka chłopska prośba wyrażona jest w pieśni " Zachodzi słoneczko"?
Prośba do słonka jak do żywej istoty, aby prędko zachodziło, bo z zachodem
słońca kończył się ciężki trud żniwiarzy.
Żalą się na mozolną pracę, długi dzień, wyczerpującą harówkę od świtu do nocy.
1. Wzmianka o terminie pańszczyzna i objaśnienie (przygotowane przez nauczyciela historii)
Pańszczyzna - w okresie feudalizmu: obowiązek wykonywania przez
chłopów różnego rodzaju posług i prac na rzecz pana, głównie przy uprawie roli w zamian za użytkowanie swej ziemi.
Rys historyczny regionu (postacie, wydarzenia, zabytki).
II. Rozwinięcie (nauczyciel języka polskiego)
Podział klas na 4 zespoły. Uczniowie otrzymują teksty pieśni ludowych
ze zbioru Oskara Kolberga pt. "Lud, jego zwyczaje". Wybrani uczniowie odczytują teksty pozostałych pieśni. Następnie otrzymują karty pracy grupowe
jeden zespół kartę dot. przydzielonej pieśni w zespole uzupełniają kartę
(około 10 minut). Prezenterzy przypinają je na tablicy i dokonują prezentacji wykonanych zadań.
1. Z jakich czasów pochodzą te pieśni.
2. Nawiązanie do mozolnej pracy ludzi podkreślenie, że ich praca wpleciona jest w cykl zmieniających się pór roku.
3. Opowiadanie starszych ludzi o zajęciach w okresie adwentu po zakończeniu prac w polu (kaseta video).
4. Zademonstrowanie narzędzi ludowych.
5. Opowiadanie dzieci o zwyczajach Bożonarodzeniowych.
6. Nauczyciel sztuki - główne dziedziny sztuki ludowej, zespoły muzyczne.
7. Konkurs na piosenkę i taniec ludowy.
8. Opowiadanie starszych ludzi o zajęciach ludu w czasie postu, ostatnich dniach karnawału, kusakach.
9. Opowiadanie dzieci o zwyczajach Wielkiej Nocy.
10. Wyjaśnienie terminu folklor, obyczaj - (praca ze słownikami)
Folklor- ludowa twórczość artystyczna obejmująca;
- literaturę (baśnie, podania, przysłowia)
- muzykę (pieśni, tańce)
- sztukę (zdobnictwo, rękodzieło)
Obyczaj - zwyczaj powszechnie przyjęty, umowny, najczęściej utwierdzony tradycją, sposób postępowania w danych okolicznościach. Charakterystyczny dla danego terenu, okresu.
11. Kalambury.
- odgadywanie przez uczniów przysłów ludowych:
a) kwiecień plecień, bo przeplata trochę zimy trochę lata
b) prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie
c) jak sobie pościelesz tak się wyśpisz
d) ziarnko do ziarnka, zbierze się miarka
12. Wzmianka o zasługach Oskara Kolberga - etnografa, folklorysty.
- wyjaśnienie terminu etnografia
Etnografia - ludoznawstwo, nauka o życiu, obyczajach, kulturze materialnej i duchowej różnych ludów.

Henryk Oskar Kolberg - (ur. w 1814 r. w Przysusze k. Radomia). Etnograf, folklorysta, autor dzieła "Lud" w którym zostały odtworzone zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, tańce, muzyka.
13. Twórczość ludowa inspiracją dla artystów (Chopin, Mickiewicz, Reymont)
- życie ludu w poznanych utworach
14. Podział klasy na zespoły.
- każdy zespół ma wykonać wzory ludowe na przydzielonych materiałach
(dzban, kilim, serweta) - nauczyciel sztuki.
- w czasie pracy uczniów można słuchać pieśni ludowych nagranych
na kasecie magnetofonowej (na przykład wykonanie zespołu Mazowsze
lub Śląsk)
15. Prezentacja wykonanych prac.
16. Nauczyciel geografii:
- położenie regionu fauna, flora, ośrodki przemysłowe, pomniki przyrody.
17. Nauczyciel języka polskiego:
- przedstawienie uczniom charakterystycznych cech gwary (słowotwórczych, fonetycznych).

PODSUMOWANIE
- utrwalenie nowych wiadomości
- zadanie pracy domowej
Napisz kilka przysłów związanych z miesiącami, pracą, porami roku.
Podaj przykład powiedzenia gwarowego.
- degustacja bułek sójek (z buraka cukrowego) - upieczonych przez wiejską gospodynię - potrawa z przed 50 - ciu laty.
- wspólne zaśpiewanie ludowej piosenki "Szła dzieweczka do laseczka"
- ocena uczniów za aktywność.

Opracowanie: mgr Lidia Micek

Wyświetleń: 6732